Қазіргі таңда халықты алдап жүрген коучтар: сотталған “Wildberries ханшайымы” оқиғасы

Қазақстанда коучинг пен бизнес‑тренинг қызметі соңғы жылдары үлкен сұранысқа ие болды. Бірақ осы бағыттағы кейбір адамдар сенімсіз уәделер мен қаржыны тарту тәсілдерін қолдана отырып, аз уақыт ішінде үлкен сомада ақша алып, кейін сол ақшаны қайтармай қалуы жиілеп кетті. Әсіресе әлеуметтік желілер мен блогерлер арқылы жарнамаланатын коучтар арасында осындай жағдайлар туралы жиі айтылады. 

2025 жылы Қазақстанда “Wildberries ханшайымы” деген атпен танылған коуч Алтынай Дидарқызы туралы дау елдің назарына ілікті. Ол әлеуметтік желілер арқылы маркетплейс платформаларында табыс табу жолдарын үйретемін деп, жүздеген адамнан миллиардтан астам теңге жинағаны хабарланды. 

Аталған коуч өзінің курстарында Wildberries, маркетинг және интернет‑сауданың құпия әдістерін үйретемін деп уәде берген. Қатысушылардан алынған ақшаның көбісі инвестиция ретінде салынатынын және жоғары табыс әкелетінін айтқан, бірақ кейіннен нақты нәтиже болмаған. Тіпті чектердің кейбірі қолдан жасалғаны және қатысушыларды өз фирмасы арқылы ғана тауар сатып алуға мәжбүр еткені белгілі болған. 

Қазір бұл іс бойынша тергеу жүріп жатыр, ал Алтынай Дидарқызы уақытша қамауда отыр. Жәбірленушілердің кейбірі полиция тарапынан тергеудің баяу жүріп жатқанына наразылық білдіруде және ақшаларын қайтару үшін Президенттің жеке бақылауына алуды талап етуде. 

Заңгер Айдос Сүлейменовтің айтуынша:

> «Коучинг қызметі Қазақстан заңнамасында арнайы лицензияланатын сала емес. Сондықтан бұл қызметті ұсынатын адамның нақты білімі, біліктілігі немесе жауапкершілігі заңмен реттелмейді. Көпшілік бұл жағдайды пайдаланып, жоғары табысқа уәде етіп, үлкен сомада ақша жинайды. Мұндай әрекеттер көбінесе Қылмыстық кодекстің 190‑бабы (“Алаяқтық”) бойынша қаралады, өйткені адамды сендіру және жалған уәделер беру арқылы қаржыны алу — бұл заңға қайшы. Азаматтарға қандай да бір қызметке ақша аударғанда, міндетті түрде ресми келісімшарт, қызметтің нақты бағдарламасы және бұрынғы клиенттердің нәтижелерін тексеру қажет».

Коучинг қызметіне 900‑ге жуық шағым түскен — Қазақстанда жеке тұлғаға арналған коучтар мен бизнес‑жаттықтырушыларға қатысты 900‑ге жуық шағым өткен жылы тіркелген. Бұл туралы Парламент Мәжілісінің депутаты Динара Наумова атап өтті.  

Бұл статистика коучинг саласында тек жеке даму емес, алаяқтыққа қатысты да маңызды мәселе бар екенін көрсетеді. Әсіресе онлайн‑қызметтер арқылы көп адам тартылғандықтан, құқық қорғау органдары мен азаматтардың өзі саналы түрде тексеру мен сақтықты жоғары деңгейде ұстануы қажет.

Қазақстандағы коучинг индустриясы қазіргі таңда екі түрлі бет-бейнесімен көрінеді: бір жағынан — пайдалы тәжірибелік білім мен кәсіби даму мүмкіндігі, екінші жағынан — сенімсіз, алаяқтық бағыттағы коучтар. Шынайы сот істері мен статистикалық деректер көрсеткендей, адамдар жоғары табысқа уәде еткен коучтарға сеніп, үлкен қаржыларын жоғалтып отыр.

Маман пікірі мен құқықтық тәжірибеден байқалғандай, басты сақтану жолдары — ресми келісімшарт, бұрынғы клиенттердің нақты нәтижелері, қызметтің бағдарламасы және лицензия/сертификатқа назар аудару. Бұл — қаржылық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің басты шарты. Қоғам үшін ең маңызды сабақ — ақпаратқа саналы түрде қарау, уәделерге алданып қалмау және заңды қорғау механизмдерін пайдалану. Қазақстандағы сотталған істер, соның ішінде “Wildberries ханшайымы” оқиғасы, дәл осы қағидаларды өмірге асыру қажеттігін нақты дәлелдеді. Нәтижесінде, коучингтің пайдалы бағыттарын пайдалану мүмкін болса да, әрбір азамат сенім мен қаржысын қорғауға, сақтық пен құқықтық дәлелге сүйенуге тиіс. Бұл — жеке дамуды заңға сәйкес, қауіпсіз және тиімді жолмен жүзеге асырудың кепілі.