Ақбалық Хазірет - (поэма)

Жұпыны киіз үйлер,

Жұтаң тірлік

Отырған шал -кемпірлер тәуба қылып.

Көз ашқалы ес жиып көргені осы.

Түскен сәтте Әбділдә ойына осы,

Бұзылады әманда көңіл хошы,

Кедейлік кезенесін кептірген ел,

Тоз-тоз ғып берекесін кетірген ел.

Тұрмысы тұралаған сорлы қазақ,

Қатарына кірерме жетілген ел,

Күн туар ма өзге елдей көтерер бел.

Соны ойлап жиі-жиі басы қатып,

Сілелеп ауыр ойдан қонар жатып.

Деген ой

Қайтпек керек, қайтпек керек,

Мазалап Әбділданы толғантты ерек.

Болса да аса алғыр тіпті зерек,

Тірелді тығырыққа жол таба алмай,

Шешімді қайдан таппақ елден ерек.

Шапанын иініне іліп сыртқа шықты,

Сап жатқан қойшысына қиғылықты

Барқыраған бай даусын естігенде,

Әбділдә аңдаған ед бір сұмдықты.

-Қойды неге жаймайсың өрістетіп?

Күннен күнге барады күйі кетіп,

Әкеңнің... қой қырылса құртам сені,

Сен, нәлет, білмей жүрсің әлі мені.

-Байеке, өрістетер өріс қайда?

Қылтанақ қалмағанын бұл маңайда.

Кеткенін күнге күйіп, желмен ұшып,

Өзіңізге айттым ғой қайта-қайта.

-Патшағар, не қыл дейсің сен Құдайға?-

Деп мені киіз үйден шықтың қуып,

Оған да уақыт өтті айдай жуық.

Күз келді күні ертең қыс түседі,

Жұт болса...

-Жап аузыңды, Құдай сақтар!

Пәлені шақырмаңдар, зәнталақтар!

Әбділдә тыңдап тұрған осы сөзді

Ойға азық алған еді тың бір ақпар.

Әй, Құдай, қалай мұны сақтамақшы

Елге кім басшы қылған  ақымақты?

-Іздейін күн көрістің жаңа қамын,

Қаладағы байларға жалданамын.

Көрейік солай кәузап тірлік қамын,

Шай үстінде отбасына сырын ашты.

Боп отырмын қалаға жылжымақшы,

-Қазан баққан еркекке сән емес,- деп,

-Анажан, деді мына сіз айтпақшы.

Ешкім оған қалаға бар демеді,

Бірде бірі және де қал демеді.

Қаладан сәті түсіп табыс тапса,

Отбасы сәлде болса әлденеді,

Деген ой үлкендерді меңдеген-ді.

Осы үміт жетегінде әке-шеше

Баталарын берісіп «бар» деген-ді.

-Еңсеңді ел қатарлы көтер енді,

Жиырмадасың шолжаңдау жетер енді.

Өз ойына жымиып өзі күліп,

Қасынан аймақтың бұл өте берді.

-Әй, жігіт, бір минутқа тоқташы!- деп,

Бір бейтаныс кес-кестеп төтеледі.

-Атым, Акбар, Ташкенттің өзбегімін,

«Сарт» дейді осындағы ақымақтар.

-Бестаудың қазағымын, Әбділдәмін,

Дей алман ондағылар мені мақтар.

-Пендесін біз сияқты Құдай сақтар.

Екеуі осылайша әзілдесіп,

Аз-мазырақ сыр андап тұрды да есіп,

Шаруаларының түйінін айтты шешіп.

Шаруаларын айтқан көкей тесіп.

-Саудагермін,

Қалаға келген едім іздеп нәсіп,

-Ал онда қазір мұнда кеме келед

Кемеден жүк түсірер адам керек.

-Таптым деп есептеңіз,

Тек, ака, еңбегімді жеп кетпеңіз.

-Уәде,- деген еді бұған анау.

-Уәде Құдай аты деп тұрсың-ау.

Акасы сөзін толық ұқпаса да,

Бас иіп, бәйек болып тұрды шұлғып.    

 Айлаққа кеме келіп  тоқтағанда,

Әр тұста қара құра топталғанда,

Акасы сол заматта ертіп мұны,

Кемеге өз үйіндей ертіп кірді.

Сол жерде кілтін ашып қоймасының:

-Ал, малай, менің жүгім бәрі осының.

Бір-бірлеп сыртқа шығар, тек асықпа,

Шығамын мен далаға кең ашыққа.

Мен  саған көрсетемін қояр жерді.

Әбілда сыртқа тасып жәшіктерді,

Аянбай бұрқыратып төкті терді.

 Жәшіктер толған жеміс: алма, жүзім,

Жемісі жаңа түскен қоңыр күздің.

Ал Акбар жәшіктерді қатарлап тұр,

Мына жер сатып алған орын біздің.

Деп біреу қасыма кеп ақырып тұр,

Жанжалға бейшараны шақырып тұр.

Әбділдә жетіп келіп жанына оның

Көрсет деп қағазыңды ақырған-ды

Сол сәтте әлгі жым боп тына қалды.

-Ұстаңдар, тонаушылар, тонаушылар,

Бізді үптеп кетпекші ғой, сірә, бұлар.

Әлдекім айқай салды «әкенді» деп,

Жұртты тонап алуға бұлар құмар.

Мұны көрген Акбардың зәресі ұшып,

Әбілданың босатпай қолын қысып.

-Қарағым, кем қылмаймын сыбағаңды,

Қасымнан кетпеші деп жылаған-ды.

Бұйрыққа барма  рәуа,

Барма дауа

Екеуі тіл табысты мынаң қара.

 Аканы теспей сормақ пысықайлар

Болды енді кәдімгідей артын ойлар.

-Әбділдә бұл қаланың өз адамы,

Аулақ жүр өшіктірсең пәле сайлар,-

Десетін бір-біріне халге жеткен,

Акбардың осы жайға көзі жеткен.

Әбділдаға шай-пұлын аямаған,

Айтатын әкіреңдемей сөзін еппен.

 

      Ауылда

Базардан Әбділданы көзі шалған,

Мына жұрт Бытыныңа есін алған.

Кенжеұлы Әбділдәсы сартта малай,

Десеңдер тексертіңдер сөзім жалған.

Қаңқу сөз ауыл үйді аралаған,

Жүрегін анасының жаралаған.

Күндердің бірінде көшкен елдей

Әбділдә сартын ертіп келе қалған.

Әбділдә көшір емес, көшір бала,

Алланың жарылқауын мынаң қара.

Әлгі сарт әлдене деп айта қалса,

Сөйлейді Әбділдаға жаутаң қаға.

Бытының шарасынан май кетпеген,

Жұтта да жайы жоқ ед етпеттеген.

Қолда барды ұқсатып, жоқты тауып,

Ұстауда ед аз ағайын елді еппенен.

Ағайынға күйі төмен бірер малды

Қыстан аман шығуға келмес халі,

Күзде сойып  бәріне үлестірген.

Өзін-өзі ақтады бұл амалы

Олар да қунақы ед өзге жұрттан.

Байлардың арасында Быты сырттан

Дейді екен мұны естіген Акбар ака.

Біршама отырыпты болып аң-таң.

...Дегенде қыс аяғы жақындады,

Акпар ака: «Әй, Әбділдә, -деген ед,- мені тыңда,

Көп екен бай орыстар мына қырда.

Солармен қайтер еді сауда қылсам».

-Әй, ака, нендей сауда айтшы тура.

-Өгіздерін айтамын, өгіздерін

Салмақтары үзердей жердің белін.

Соларды атып алып Ташкент ассақ,

Еңбегіміз жанар ед сенің, менің.

Сол күннен Керекудің маңындағы

Деревня, селоға сабылған-ды.

Еңбектері ақталып ақырында,

Кепілге  алатын мал табылған-ды.

 

         Алла қағып

Шыққалы үш жарым ай бұлар жолда,

Қалды артта талай ауыл оң мен солда.

Шаң борап қалың малдың тұяғынан,

-Жаратқан жолымызды өзің оңда,-

Деп қойып мал соңынан ергендердің,

Бейнетін жол бойында көргендерін

Келеді аз сөзбенен түйіндегім .

Десеңші ел басынан не кешпейді,

Бұл сөзге келіс мейлі, егес мейлі.

Қарақшының соңдарынан ере шыққан,

Көзіне төгілген қан елестейді.

Келгенше күткен еді осы маңға,

Түтігіп аптап пенен қара шаңға.

Азаптан күні ертең құтыламын,

Мен түгіл ізім қалмас осы маңда.

Ал оның қара түнде қалбаң қаққан

Кім білсін тап болғанын бұл қай жақтан,

Әйтеуір кезіккенен сұрар еді.

-Әкелсем алар ма едіңдер мал бір жақтан?

-Жоқ, -десті,- нишлактарда мал өтпейді,

Бір уыс жерін әркім өбектейді.

Өйткені мал ұстауға жер жетпейді,

Ташкентте малың сенің өтер, бәлкім.

Ол жақта етті ұқсатар ел көп дейді.

Осылай тауы қайтып пәтшағардың

Тұсына таянғанда Ташкент шәрдың

Сол түні бір байламға келгені анық.

Мыналардың малдарын тартып алып,

Малды айдап кері қарай аяңдармын.

Мылтығын асықпастан алып оқтап,

«Әкеңді» деп бір мықтап алды боқтап.

Бір қатын арысым деп сені жоқтап,

Мен үшін құрбанымсың оққа байлар,

Сонан соң  қонды атқа күліп сақ-сақ.

Әбділдә таң намазын оқып тұрды,

Ерекше күндегіден шалқып нұры.

-Осыны атсам болды басқаларын

Көрмеймін ызыңдаған шыбын құрлы.

Қарақшы қарауылға алып оны,

Тақады шүріппеге барып қолы.

Сол сәтте жер мен көкті шаңмен жауып,

Бұрқырап ұйытқи соқты құйын долы.

Аты үркіп әлденеден аспанға атты,

Сарт етіп, басы жерге тиді қатты.

Аяғы үзеңгіден шықпай қалып,

Ат тулап тулақтай қып сүйреп бақты.

Қыр асып ә дегенше кете барды,

Көдеде аққан қанның ізі қалды.

Апырай, қарақшыны көре тұрып,

Құдайға тұрды Әбділдә құлдық ұрып.

Әбділдә:

-Біздерді бір Алланың өзі қақты,

Елге аман қайтар болсақ тіпті жақсы.

Осылай көрінгенге сыр ашсаңдар,

Кек алар тісін басқан сан қарақшы.

Ешкімге айтпақ түгіл жақ ашпаңдар,

Бұл менің тыйым сөзім таласпаңдар,-

Деген соң олар да сап тиылған-ды

Әбділдә ата-анасын қиырдағы

Сағынып бір сәт еске ала тұрып:

-Олармен аман-есен қауыштыр,- деп

Сол сәтте  бір Аллаға сиынған-ды.

 

     Беймәлім ұстаз

Керекуден мал айдап шыққан күні,

Бір керемет таңқалыпты ерек мұны.

Түсіне ақ сәлделі молда кіріп,

Тербетеді әлдилеп әзиз үні.

Оқыды  ұзақ уақыт аят бағдар,

Талай түн аятпенен тербеп жанын,

Ұқтырып қағидасын мұсылманның,

«оқы» деп кетерінде қайталайды.

-Қарағым,-  оқуда деп болашағың,

Қарт ұстаз жоқ болатын бейне сағым.

Ақыры, Ташкентке де келіп жетті.

 Мешіттің  табалдырығынан аттай беріп,

Адам айтса нанғысыз көрді кепті.

Қарсы алдына түсінде көрген ұстаз,

Сан бағдар жолықпастан берген ұстаз

-Кел, кел!- деп  құшақ жая қарсы алып тұр.

Ілесті «жүр» деген соң ұстазына.

Дегенмен деген еді талай сан қап.

Оқуға танытады алғырлығын,

Білуге құштарланды білім сырын.

Арада үш жыл өткен кезең еді,

Әлдекім улы тілін безеп енді.

-Сеніңдер Әбділданың күні бітті,

Ештеңеге жарамай қалды тіпті.

Бұхараға сол кетіп қала ма деп,

Жүреді  көңілің әбден болып күпті.

Бір акам бұл іске араласып,

Әркімдердің көрікті тамырын басып.

Әбділдәнің ұлтын айтқан кезде,

Қара табан қазаққа ауылы қашық,
Бұйырмайды ол жақтан депті нәсіп.

Жалғыз орын ондағы менікі деп,

Хайыр акаң тұр қазір үміті үдеп.

Жеңісіме мен солай сеніп тұрмын,

Әбділдәні тірідей көміп тұрмын.

Осы сөзді Әбділдә естіп қалып,

Ол Хайыра беттеді айбаттанып.

Ыза болып намыстан күйіп-жанып,

Иығына ұстазы қолын салып.

Ер соңымнан дейді де кетті алып,

Ұстазы еді Хайырдың зәресі ұшты,

Іс бүлінді.

Құрыдым, құлатады іштен шалып,

Әбділдә ұстазымен үйге кірген.

Ұстазы «отыр» деді оған бірден,

Ал өзі екеуіне шай қамдаған,

Тараған жүзіндегі мана кірбің.

Сонан соң шәкіртіне шай ұсынып,

Әбділдә осы сәтте сәл қысылған.

-Шайды мен құйсам қайтед,- деген еді,

-Қолайсыз.

-Не бар дейсің онда тұрған,

Сіз менің қонағымсыз, шәкірт бала,

Күні ертең күнің туар болар дара.

Сонда сен ұстазыңды есіңе алып,

Иманды болсын дерсің сол бейшара.

Сеніңіз Құдай үшін келер күнге,

Жеңіске жетеріңе түп түбінде.

Кейбіреу көзге ілмес назар салып,

Байлық пен биік мансап былай қалып.

Көгіне туған елдің білім алып,

Шығарың, айналайын, сенің  анық.

Болғандар бәсекелес жолда қалып,

Шыққанда өз күшіңмен қанат қағып.

Өмірдің он сан жылы өтері анық,

Осыны ұстағайсың ойда берік.

Адамға айғай емес ақыл керек,

Айғайшыл білім таяз пенделерден

Достары кетері анық ақыр жеріп.

Сен мұнда оқығалы үш жыл өтті,

Бетке алар Бұхараны мезгіл жетті,-

Дегенде шәкірті оған баяндаған

Баяғы түсіндегі көрген кепті.

-Солай де,- деді ұстазы тыңдап болып,

Жанарына ыстық жас тұрды толып.

-Бәрі оңай бір Аллаға,- деді дағы

Орнынан көтерілді бата беріп.

Бұхара медресесіне қиырдағы

Елдерден сансыз шәкірт жиылады.

Солардың көпшілігі Әбділдәнің

Талассыз біліміне ұйыр әлі.

                        

   Әбділдәнің Ақбалық атануы

-Ғұламалар сынына келіп пе ең сен?

Әбділдәмен отырған сұрасып жөн.

Жігіт оны тіркеді тізімге енді,

Әбділдә Бытыұлы ең соңы сен

Сегіз болмай келгейсің осы жерге,

Тек, бауырым, кешігіп қала көрме,-

Деген еді.

Есіктен кірген тұста:

-Кел, Әбділдә,- деді,-  шық төрге.

Түс таласа сынаққа бұл да енген,

Тірі жан жоқ келді-ау деп көңіл бөлген.

 Төрде отырған бір уыс қаусаған шал

Аты-жөнін сұрады мұның толық.

-Құранды кім түсірді?

Қорғайтын кім?- деп сұрады.

 Бұл сауал талайлардың қаққан шаңын.

Мұхаммед деп шатысып кейбіреулер,

Білетіндер етісті жымың-жымың.

-Алла,- деді түсірген оны көктен,

Кім қорғасын оны артық құдыреттен.

-Кімнен қорқу керегін білемісің?

-Бір Алладан,- дегенде күлім еткен.

Ғұламаларға сонан соң басын изеп,

Ізет қылып отырды енді сіз деп.

Бір ғұлама:

-Бахара, Тәуба, Мәриям, Юныс,

Қиямет сүрелерін жатқа айтыңыз,

Сонан соң мазмұндаңыз,-

Дегенінде мүдірмей жауап берді бірден

Бас ғұлама:

-Ырзасыз ба? « иә» деген.

-Шәкіртке біз де ырзамыз.

Білесіз бе Шығыстың шәйірлерін?

-Дей алмаймын, әрине, көп білемін,

Омар Хайям, Науаи, Сағди, Фзулидің

Жатқа айтып біраз жырын

Талдап кетті танытып жаңа қырын.

Сан пәндерден сонан соң сауал болған,

Жауабына ғұламалар көңілі толған.

Бас ғұлама:

-Дейміз ғой біз әдетте білім – теңіз,

Мына балық

Тұңғиғына сүңгітті бізді апарып.

Бұл «Ақбалық» деңізші, бұл – Ақбалық.

Аузы уәлі бұл акаң сені танып,

Бата берем бұған деп тұр сұранып.

Осылайша ғұлама бата беріп,

Орындалды Алланың әмірі ұлық.

Білімнің 21 жыл қазып кенін,

Армансыз қаталаған басты шөлін.

Хазірет атағын ап айбыны асып,

Оралды Бестаудағы аңсап елін.

Бұхарада бір шәкіртке ұшырасып,

Танысты төс қағысып  құшақтасып.

Қайтарда әлгі жігіт аманат деп,

Мұсаға хат берген ед көңілі тасып.

Деген ед «Мұса мырза – нағашы ағам,

Жиені жүргендігін есен-аман.

Бұл жақта жеткізе гөр  ол кісіге,

Болмасын деп айтты де маған алаң».

Сол хатқа Мұса мырза көзін салған,

Опыр-ау не боп барад мына жалған?

Жиені Хадырбибіні қалың малсыз

Ұзат деп Ақбалыққа қолқа салған.

Ақбалық қалыңсыз қыз Мұса мырза

Ашкөзді ағайындар болар ма ырза?

Қалыңсыз ұзатса да кедей болмас,

Себебін ашып жазса тым құрыса.

Деген ой Мұсаны да мазалаған,

 Жиені ақылға кенде емес ед пайымды еді,

Ел үшін жан қиюға дайын еді.

Қарындасын атаса Ақбалыққа,

Болар ма бір қасиетін бағалаған.

Шақырып игі жақсы, сырластарын,

Мұса мырза оларға  сыр ашқан-ды.

Хазірет шариғатқа жүйрік шығар,

Біле ме шариғаттан бұл басқаны.

Қазақтың өткен-кеткен жайын қозғап,

Билердің билігінен құрды тұзақ.

Ақбалық әрі шешен, әрі тапқыр,

Тарихтың төскейіне кетеді ұзап.

Жақсыларға жөн білер ілдірмеді,

Кейбірі  сүйсінгенін жасыра алмай,

«Опыр-ай, опыр-ай!- деп міңгірледі.

Оңаша игі жақсылар қалған тұста,

 Жиенін қалың малсыз Ақбалыққа 

Ұзатпақ екендігін  білдірген-ді.

Осылай болды Ақбалық қалыңдықты,

«Мұса мырза біздердің құдамыз» деп

Бестауда исі сырым даурығысты.

Қалыңсыз Мұса мырза қыз берді деп,

Атағы Мұсаның да шықты күшті.

 

   Ақбалықтың ишарасы

-Төрден сырыл, әрі отыр, төр – менікі,

Үй иесі жаратпай меңмендікті.

-Әй, қарағым, сені мен шақырдым ба?

Қоймайсың ба бас артық есерлікті!

-Білемісің, әй, төбет, жер кімдікі?

Білмесең, жер де, төр де  біл менікі!

Өйткені  мырза барған жерде төр сенікі.

Қаласаң болад  деп ед жер сенікі,

Деген ед сондықтан да  Төр менікі.

-Мырзаң кім? Ол кісінің аты бар ма?

-Жұрт осы шоқырында басын қарға.

Аты жоқ. Оның аты – мырза, мырза.

Көкте Құдай,

Жерде ол болсаң ырза.

Еріксіз осы сөзге куә болған,

Ақбалық ... Мырзаң кім сұрағанша.

-Шариғатта мырза кім айтшы, шырақ?

-Жер мен көкті жаратқан Құдай мырза.

Жанды жансыз бәрін де қылған ырза,

Ал бізде мырза атын иемденген,

Танымасаң басыңды ием деген,

Бүйі болып қаласам тием деген,

Ауылымның маңынан сәлем бермей өтсең,

Сені оңдырмай ұрады кием дейтін,

Аяқ асты бір мырза пайда болды.

Күні-түні күзетші торид жолды.

Сәлем бермей пәлеге өтеміз деп,

Дүре жеген арқамыз сан күп боп болды.

 Бізді қойшы молданы аңдып тұрып,

Сәлем бермей өттің деп қылғындырып,

Сақалынан жетелеп дүре соғып,

Ана жылы танытты сойқан қылық.

-Ал жұрт қайда?

-Ой, Ақа, кешіріңіз жұртыңыз кім?

Мырза ақырса, баладай болады жым.

Оны қой молданы айтшы қанша ұрса да,
«Мырза де» деп жер тепкілеп бұйырса да,

«Доңызды доңыз» деймін деп қайталады.

-Әй, әке, мырза деші ерегеспе,

Қайтеміз өліп кетсең осы егес

Сүйегіне ұрпақтын таңба емес пе?

Бір жұтым қымыз үшін арын сатқан.

Бір молда өле қалсаң орның дозақ,

Тартады мәңгілікке жаны азап,-

Деп жоқты айтып былжыраған.

Ақбалық бөліп сөзін былай деді:

-Қайтерсің, ол – адамның бейшарасы,

Әйтсе де табылмай ма бір шарасы?

Бұл сөзді Балтабай ер өзінше ұқты,

Бұл маған Ақбалақтың ишарасы.

Сол түннен атын біраз таң асырды,

Қара түнде қамшы сілтеп аласұрды.                             

Атына қарғып мініп , қарғып түсіп,

Сезінді өзін жеңіл бала сынды.

Асықпай түске қарай атын ерттеп,

-Ал, мырза, не саған, не маған серт,-

Деді, мырза ауылын бетке алды,

Бәйекке ауыл алды тоқтай қалды.

Сұлады көк құраққа көзін жұмып,

Аты тұр көк құрақты үзіп жұлып.

Әкеңді... боқтық борап ауыл жақтан

Келеді атқа қонған бірер жігіт.

Бұл дағы жүйрігіне қарғып мініп,

Жортаңдап алға қарай кетті жүріп.

Аттылар ұбақ-шұбақ келеді ұшып,

Сонан соң әлгілерге қарсы шапты.

Қамшысын сілтегенде кеткен ұшып

Жігітке қарамастан

Қуғыншы топқа түре араласқан.

Әп- сәтте бірнешеуін түсірген соң,

Ай- түйге енді аялдап қарамастан,

Мырзаның ауылына келген кіріп.

Зәресі ұшқан жандар зыр жүгіріп,

-Ойбай, мырза, қамшыгер Балтабай бұл,

Кетеді қармайды елді қырып.

-Әй, -деді ол сәлем бермей мырзаға,- сен

Рауа мұның ұшып тірі көмсем,

Әйтсе де айбынды кешіремін,

Атыңды астыңдағы маған берсең.

Осы сәт тақымына қысып алып,

Танытты айуанға күшін анық,

-Кешір, аға, кешір!- деп еңіреді,

Босатпасаң тақымында болам қарық.

Атасаң шын атыңды босатамын,

-Мырза атым, мырза менің...

-Өлтірмей сені, сірә, келмес жөнің,

Өлгенде шын атыңды ел біледі,

Дегенде деп қорс етті «Қабыш» едім.

Осы сәт тақымынан алды жұлып,

Анау тұр «Қабышпын» деп қасқырша ұлып.

Осылай жұртына естірткен ед,

Шын атын айуанның жұртты жиып.

-Қабыш де, Қабыш де,- деп жұрт шуласты,

Біз сорлы мырза деппіз бұл тулақты.

-Ағайын,- деді сол сәт Балтабай ер,-               

Ой салған маған Ақаң ишарасы,

Әманда асқан жанға мейманасы.

Есіне салу деді ол елдікке сын,

Екенін елдің қоры, бейшарасы.

-Әй, сенің атың кім?- деп тағы ақырды.

-Қабыш, Қабыш!

Байғұстың есі кірді, кірді ақылы,

Десіп ел жатқанында Балтабай ер

Ат басын ауылына бұрды ақыры.

 

   Ақбалық пен Абайдың сынасуы

Семейдің думаны артық, шуы бөлек,

Күніне бір жаңалық, бір тың дерек.

Әйгілі Алты алашқа аттары ерек,

Оқыған Зиялының көбі осында,

Атайды Семей халқы Абайды ерек.

Сол Семей бүгін тағы шулап кетті,

Күні ертең Ақбалықтың соты депті.

Үстінен арыз қылған Қабыш екен,

Оны ма Ақбалық Хазірет тепкілепті.

-Жоқ, Хазірет маңына барған емес,

«Мырзамын» деп Алламен қылыпты егес.

Хазіреттің ишарасымен Балтабай ер

Жұрт алдында Қабышты етіпті жер.

Сонымен сот болады бүгін десті,

Сот маңына жиналды ессіз есті.

Хазірет ақ патшаны боқтапты деп,

Өзара әлдекімдер күңкілдесті.

Ақбалық келе жатты топты жарып,

Ұсынған кейбіреудің қолын алып.

Қасқайып қарсы алдынан шыға келген

Абайға сәлем берді тоқтап танып.

-Уақыт тар сізге қояр сауалым бар?-

Деді Абай.

-Сұраңыз ал.

-Қазақта екіқабат әйелдерді

Албасты басад деген әпсана бар.

Маған соның мәнісін ұғындырсаң.

-Апырай ұстамайтын жерден ұстап,

Қайтейін, Абай мені тұрсың қыстап.

-Бұл жерде босанатын әйел мен де,

Ал басатын албасты... сізге ұқсап.

Ду күлкі соттың алдын кетті кернеп,

Сөз қуған қазақ үшін бұл бір ермек

Құшағын ашып Абай Ақбалыққа

-Кел, кел, бауырым,

Тауып кеттің тар жерде тың бір өрнек,-

Дегенде ел аузында аңыз қалған,

Сол сотты біле алмадым немен тынды.

Аяғы сиыр құйымшақ болған сын-ды.

Сарытауда мешіт медресе салдыртқан-ды,

Жер-жерден ұстаздарды алдыртқаны,

Біз үшін дерек дер ем аса құнды.

Сан бала ұстаз алдын көріп енді,

Ақбалықты талассыз тұлға танып,

Соңынан ұстаз тұтып еріп еді.

Ислам дінін еліне тарту еткен,

Түндіктің төңірегінде өмірі өткен.

Қызыл шат, қара шаты қыс жайлаған,

Жаз жайлаған,

Шарықтап алты алашқа аты кеткен.

Ақбалық туған елдің түлегі еді,

Артында қалған сансыз түлегі енді.

Салихиден Хазіреттен бастау алып,

Ақыры Садық пен Шүкірлерге тіреледі.

Шүкірді жас кезімде көзім көрген,

Кеш білдім Ақбалықтай асыл ерден.

Сабақ ап ислам дінің қорғағаның,

Заманға қарсы тұрып меңіреу меңмен.

 

Сүлеймен Баязитов

---