"Ауыл тілі" газеті

Ауылдың үнін жеткізген басылым!

 

Қазақ баспасөзі тарихында айрықша орын алатын басылымдардың бірі — «Ауыл тілі» газеті. ХХ ғасырдың 20-жылдары қазақ қоғамы үлкен әлеуметтік, саяси, экономикалық өзгерістер кезеңін бастан өткерген еді. Дәл осы тұста ауыл халқының тұрмысын, ой-санасын, мәдениетін жаңарту мақсатында арнайы бағытталған газет қажет болды. Сол қажеттіліктің нәтижесінде 1926 жылы жарық көрген «Ауыл тілі» қазақ ауылындағы жаңа қоғамдық өмірді қалыптастыруды көздеген маңызды басылым ретінде тарихта қалды.

 

«Ауыл тілі» газеті 1926 жылдың 20-шілдесінде Қызылорда қаласында алғаш жарық көрді. Ол кезеңде Қызылорда Қазақстанның астанасы болғандықтан, елдік деңгейдегі баспасөзді жаңарту жұмыстары осы қалада шоғырланды. Газет 1926–1929 жылдар аралығында 129 нөмір шығарды.

 

Бұл газет — қазақ тіліндегі алғашқы ауыл шаруашылық бағытындағы салалық басылымдардың бірі болды. Оның беттерінде сол уақыттағы ауыл өмірі, шаруашылықты ұйымдастыру, мал өсіру, егіншілік, кооперация, ауылдағы білім беру, әйел теңдігі, әлеуметтік саясат секілді өзекті мәселелер ерекше көтерілді.

 

«Ауыл тілі» газетінің негізгі миссиясы — ауылды кеңестендіру, яғни ауыл халқына жаңа қоғамдық жүйенің мазмұнын, міндетін және мүмкіндіктерін түсіндіру болды. Газет ауылдағы қарапайым еңбек адамын сауаттандыруды, ақпаратпен қамтамасыз етуді және ауыл шаруашылығын тиімді басқаруға үйретуді мақсат етті.

 

Газет:

 • шаруалардың құқықтары, міндеттері туралы түсіндірмелер берді;

 • ауыл шаруашылығындағы жаңа әдістерді насихаттады;

 • оқу-білімге шақырды;

 • әлеуметтік әділеттілік, әйелдер теңдігі, денсаулық сақтау сияқты мәселелерді көтерді;

 • ауыл мен мемлекет арасындағы ақпараттық көпір қызметін атқарды.

 

Сөйтіп, «Ауыл тілі» ауыл тұрғындарының дүниетанымын кеңейтіп, қоғамның жаңа бағытына бейімделуіне жағдай жасады.

 

Газет материалының басты ерекшелігі — қарапайым, түсінікті, таза халықтық қазақ тілінде жазылуында. Осы арқылы газет ауылдағы сауаты толық ашылмаған көпшілікке ақпаратты жеткізудің тиімді жолын тапты.

Мазмұны тек шаруашылықпен шектелмей, публицистика, сатира, көркем очерктер, тіл-мәдениет мәселелері де кең қамтылды. Мұның бәрі қазақ баспасөзінің публицистикалық стилінің қалыптасуына ықпал етті.

 

«Ауыл тілі» — қазақ әдебиеті мен журналистикасының ірі қайраткерлері бас қосқан шығармашылық алаң болды. Газетте қызмет атқарған немесе жиі жарияланып тұрған тұлғалар қатарында:

 • Сәкен Сейфуллин — қоғам қайраткері, публицист;

 • Ілияс Жансүгіров — қазақ поэзиясы мен публицистикасының көрнекті өкілі;

 • Сәбит Мұқанов — сол кезеңдегі белсенді журналист-жазушы;

 • Бейімбет Майлин — қазақ ауылын терең сипаттайтын очерк, әңгіме, фельетон авторы;

 • Мәшһүр Жүсіп Дулатов — аудармашылық және редакциялық жұмыстар атқарған.

 

Олардың шығармалары ауыл өмірінің шындықтарын, қазақ қоғамындағы өзгерістерді көркем әрі өткір тілмен суреттеп, газет мазмұнын байыта түсті.

 

Қазақ баспасөзіндегі орны

 

«Ауыл тілі» газеті — қазақ баспасөзінің даму тарихындағы ерекше кезеңнің айғағы. Оның маңызын бірнеше тұрғыдан бағалауға болады:

 1. Алғашқы салалық газет ретінде ауыл шаруашылығына арналған жүйелі ақпараттық алаң қалыптастырды.

 2. Қазақ тіліндегі публицистика стилінің жетілуіне ықпал етті.

 3. Ауыл халқының сауатын ашуға, мәдениетін көтеруге қызмет етті.

 4. Қазақ зиялыларының шығармашылық орталығына айналып, әдебиет пен журналистиканың дамуына үлес қосты.

 5. Ауыл мен мемлекеттік саясат арасындағы байланысты күшейтті.

 

«Ауыл тілі» қазіргі біз білетін аграрлық-әлеуметтік бағыттағы газеттердің бастауында тұрған тарихи басылым ретінде аса құнды.

 

Қорытындылай айтқанда, «Ауыл тілі» газеті — қазақ халқының ауылдық өмірі, шаруашылығы, мәдениеті мен қоғамдық санасының қалыптасуында үлкен рөл атқарған бірегей басылым. Ол халыққа білім мен ақпарат жеткізудің алғашқы кәсіби мектебі болды. Газет қазақ зиялылары мен еңбек адамының арасын жалғап, ұлттық баспасөздің дамуына серпін берді.

Сондықтан «Ауыл тілі» қазақ журналистикасының тарихындағы жаңашыл, ұлттық мүддеге бағытталған және халыққа жақын басылымдардың бірі ретінде есте қалды. 

                       

                   Сембай Телжан ҚазҰУ-дың 1-курс студені 

  Ғылыми жетекші: ф.ғ.к., доцент Р.С.Жақсылықбаева

---