Қоғамдық пікірді қалыптастырудағы фактчекингтің маңыздылығы

Бүгінгі таңда әлеуметтік желілер мен сан алуан онлайн платформалардың арқасында ақпарат тарату жылдамдығы бұрын-соңды болмаған деңгейге жетті. Алайда, бұл жылдамдықпен бірге жалған ақпараттың (дезинформация) таралу қаупі де артты. Қоғамдық пікірге, саяси шешімдерге және азаматтардың сеніміне айтарлықтай әсер ететін осындай жағдайда фактчекинг (ақпараттың шынайылығын тексеру) маңызды қызмет атқарады.Фактчекинг – бұл шындық пен жалғанның аражігін ажыратып, сауатты қоғамдық пікірдің негізін қалайтын құрал.

Фактчекинг деген не?

Фактчекинг – бұл саясаткерлердің, қоғам қайраткерлерінің немесе бұқаралық ақпарат құралдарының (БАҚ) мәлімдемелері мен деректерінің дұрыстығын тәуелсіз әдістермен тексеру процесі. Ол дәлелдерді жинауды, дереккөздерді бағалауды және ақпараттың шынайылығы туралы ашық қорытынды шығаруды қамтиды.Қоғамдық пікірдің қалыптасуында фактчекингтің маңыздылығын түсіну үшін, алдымен жалған ақпараттың қалай әсер ететінін білу қажет:

1) Сенімсіздік тудыру: Жалған ақпараттың көптігі адамдардың БАҚ-қа, ғылыми деректерге және тіпті мемлекеттік институттарға деген сенімін төмендетеді.

2)Поляризацияны күшейту: Қасақана таратылған жалған хабарламалар қоғамды әртүрлі көзқарастағы топтарға бөліп, өзара түсіністікті жоғалтады.

3)Дұрыс шешім қабылдауға кедергі: Азаматтардың денсаулық, экономика немесе саясат сияқты маңызды мәселелер бойынша нақты деректерге сүйеніп шешім қабылдауына мүмкіндік бермейді.Фактчекингтің қоғамдық пікірді салауатты қалыптастырудағы рөлі бірнеше бағытта көрінеді:

1. Жалған Ақпаратты Әшкерелеу және Түзету

Фактчекерлер қате немесе қасақана бұрмаланған мәліметтерді жедел анықтап, оның дұрыс нұсқасын ұсынады. Зерттеулер фактчекингтің жалған сенімдерді төмендетуге көмектесетінін көрсетеді, бұл қоғамның ақпараттық саулығын арттырады.

2. Ашықтық пен Есеп берушілікті Қамтамасыз Ету

Саяси немесе қоғамдық қайраткерлер өз мәлімдемелерінің тексерілетінін білген кезде,олардың есеп берушілігі артады. Фактчекинг – билік өкілдерін шындықты айтуға және қоғам алдындағы міндеттеріне адал болуға мәжбүрлейтін тиімді құрал. Бұл демократиялық процестердің тұтастығы үшін аса маңызды.

3. Медиа Сауаттылықты Дамыту

Фактчекинг тек қателерді түзетіп қана қоймайды, сонымен қатар адамдарға ақпаратты қалай тұтыну керектігін үйретеді. Ашық жарияланған тексеру әдістемелері мен дереккөздері оқырманды сыни тұрғыдан ойлауға және кез келген ақпаратқа күмәнмен қарауға дағдыландырады. Бұл – қоғамдық пікірдің саналы әрі негізді болуының кепілі.

4. БАҚ-қа Деген Сенімді Қалпына Келтіру

Жауапты БАҚ фактчекингті өз жұмысына енгізу арқылы аудитория алдындағы кәсібилігін дәлелдейді. Дәл және тексерілген ақпаратты ұсыну арқылы фактчекерлер медиаға деген жалпы сенімсіздік деңгейін төмендетіп, сенімді ақпарат көзі ретіндегі беделін нығайтады.

Фактчекинг қазіргі ақпараттық ортадағы жай ғана журналистік тәжірибе емес, бұл – қоғамдық пікірдің тұтастығы мен денсаулығын қорғауға арналған стратегиялық құрал. Ол жалған ақпаратқа қарсы тиімді күрес жүргізіп, азаматтардың саналы шешім қабылдауына негіз болады. Тек тексерілген және шынайы ақпаратқа негізделген қоғамдық пікір ғана саяси тұрақтылықты, әлеуметтік үйлесімділікті және демократиялық құндылықтардың сақталуын қамтамасыз ете алады. Сондықтан, фактчекингті қолдау және оның таралуына жағдай жасау – әрбір саналы азамат пен мемлекеттің міндеті