Кибербуллинг – заманауи ақпараттық қауіп

Қазіргі заманда интернет пен әлеуметтік желілер адам өмірінің ажырамас бөлшегіне айналды. Алайда цифрлық технологиялардың дамуы бірқатар жаңа әлеуметтік мәселелерді де тудырды. Солардың бірі – кибербуллинг, яғни интернет арқылы адамның ар-намысы мен психологиялық жай-күйіне әдейі нұқсан келтіру.

Кибербуллинг ұғымы

«Кибербуллинг» термині ағылшын тілінен енген: «cyber» – интернетпен байланысты, «bullying» – қорлау, қысым көрсету деген мағынаны білдіреді. Бұл – адамның жеке өміріне қол сұғып, оны психологиялық тұрғыдан қудалау, қорқыту, мазақтау, шеттету әрекеттерін онлайн кеңістікте жүзеге асыру.

Кибербуллингтің негізгі түрлеріне мыналар жатады:
    •    Әлеуметтік желілерде қорлайтын, масқаралайтын фотосуреттер мен жазбалар жариялау;
    •    Жеке хаттар арқылы балағат сөздер айту немесе қоқан-лоққы көрсету;
    •    Жалған аккаунттар ашып, адамның аты-жөнін пайдаланып жалған ақпарат тарату;
    •    Ұжымдық түрде бір адамға қарсы онлайн қудалау ұйымдастыру;
    •    Жеке мәліметтерді рұқсатсыз жариялау немесе тарату.

Қауіптің мәні мен салдары

Көпшілік кибербуллингті жай әзіл немесе интернеттегі маңызсыз әрекет деп қабылдауы мүмкін. Алайда бұл – теріс түсінік. Кибербуллинг шынайы өмірдегі психологиялық ахуалға тікелей әсер етеді. Мұндай әрекеттерге ұшыраған адам:
    •    өзін жалғыз сезінеді;
    •    күйзеліске ұшырайды;
    •    өзіне деген сенімін жоғалтады;
    •    әлеуметтік ортадан оқшауланады;
    •    оқу үлгерімі төмендейді;
    •    кей жағдайларда суицидке дейін баруы мүмкін.

Себептері

Кибербуллингтің туындауына бірнеше фактор әсер етеді:
    •    өмірде қиындық көрген адамның интернет арқылы өшін алуға тырысуы;
    •    анонимділік (жасырын әрекет ету мүмкіндігі);
    •    қарым-қатынас мәдениетінің төмендігі;
    •    қызғаныш, кек сақтау, немесе өзін мықты көрсету ниеті;
    •    қоғамдағы түсініспеушілік пен әлеуметтік шиеленістер.

Қорғану жолдары

Кибербуллингпен күресу үшін төмендегі шараларды ескеру қажет:
    •    Жеке ақпаратты құпия сақтау – мекенжай, байланыс нөмірі және оқу орны туралы ақпаратты ашық жарияламау;
    •    Жағымсыз мазмұндарға жауап бермеу – олар реакцияны күтіп әрекет етеді;
    •    Зиян келтіретін аккаунттарды бұғаттау және шағымдану;
    •    Ата-ана, мұғалім немесе сенімді ересекке мәселе туралы айту;
    •    Кәсіби психологтан көмек сұрау, қажет жағдайда психологиялық қолдау алу.

Қоғамдық жауапкершілік

Кибербуллинг – тек жекелеген адамның емес, тұтас қоғамның назарын қажет ететін күрделі мәселе. Бұл бағытта мектептерде, жоғары оқу орындарында, балалар және жасөспірімдермен жұмыс жүргізетін ұйымдарда түсіндіру жұмыстары жүргізілуі тиіс. Сонымен қатар, әлеуметтік желі әкімшіліктері де жалған аккаунттар мен қорлайтын мазмұнға қарсы тиімді алгоритмдер мен шараларды іске асыруы қажет.

Кибербуллинг – қазіргі қоғамның өткір әрі өзекті мәселесі. Интернет – үлкен мүмкіндік алаңы, алайда оны жауапкершілікпен пайдалану – әрбір азаматтың міндеті. Бір-бірімізге түсіністікпен қарап, мейірімділік пен құрметті бірінші орынға қоя білсек, бұл мәселеге тосқауыл қоюға болады. Кибербуллингке қарсы күрес – қауіпсіз және мәдениетті интернет кеңістігін қалыптастырудың маңызды бөлігі.
 

«Journiverse» білім беру орталығының оқушысы: Уали Анель