Жастардың тұңғыш қоғамдық-саяси «Жас Азамат» газетінің тарихы

Жастардың тұңғыш қоғамдық-саяси «Жас Азамат» газетінің тарихы

ХХ ғасырдың басында қазақ қоғамында ұлттық сана мен рухани дамудың іргетасы қалана бастады. Сол кезде жастардың ой-пікірін, арманы мен талабын насихаттайтын басылымдардың қажеттілігі ерекше сезілді. Солардың бірі — «Жас Азамат» газеті. Бұл басылым қазақ жастарының қоғамдық, саяси, мәдени өміріне белсенді араласуын қамтамасыз еткен тұңғыш жастар газеті болып саналады.

«Жас Азамат» газеті 1913–1918 жылдар аралығында шықты. Газетті ұйымдастырушылар мен редакторлар қатарында сол дәуірдің білімді, белсенді жастарынан құралған ұжым болды. Олар қазақ жастарын оқуға, ой-санасын кеңейтуге, қоғамның әлеуметтік мәселелеріне араласуға шақырды. Газет тек әдеби шығармаларды жариялаумен шектелмей, қоғамдық пікір қалыптастыруға, ұлттық сана қалыптастыруға бағытталған мақалалармен толықтырылған.

Газет беттерінде бірнеше негізгі бағыт қозғалды:

 1. Ағартушылық бағыт — жастарды білімге, ғылым мен өнерге баулу, надандықты жою, оқуға ынталандыру;

 2. Қоғамдық-саяси мәселелер — отарлық саясатқа қарсы ой, жер мәселесі, әлеуметтік теңсіздік мәселелері;

 3. Әдеби шығармашылық — өлеңдер, әңгімелер, аудармалар, эсселер арқылы жастардың шығармашылық әлеуетін көрсету;

 4. Моральдық және адамгершілік тәрбиесі — адалдық, азаматтық, ұлтқа қызмет ету идеялары.

«Жас Азамат» газеті жастар арасындағы саяси сананы оятуға ерекше мән берді. Онда жарияланған мақалалар жастарға тек ой салып қана қоймай, нақты іс-қимылға шақырды. Газет авторлары жастарды қоғамдық өмірге белсенді араласуға, мектептер мен медреселерде алған білімдерін қоғам игілігіне пайдалануға үндеу жасады.

Газеттің ерекше ерекшелігі — жастардың өз ойы мен пікірін ашық білдіре алуы. Бұл қазақ қоғамында сол кезде бұрын-соңды болмаған тәжірибе еді. Журнал беттерінде жастар өзекті мәселелерді көтеріп, өзара пікір алмасып, ел мен жердің тағдырына қатысуды үйренді. Сонымен қатар, газеттің әдеби бөлімі қазақ тілін дамытуға, ұлттық әдеби дәстүрді жаңғыртуға елеулі үлес қосты.

«Жас Азамат» газеті тек әдеби басылым емес, сонымен қатар ұлт зиялылары мен жас қаламгерлердің саяси мектебі болды. Газет авторлары өз шығармаларында азаматтық жауапкершілік, патриоттық сезім, ұлттық мәдениетті сақтау қажеттілігін насихаттады. Сол арқылы жастардың бойында азаматтық сананың қалыптасуына ықпал етті.

Газеттің тарихы қысқа болды, бірақ оның ықпалы терең болды. Ол кейінгі «Айқап», «Садақ», «Қазақ» сияқты қоғамдық-саяси басылымдарға жол ашты. Газет беттерінде талқыланған идеялар, көтерілген мәселелер жастардың қоғамдық өмірге араласуына, ұлттық сана мен рухани дамуға негіз болды.

«Жас Азамат» — қазақ жастарының тұңғыш қоғамдық-саяси басылымы. Ол жастардың ой-санасын, азаматтық белсенділігін қалыптастыруда алғашқы қадам болып, қазақ журналистикасының дамуына маңызды серпін берді. Газет жас ұрпаққа білімге, мәдениетке, өнерге ұмтылуға жол ашып, ұлттық сана мен руханият тарихында өшпес із қалдырды.