Садақ қолжазбасының тарихы

Қолжазба «Садақ» журналы/XX ғасыр басындағы қазақ жастарының ұлттық рухын, әдебиет пен ағартушылыққа деген құштарлығын танытқан бірегей басылым. Бұл мақалада журналдың шығу тарихы, мазмұны және қазақ мәдениетіндегі маңызы туралы айтылады.

XX ғасырдың алғашқы ширегінде қазақ қоғамында ұлттық ояну үдерісі күшейіп, жаңа буын зиялы жастары елдің болашағы үшін қызмет етуге кірісті. Сол кезеңде пайда болған рухани құбылыстардың бірі-«Садақ» қолжазба журналы. Бұл басылым қазақтың оқыған, ел тағдырына бейжай қарамаған жастарының шығармашылық және қоғамдық ойының жемісі болды.

«Садақ» журналы 1915–1918 жылдары Орынбор қаласында татар мұғалімдер семинариясында оқып жүрген қазақ шәкірттерінің бастамасымен жарық көрді.

Баспахана мүмкіндігі болмағандықтан, журнал таза қолжазба түрінде дайындалды. Оны жасауға және таратуға белсене қатысқан жастардың қатарында:

 • Міржақып Дулатов,

 • Бейімбет Майлин,

 • Жиенғали Тілепбергенов,

 • Смағұл Сәдуақасов

секілді кейін қазақ әдебиеті мен қоғам тарихында есімі мәңгі қалған тұлғалар болды.

«Садақ» аз тиражбен шықса да, оның әр саны қазақ зиялыларының ортақ идеясы-ұлттық бірлік пен ағартушылық жолындағы үнқатысу алаңы болды

Журналда әдеби шығармалармен қатар публицистикалық және сыни мақалалар да жарияланды. Негізгі тақырыптар:

 • халықты оқу-білімге үндеу,

 • ұлттық намыс пен тәуелсіздік идеясы,

 • әлеуметтік теңдік пен әйел бостандығы мәселесі,

 • ел ішіндегі әділетсіздікті сынау.

Журналдың аты «Садақ» болуы да тегін емес-ол шындық пен әділеттің жебесін атуға арналған рухани қару іспетті еді. Осы бағытта жазылған мақалалар қоғамдағы кемшіліктерді ашық көрсетіп, жастарды оянуға шақырды.

«Садақ»-қазақ жастары шығарған алғашқы қолжазба әдеби журналы. Ол кейінгі «Балапан», «Жас азамат», «Шолпан» сияқты басылымдарға жол ашып, ұлттық баспасөздің жаңа буынының қалыптасуына ықпал етті.

Сонымен қатар, «Садақ» төңірегінде топтасқан жастар кейін қазақ әдебиеті мен саяси өмірінде елеулі із қалдырған қайраткерлерге айналды. Журнал олардың шығармашылық мектебі мен идеялық ұстаханасы болды.

Қолжазба «Садақ» журналы-шағын ауқымда шыққанымен, үлкен тарихи және мәдени мұра болып табылады. Ол-қазақтың ұлтжанды жастарының рухани ерлігінің куәсі, тәуелсіз ойдың бастауы.

Бүгінгі ұрпақ үшін «Садақ»-өткеннің айғағы ғана емес, ұлт руханиятының өркендеу жолындағы биік белес.