«Жас Қазақ» журналы -ұлт рухын оятқан үн!

«Жас Қазақ»— қазақ жастарының тұңғыш қоғамдық-саяси және әдеби журналы.

Қазақ баспасөзінің тарихына үңілсек, әр кезеңнің өзіне тән мұраты мен міндеті болғанын байқаймыз. Ал жастарға арналған басылымдардың ішінде «Жас Қазақ» журналы – елдің жаңғыруына, ой-сананың серпілуіне ықпал еткен ең алғашқы рухани алаңдардың бірі. Бұл журналдың маңызы тек ақпарат таратумен шектелмейді; ол – жаңа буынның дүниетанымын қалыптастырған, жас тұлғалардың шығармашылығын ұштаған, ұлт жадын жаңартқан тұңғыш қоғамдық мінберлердің бірі.

XX ғасырдың басы – қазақ халқының ояну дәуірі. Ел ішінде білімге, жаңалыққа, жаңа өркениеттік бағыттарға сусау күшейді. Бұл уақытта жастардың өз ойын ашық айтып, пікір алмасып, қоғамға ұсыныс айтып отыратын орта өте қажет еді. Сол қажеттіліктен туған «Жас Қазақ» – тек журнал емес, жас буынның өзін-өзі танып, өз орнын іздеуінің символы болды.

1923 жылдың қазан айынан 1925 жылдың сәуіріне дейін Орынборда шығып тұрды. Редакторлары — Е.Алдоңғаров, А.Оразбаева, А.Сегізбаев. Журнал қазақ жастарын сауатсыздықты жоюға, өнер-білімге ұмтылуға, халық шаруашылығын қалпына келтіруге, тап жауларымен аяусыз күрес жүргізуге шақырды. Оларға кооператив, кедей ұйымдарын ашу жолдарын түсіндірді. “Жас қазақ” сол кездегі қазақ ақын, жазушыларының шығармаларын, көне әдебиет мұраларын жариялап тұрды. 1925 жылы Ташкентте шығып тұрған “Жас қайрат” журналымен қосылып, “Лениншіл жас” журналы болып шықты.

Журнал беттерінде сол кезеңнің көзі ашық, көкірегі ояу азаматтары білім, мәдениет, тіл, қоғам және елдің болашағына қатысты ой бөлісті. Жас оқырманға бағытталғаны үшін тілі жеңіл, мазмұны терең болды.

«Жас Қазақ» журналында алғашқы мақалалардың бірі«Жойылсын надандық!»атты мақала шықты.

Мақалада  қазақ жастары арасындағы сауатсыздық мәселесін көтереді. Ол Бөкей губерниясындағы комсомол ұйымдарының мүшелерін тексергенде, 550 адамның 320-сы хат танымайтынын айтып, бұл жағдайдың қаншалықты ауыр екенін көрсетеді. Мақалада, бүкіл Қазақстан бойынша да комсомол жастардың ішінде білімсіздер саны өте көп, сондықтан бұл мәселе қоғамға үлкен кедергі болып отыр.

Басылымда жастар ұйымдарының міндеті тек жиын өткізіп, тапсырманы орындау емес, ең алдымен сауатсыздықты жою екенін ерекше атап өтеді және білімсіздікті жеңу үшін түрлі жолдарды ұсынады: жиналыстарда ағарту жұмысын жандандыру, жастарды оқуға тарту, әрбір комсомолдың өз төңірегін білімге шақыруы. Мектептерде ұйымдардың белсенділігі төмен болғандықтан, жастар бір-бірін оқытуға атсалысуы қажет деп жазады.

Сонымен бірге мақалада надандықты тек кемшілік ретінде емес, қоғамда ұят саналатын құбылысқа айналдыру керектігін айтады. Надандықтан арылу – елдің жаңаруына, жастардың өсуіне жол ашатынын түсіндіреді. Комсомол ұйымдарының міндеті – 1927 жылға дейін сауатсыздықты мүлде жою, ал ол үшін әр мүшенің жігері мен еңбегі қажет.

Мақала соңында «Қараңғылық батсын, атсын жарық таң» деп, жастарды білімге,ағартушылыққа үндейді.

«Жас Қазақ» ең әуелі екі міндетті арқалады:

1. Білімді ұрпақ қалыптастыру – ғылым жаңалықтарын, танымдық мақалаларды жариялау арқылы.
2. Қоғамдық ойға жол ашу – жастардың пікірін тыңдау, олардың шығармасын басу, қоғамдық мәселелерге араласуына мүмкіндік беру.

Журнал жас авторларды қолдап, олардың алғашқы қадамын нығайтты. Бүгінде қазақ журналистикасында, әдебиетінде, ғылымында жүрген талай азаматтың алғашқы мақаласы немесе алғашқы өлеңі дәл осы басылым бетінде жарық көргені – соның дәлелі.

«Жас Қазақ» тек жастардың журналы емес, ол – ұлттың жаңғыру шежіресі.
Өйткені мұнда көтерілген мәселелер тек бір буынға емес, тұтас қоғамға әсер етті. Журнал:Ана тілінің қадірін арттыруға,Ұлттық мәдениетті сақтап, жаңа заман талабына бейімдеуге,Қазақ жастарының ойлау кеңістігін кеңейтуге ықпал етті.

Журналдың әр саны – сол уақыттың үні, сол кезеңдегі жастардың арманы мен жанайқайының айнасы.

«Жас Қазақ» журналы – қазақ жастарының рухани әлемін жаңартқан, жаңа ойдың өрісін ашқан алғашқы басылымдардың бірі. Ол өткен ғасырдың өзінде жастарды білімге, еркін ойға, ұлтқа қызмет етуге шақырған тұңғыш идеялық қозғалыс болды. Оның салған жолы бүгінгі жас буынға да бағыт-бағдар бола алады.

Сұлтанмұрат Амина 

ҚазҰУ-дың 1-курс студенті 

Ғылыми жетекші:ф.ғ.к.доцент Р.С.Жақсылықбаева