Тарихи дерек және оны талдаудың маңызы.

               Тарихи деректерді талдау – өткен оқиғаларды зерттеу және түсіну үшін қолданылатын ғылыми әдістердің жиынтығы. Бұл әдістер тарихшыларға шынайы ақпаратты іріктеп, оны объективті түрде бағалауға көмектеседі. Осы әдістемелік құралда тарихи деректерді зерттеудің негізгі әдістері қарастырылады. Қазақстан тарихында тарихи деректерді талдау саласында еңбек етіп жүрген көрнекті ғалымдар мен олардың еңбектері төмендегідей: Көшім Лекерұлы Есмағамбетов – Қазақстан тарихы шетелдік тарихнамасының негізін қалаушы. Ол бірнеше шет тілдерін меңгеріп, әлемдік тарих ғылымындағы заманауи бағыттарды қадағалап отырды. Ғалымның «Что писали о нас на Западе», «Қазақтар шетел әдебиетінде», «Азат рухтың күрескері», «Әлем таныған тұлға» сияқты еңбектері белгілі. Соңғы жылдары ол Махамбет Өтемісұлының өмірі мен күрес жолын мұрағат деректері негізінде зерттеп, 20 томдық «Махамбет әлемі» жинағының алғашқы бес кітабына алғы сөз бен түсініктемелер жазды.[1]​ Ә.С. Тәкенов – деректану ғылымының негізін салған ғалым. Ол Қазақ мемлекеттік университетінде «Деректану және архивтану» кафедрасын ашып, басқарды. Ғалымның Қазақстанның қазіргі заман тарихы бойынша құжаттар мен материалдар жинағы және басқа да еңбектері бар. Сонымен қатар, ол қазақ тарихшыларының еңбектерін қайта басып шығаруға үлкен үлес қосты.[2] Мәмбет Құлжабайұлы Қойгелдиев – ҚР ҰҒА академигі, тарих ғылымдарының докторы, профессор. Ол тәуелсіздік кезеңінде Алаштану ғылыми бағытын қалыптастырып, осы бағытты зерттеудің методологиялық ұстанымдарын орнықтырды. Ғалымның «Алаш қозғалысы», «Қорғансыздың күнін кешкендер», «Қиянат анатомиясы» сияқты еңбектері ұлттық тарихи сананы қалыптастыруға үлкен үлес қосты.​[3] Нәбижан Мұхаметханұлы – тарих ғылымдарының докторы, профессор. Ол қазақ тарихы мен Қытайдың сыртқы саясаты туралы зерттеулерімен танымал. Ғалымның «Қазақ тарихынан зерттеулер», «Тарихи зерттеулер», «XVIII-XX ғасырлардағы қазақ-қытай байланыстары», «Қытайдағы қазақтардың қоғамдық тарихы», «Қазақ тарихының өзекті мәселелері» сияқты еңбектері бар.[4]​.Әлімғазы Дәулетханұлы – тарихшы, түркітанушы ғалым. Оның «Ежелгі және ортағасырлардағы түркілер: тарихи зерттеулер» атты еңбегі қазақ тарихының көне дәуірін ұлттық тұрғыдан сипаттаған маңызды зерттеу болып табылады. Сонымен қатар, ол «Қытай жылнамаларындағы қазақ тарихының деректері» атты екі кітаптан тұратын еңбектің авторы.[5] Қайдар Алдажұманов – тарих ғылымдарының докторы, профессор. Ол Қазақстан тарихының көптомдық еңбектерін дайындауға негізгі авторлардың бірі ретінде қатысты. Ғалымның бес жүзге жуық ғылыми және ғылыми-көпшілік зерттеулері жарық көрген. Тарихи деректерді талдау – адамзат қоғамының өткен тәжірибесін жүйелі түрде түсініп-бағалау мақсатында ғылыми әдістерді қолдануды білдіреді. Осы үрдіс арқылы тарихшылар дереккөздерді іріктеп, оларға объективті баға беру үшін түрлі тәсілдерді қолданады. Қазақстан тарихында бұл бағытты дамытуға үлес қосқан ірі ғалымдар шоғыры қалыптасты. Мәселен, К.Л. Есмағамбетов, Ә.С. Тәкенов, М.Қ. Қойгелдиев, Н. Мұхаметханұлы, Ә. Дәулетханұлы және Қ. Алдажұманов сынды зерттеушілер бұл саланың әр түрлі аспектілерін зерттеп, маңызды ғылыми мұра қалдырды. Тарихи деректер құрылымы мен мазмұнына қарай әртүрлі болады. Жалпы алғанда, олар жазба, ауызша, заттай және визуалды деректерге бөлінеді. Мысалы: Жазба деректер: архивтік құжаттар, хроникалар, заңдар, жеке хаттар, баспасөз беттері. Ауызша деректер: сұхбаттар, фольклор, ауыз әңгімелер мен куәгерлердің естеліктері. Заттай деректер: археологиялық қазбалар нәтижесіндегі материалдық мәдениет жәдігерлері, тұрмыстық заттар. Визуалды деректер: суреттер, фотографиялар, гравюралар, кино және бейне материалдар болып бөлініп кетеді.Осындай әр алуан деректердің әрқайсысы өзінің ерекшеліктеріне байланысты талдау мен түсіндірудің нақты әдістерін талап етеді.

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: