Заманауи журналистикадағы цифрлық медианың орны

Заманауи журналистикадағы цифрлық медианың орны

 

XXI ғасырдағы ақпараттық-технологиялық төңкеріс барлық салаға әсер етті, соның ішінде ең үлкен өзгеріске ұшыраған бағыттардың бірі – журналистика. Бұрын ақпарат тек газет, радио, теледидар арқылы таралса, қазір цифрлық медиа жылдамдық, қолжетімділік және интерактивтілік сияқты жаңа мүмкіндіктерді ашты. Қазіргі қоғам цифрлық кеңістікте өмір сүріп жатқандықтан, журналистика да осы өзгерістерге бейімделуге мәжбүр. Соңғы он жылдықта интернет, әлеуметтік желілер, мобильді қосымшалар, мультимедиалық платформалар ақпаратты таратудың негізгі құралдарына айналды. Осы жағдай цифрлық медианың журналистикадағы орнын қайта бағалауды қажет етеді.

 

Цифрлық медианың журналистикаға әкелген өзгерістері

Цифрлық медиа журналистиканың табиғатын түбегейлі өзгертті. Ең алдымен ақпарат тарату уақыты айтарлықтай қысқарды. Әлеуметтік желілер мен жаңалық порталдары оқиғаны бірнеше минут ішінде жариялауға мүмкіндік береді. Бұл – дәстүрлі медиада, мысалы газеттерде немесе теледидарда мүмкін болмаған көрсеткіш.

Сонымен қатар цифрлық медиа аудиториямен тікелей байланыс жасауға жағдай туғызды. Оқырман тек материалды қабылдап қана қоймай, пікір қалдыру, талқылау, сұрақ қою арқылы ақпараттық процестің белсенді қатысушысына айналды. Бұл екіжақты коммуникация журналистикаға жаңа серпіліс берді.

 

Әлеуметтік желілердің маңыздылығы

Бүгінгі күні Instagram, TikTok, Telegram, YouTube платформалары ақпараттың ең жылдам тарайтын арналарында саналады. Әлеуметтік желілер журналистикаға бірнеше мүмкіндік береді:

Жедел ақпарат тарату

Журналист оқиға орнынан тікелей эфир жасай алады, фото-видео жүктейді.

Аудиторияны кеңейту

Әлемнің кез келген нүктесіндегі қолданушы ақпаратты бір уақытта көре алады.

Жеке журналистік бренд қалыптастыру

Кейбір журналистердің парақшасы өз алдына ақпараттық медиа алаңға айналған.

Әсіресе TikTok пен Reels форматтарындағы қысқа видео-репортаждар қазіргі жастардың ақпарат тұтыну стиліне сай келеді.

 

Мультимедиалық журналистиканың дамуы

Цифрлық медианың дамуына байланысты мультимедиалық контент ерекше сұранысқа ие болды. Бір материал бірнеше форматта ұсынылады:

 • мәтін

 • фото

 • видео

 • инфографика

 • аудио (подкаст)

 • анимация

 

Мысалы, бір жаңалық тек мәтін емес, оның қасында видео, интерактивті карта, сараптамалық аудио болуы мүмкін. Бұл ақпараттың сапасын арттырып қана қоймай, оның оқырманға әсерін де күшейтеді.

 

Мобильді журналистика 

Қазіргі журналист үшін смартфон — шағын студия. Ол арқылы:

 • бейнетүсірілім жасау,

 • монтаждау,

 • тікелей эфир жүргізу,

 • фото түсіру,

 • мәтін жазу

сияқты жұмыстарды жылдам орындауға болады.

 

Бұл әдіс ақпаратты шұғыл жеткізуге мүмкіндік береді. Бүгінде көптеген жаңалық агенттіктері мобильді журналистерді арнайы оқытып, MoJo бөлімдерін ашуда.

Цифрлық медианың қауіптері

Жаңа медианың артықшылықтарымен бірге бірқатар қиындықтары да бар:

 • Фейк ақпараттың таралуы

Жалған жаңалықтар жылдам тарап, қоғамда адасушылық тудырады.

 • Ақпараттық шудың көбеюі

Көп және сапасыз контент аудиторияның назарын әлсіретеді.

 • Манипуляция мен пропаганда

Әлеуметтік желілер арқылы адам санасына ықпал ету оңайлаған.

 • Киберқауіпсіздік мәселелері

Журналистің аккаунты, жеке деректері бұзылуы мүмкін.

 

Сондықтан цифрлық дәуір журналистерден жоғары деңгейдегі медиа сауаттылықты, фактчекингті және этиканы талап етеді.

 

Заманауи журналистика цифрлық медиа кеңістігінсіз өмір сүре алмайды. Интернет пен әлеуметтік желілер ақпараттың жаңа форматын қалыптастырып, журналистиканы жылдам, қолжетімді, мультимедиалық, интерактивті салаға айналдырды. Бірақ технология қаншалықты дамыса да, журналистиканың басты қағидалары – шынайылық, әділдік, жауапкершілік өзгермейді. Цифрлық медиа журналистке жаңа мүмкіндіктер бергенімен, сол мүмкіндікті дұрыс пайдалану – кәсіби шеберлікті талап етеді.

Сондықтан цифрлық медианы меңгеру – қазіргі және болашақ журналистердің негізгі міндеті. Саналы, сауатты, жауапты журналистика ғана қоғамның сенімін сақтап, ақпараттық кеңістіктің сапасын арттыра алады.

                                                                                               Лесбай Інкәр

                                                                                                                 ҚазҰУ-дың 1 курс студенті. 

Ғылыми жетекші: ф.к.ғ.,

                                                                                                             Доцент Әліқожа.Б

---