Денелердің потенциалдық және кинетикалық энергиялары

Ақмола облысы, Бұланды ауданы, Макинск қаласы
Балуан Шолақ атындағы мектеп-лицей
Кадирова Улмекен Куламановна

«Энергия» термині туралы негізгі түсінік беретін жағдайды қарастырайық.

1-інші жағдай – құрылыста жұмысшылар жұмыс істеуде. Суретте көрсетілген. Жұмысшының біреуі он кірпішті, ал екіншісі екі кірпіш көтеріп бара жатыр. Олар кім толық болса, соның энергиясы көп, сондықтан ол көп жұмыс істейді дейді. Ол бірақ үнемі жұмыс істей алмайды. Жұмысшылар шаршайды, олар күш жинауы керек. Сондықтан біз былай айтамыз: механикалық жұмыс істеу кезінде, жұмыс аяғында адам шаршайды, себебі энергия азаяды. Энергия әрқашанда дененің жұмыс істеуге қабілеттігінің өлшемі болып табылыды.

Энергия күрделі ұғымдардың бірі болып саналады. Энергия ұғымы «жұмыс» және «қозғалыс» ұғымдарымен тікелей байланысты. Тек қозғалыстағы денелер ғана жұмыс істеуге қабілетті. Энергия - физикалық шама. Энергия әрқашанда дененің жұмыс істеуге қабілеттілігінің өлшемі болып табылады.

Механикалық энергия

Физикалық шама, дененің жұмыс істеу қабілетін көрсетеді.

Механикалық энергияның өлшем бірлігі 1 джоуль (Дж)

Жер бетімен салыстырғанда жоғары көтерілген

Дененің потенциалдық энергиясын табайық.

 A = Fауырh              Ep=mgh

Потенциалдық энергия неге байланысты болады?  A=mgh1-mgh2=En1-En2=AEn

Механикалық энергия түрі:

2. Кинетикалық энергия (Ек) -бұл қозғалыс энергиясы. Денелердің қозғалуынан туындайтын энергия.

Механикалық энергия кинетикалық және потенциалдық энергиялардың қосындысына тең. Энергияның бұл түрін суретте көрсетілген мысалдардан көруге болады.

Кинетикалық энергия деп денелердің қозғалу салдарынан туындайтын энергияны айтады.(греч. "кинетикос" –қозғалыс).

Кинетикалық энергиясы оның массасына және жылдамдығының квадратына тура пропорционал.Қозғалыстағы денелердің істеген жұмысы сол денелердің массаларына тәуелді екені шығады.

Потенциалдық  (лат. "потенция" –мүмкіншілік) энергия деп әр түрлі денелердің өзара орналасуы бойынша анықталатын энергияны айтады.

Егер допты төмен батыратын болсақ, ал Архимед күші жоғары қарай көтереді. Гир тасы Жерге тартылады, күш оны жоғары қарай көтереді. Т.с.с м.

Потенциальная энергия  сол дененің массасына және көтерілу биіктігіне тәуелді.

Жер бетімен салыстырғанда жоғары көтерілген дененің потенциалдық энергиясы болады. Өйткені жоғарыдан құлағанда дене жолындағы кейбір заттарды қозғалысқа келтіреді,жұмыс істейді.

Ауырлық күші әрекет ететін жоғары көтерілген дененің потенциалдық энергиясы сол дененің массасына және көтерілу биіктігіне тәуелді.   Ep=mgh

МЕХАНИкалық ЭНЕРГИЯ

Кинетикалық энергия                 ПОТЕНЦИАЛдық энергия

Үйге тапсырма §53. жатт 30 (2)