«Креативті экономика: Өнермен табыс табуға бола ма?» т

Креативті экономика: Өнермен табыс табуға бола ма?

Кез келген қоғамның даму деңгейі тек өндіріс көлемімен немесе технологиялық жетістігімен емес, сондай-ақ оның шығармашылық әлеуетімен де өлшенеді. Қазіргі заманда креативті экономика ұғымы кеңінен таралып, мәдениет пен өнер арқылы табыс табуға болатын салалар қарқынды дамып келеді. Бірақ шынымен де өнермен өмір сүруге бола ма? Шығармашылық табыс көзіне айнала ала ма? Бұл сұрақтар бүгінде әсіресе жастарды, суретшілер мен дизайнерлерді, музыканттар мен жазушыларды, актерлер мен контент жасаушыларды мазалайды.

---

Креативті экономика дегеніміз не?

Креативті экономика — адам шығармашылығы мен зияткерлік еңбегіне негізделген экономикалық модель. Бұл экономикада басты капитал – қиял, идея, өнертапқыштық, мәдени мұра және жаңашылдық. Креативті экономиканың негізгі салаларына мыналар жатады:

• Музыка және орындаушылық өнер;

• Кино, теледидар және видеоконтент;

• Дизайн (графикалық, сән, интерьер);

• Анимация және видеоойындар;

• Әдебиет және баспа;

• Архитектура;

• Цифрлық өнер мен NFT;

• Сән индустриясы;

• Мәдени туризм.

Бұл салалар дәстүрлі экономикада басты назарда болмағанымен, қазіргі қоғамда үлкен сұранысқа ие. Цифрлық технологиялардың дамуы, әлеуметтік желілердің кеңеюі креативті адамдарға өз өнерін жаһандық нарыққа ұсынуға мүмкіндік беріп отыр.

---

Өнер мен табыс: қайшылық па, әлде үйлесім бе?

Көпшілік арасында «өнер – жан үшін, ақша – тұрмыс үшін» деген пікір қалыптасқан. Бірақ қазіргі заманда бұл ой-пікір өзгеруде. Өнер иелері өз еңбегімен табыс табуға толық құқылы. Креативті экономика осы мүмкіндікті ұсынады.

1. Креатив табыс көзі бола ала ма?

Иә. Қазіргі таңда мыңдаған адам музыка, видео, подкаст, иллюстрация, блог жүргізу арқылы ақша тауып жүр. TikTok, Instagram, YouTube, Patreon, Behance, Fiverr секілді платформалар шығармашыл адамдарға жаһандық аудиторияға жетіп, еңбегін сатуға жағдай жасайды.

Мысал: Қазақстандық әншілер мен видеоблогерлер халықаралық сахнаға шығып, табыс табуда. Мәселен, Иманбек Зейкеновтың ремиксі Grammy сыйлығын жеңіп алды, бұл – креативтің шекарасыз екенінің дәлелі.

2. Мәдени өнім де – коммерциялық өнім

Кітап, кино, музыка – бәрі тек өнер туындысы ғана емес, сонымен бірге коммерциялық өнімге айнала алады. Жақсы жазылған кітап сатылымнан миллиондаған пайда әкелсе, сәтті фильм кассалық табыспен қатар мерчандайзинг пен туризмді де дамыта алады.

---

Цифрлық дәуірдегі креатив

Интернет пен технология өнердің дамуына үлкен серпін берді. Бұрын шығармашылығыңызды тек жергілікті ортада көрсету мүмкін болса, енді бүкіл әлем көре алады.

1. Цифрлық платформалар арқылы табыс табу

• YouTube: контент жасаушылар бейнелерінен жарнама арқылы ақша табады.

• Patreon: қолдаушылар авторларға ай сайынғы төлеммен жазылып, эксклюзивті контентке қол жеткізеді.

• NFT (Non-Fungible Token): цифрлық өнерді ерекше және бірегей ретінде тіркеп, сатып, криптовалюта арқылы табыс табуға мүмкіндік береді.

• Spotify, Apple Music: музыканттар тыңдалым арқылы табыс табады.

2. Фриланс және онлайн нарық

• Fiverr, Upwork: иллюстраторлар, дизайнерлер, сценаристер, дауыспен дубляж жасаушылар өз қызметін ұсынады.

• Etsy, Redbubble: қолөнершілер мен креативті өнім жасаушылар өз заттарын сатуға мүмкіндік алады.

---

Қазақстандағы креативті экономиканың жағдайы

Қазақстанда бұл сала әлі қалыптасу үстінде. Бірақ соңғы жылдары жастар арасында дизайнерлік, бейнеөндіріс, подкастинг, стендап-комедия, сән индустриясы сияқты бағыттар белсенді дами бастады.

Мемлекеттік қолдау да байқалады. Мысалы:

• Креативті индустрияны қолдауға арналған арнайы бағдарламалар;

• IT және дизайн бойынша хабтар мен акселераторлар;

• Жас кәсіпкерлерге арналған гранттар мен стартап байқаулар.

Сонымен қатар, ел ішінде өткен өнер жәрмеңкелері, кинофестивальдер, музыкалық байқаулар шығармашыл жастарға өздерін көрсетуге мүмкіндік беруде.

---

Креативті кәсіпкер болудың ерекшелігі

Креативті экономикада жұмыс істеу тек өнермен шектелмейді, сонымен қатар кәсіпкерлік қабілет қажет етеді.

1. Жеке бренд құру

Өзіңіздің өнеріңізді көпшілікке таныту үшін жеке стиль, имидж, бренд қалыптастыру қажет. Бұл аудиториямен байланыс орнатуға және сенім қалыптастыруға көмектеседі.

2. Маркетинг және SMM

Өнер – тауар. Сол себепті оны жарнамалау, нарыққа шығару – маңызды. Instagram, TikTok, YouTube, Telegram сияқты платформаларда белсенді болу табыстың кепіліне айналуы мүмкін.

3. Құқықтық сауаттылық

Авторлық құқық, келісімшарттар, роялти төлемдері сияқты заңдық мәселелерді түсіну – креатив адам үшін аса маңызды.

---

Қиындықтары қандай?

Креативті экономикада табыс табу – оңай шаруа емес. Әсіресе келесі қиындықтар кездеседі:

1. Тұрақсыздық

Креатив салада табыс көбіне жобалық немесе маусымдық. Кейде көп тапсаңыз, кейде мүлдем таппай қалуыңыз мүмкін. Бұл тұрақты өмір сүруге кедергі келтіруі мүмкін.

2. Танымалдыққа тәуелділік

Көпшілікке ұнау үшін шынайылықтан алыстап, трендке еру – кейбір авторларды шығармашылықтан алыстатады. Бұл ішкі жан дүниемен күрес тудырады.

3. Авторлық құқық бұзылуы

Интернетте өнер туындыларының заңсыз көшіруі жиі кездеседі. Бұл суретшілер мен музыканттар үшін табыс көзін жоғалтуға әкеледі.

---

Жастар мен креативті болашақ

Қазақстандық жастар арасында креативті кәсіпке деген қызығушылық күннен-күнге артуда. Бірі TikTok-та бейне түсіреді, бірі графикалық дизайнмен айналысады, бірі ән шығарады, енді бірі подкаст жүргізеді. Бұл – оң үрдіс.

Жастарға арналған ұсыныстар:

• Шығармашылығыңды бағалауды үйрен;

• Еңбегіңе ақы сұраудан ұялма;

• Үнемі ізден, дамы;

• Өз салаңның үздіктерін бақыла, тәжірибе жина;

• Қауымдастықтармен байланыс орнат (форумдар, байқаулар, көрмелер).

---

Қорытынды

Креативті экономика – болашақтың экономикалық моделі. Өнер мен мәдениет арқылы табыс табу – мүмкін әрі заңды. Ең бастысы – шығармашылықты кәсіпке айналдырып, нарық талабына бейімделу.

Әр адамда шығармашылық қабілет бар. Егер оны дамытып, дұрыс бағытта қолдансаңыз – ол тек шабыт емес, табыс көзіне айналуы мүмкін. Өнер – тек ішкі жан дүниенің көрінісі ғана емес, сонымен бірге экономикалық және әлеуметтік құндылық.

Сондықтан «Өнермен өмір сүру мүмкін емес» деген ескі пікірді ысырып, креативті болашаққа сеніммен қадам басайық.

---