Сыпырынды

Қыр төсінде сырғиды сыпырынды,
Қазан желі қайтадан құтырынды.
Қиян қырда жалғыз үй - жадау ауыл,
Бұл дауылды талайдан күтінулі.
Дала төсі ағылған сыпырынды,
Мама ағашта көкмойнақ ытырынды.
Киіз үйге тас таңып, аспа байлап,
Апы шығып жеңгеміз, күпі кірді.
Дала — дария. Ақ шаңыт. Сыпырынды,
Қи шоғының ошақтан түтіні ұрды.
Танауыңды түрткілеп ащы түтін,
Келтірердей бір түрлі қытығыңды.
Дала деген — боз түбіт. Сыпырынды,
Түтіп - түтіп құртардай тұқымыңды.
(Қымтанып ап күпіге борша жеген
қалай көрмей өтесің бұ түрімді.)
Дала дейді,
Дала емес — ықылым-ды.
Төсінде тек сырғыған сыпырынды,
Аңға кеткен ағамыз келмей жатыр,
Жүрген шығар жеңе алмай зытырымды.
Дал ада ағып барады сыпырынды,
Қыр да киіп алғандай күпі-құмды.
Күйе - күйе боршаны жеп болғасын,
Шоққа әкеліп қақтайсың ыпыныңды.
Шербұқадай байына бұғы бұлды,
Шоққа шәйнек шырпынып түкірінді.
(Шошаңдамай, шибақа, тыныш отыр,
Шешеңіздің қабағы шытынулы.)
Түзге шықсаң бұтағы бұт сабалап,
Жалбаңдайды қарағаш ыққа қарап.
Жапырағын жалмап ап, несін алмақ,
Желде де өзі жоқ, білем, түк қанағат?!
Жын көшкендей түтейді тозаң қырат,
Қиял қажып қарасаң, тозар — мұрат.
Дүние деген мұхитта басқа түк жоқ,
Жалғыз ағаш ...
Жалғыз үй ...
Боз арғымақ...
Боз жыландай жылжиды сыпырынды,
Көмейлетті көкжиек жұтып үнді.
Құрдым жалмап қоярдай кенет бәрін,
Естіртпеші, жалғыз үй, сықырыңды.
Мезі еткенде ақ шаһар мынау абат,
Жан қиырын кетеді мұң аралап.
Сәби шақтан санаға сіңген сурет,
Сол күйінде көзге кеп тұра қалады.
Мұң тозаңы торлайды санамды ауыр,
Басып алған сол елес маған бауыр.
Жалғыз үйдің қайтуға халін біліп,
Шығармайды шаһардан заман-дауыл.
Жанымменен, жалғыз үй, сырлас едің,
Тимей саған мысқалдай тұр ма себім?!
Ауыл түгіл, қауымдар кетті көшіп,
Күнің қазір не болды қырда сенің?
Жапан - мұхит. Жалбыз - қыр. Андыз – белең,
Жөнін айтпайды жоғымның мәңгі іздеген.
Жүзіп, әлде, бір жерде жүр ме екенсің,
Жел талаған желкенін — жалғыз кемем?
Шабыттың ұстап мініп кер төбелін,
Ізіме бағлан нөкер ертер едім.
Туған ел, көзде жүзген еркең едім,
Дәуренім болды-ау, әттең, келте менің!
Кертөбел ай астында керіп тізгін,
Нұр жіпке ән моншақты теріп тіздім,
Жанынан армансыз боп аттанған түн,
Теппе төс, сықпа белді керік - қыздың.
Ән ұя сала тұғын түн бір мамық,
Тұрады сол мамықта гүл де ырғалып.
Көл біткен күмбір қағып, түнгі үнді алып,
Кетеді жұлдыз біткен сыңғыр қағып.
Қорынып өз даусынан бұлбұл қалып,
Шық емес, шөп басында ындын жанып.
Домбырам сәуле төгіп сүйектелген,
Шіреніп қос ішекті тиек керген.
Самалы сансырайды сахараның,
Бір-бірін сағынысқан ниеттерден.
Емексір тау ешкіге ай мүйізді,
Теке бұлт Құсжолымен күйектелген.
Келіншек үйде жатқан бөбек бағып,
Себепсіз сыртқа шығад шелекті алып.
Жұлдыздар кірпігінен сәуле саулап,
Тұрады бір-біріне өбек қағып.
Салдарды ай астынан көреді те анық,
Ақ тамшы кете барады кенет тамып.
Шашылған шашын жинап түн-келіншек,
Шал - шоқы кенет тамақ кенеп қалып.
Сал даусын қиян дала тегіс естіп,
Көлдерді күлдіреді көк ішек қып.
Айдынның көгілдірі мың аунақшып,
Бұла қыз шешесінен сөгіс естіп.
Кіл қайқы, шырқап жүріп көкті кезіп,
Ай тана, жұлдыздан шоқ... Соқ білезік.
Қаншама емексіткен бетті беріп,
Сұлудан сый дәметкен соққы жедік.
Әлекей - күлекейлі топты көріп,
Пері де қапысынан кетті безіп.
Тамбаған ай шетінен сүмбі нұрдың,
Тамсанып сәулесіне құлдық ұрдым.
Сар желіп бір белеңге шыға келдік,
Сіміріп саумалынан түнгі қырдың.
Беріпті таңға бейіл ұлы дала,
Өріпті отар - жұлдыз Құбылаға.
Иншалла! Жол болады! (Түзге шыққан,
"Көтек!.." -деп кемпір қашты тұрып ала).
Тойлы ауыл тағы да бір жатыр алда,
Шомылып боз мұнар мен шұғылаға.
Мен соңда салдым келіп бір әнге "аттан!",
Салтынан сал-серінің сыр аңдатқан.
Қырық қыз жеткен кезде бұраң қаққан,
Атымнан әлдеқашан құлап жатқам.
Жөнелді бешпет, белбеу, бөркімді ала,
Дариға, қырық қыздың көркін қара.
Таңшолпан қырық жұлдыз таңдап алып,
Аспаннан түскен сынды ертіп жаңа.
Салдарын күтіп алып еркін дала,
Басқандай сағыныштың өртін жаңа.
Қызықты тойлы ауылда күндіз кешкен,
Жарай ма, мен айтпайын, сен тыңдама.
Өткен-ді сөйтіп жүріп, балалық шақ,
Мен енді желігіме бұғалық сап.
Жұлдыздан саусағыма тәспі іліп ап,
Мешітке кірер едім, Құран ұстап.
Құранды қирағаттап өлең етіп,
Созғанда көкке үнімді жебелетіп:
"Бір жерден бұл дауысты естідім",-деп,
Ай басын көтерер еді елең етіп.
Жұмақта жатқандайын күй тыңдалып,
Жастықтан басын жұлып — ұйқы ұрланып.
Қылаңдар оңашада күрсінер еді,
Сұпының дауысынан сиқырланып.
Тұттым да ділге Құран,
Тамсадым ән.
Басымнан ерке ғұмыр ауса бұлаң.
Мисалы, ай-сақина көлге батты,
Сұлудың сусып түсіп саусағынан.
Елесім сәуле болып ақ түн кезді,
Мүлт кетпей қармақ болып қаптым көзді.
Армансыз жатар едім, сәтті күні,
Мәңгілік мекен қылып ақкүмбезді.
Сал Дәурен мөлдірлігі әйнектей-тін,
Не сынбай, не сындырмай жай кетпейтін.
Айтқызып желге жоқтау Сал өлгенде,
Дір етіп қонушы еді Ләйлектей түн.
Шомылып шұғылаға тұрар еді,
Ақ күмбез төбесінен ай кетпейтін.
Далаға күз жеткенде соғып ызғар,
Сөз болып Сал қылығы төріңізде әр,
Алыстан Ақкүмбезді торып, тоңып,
Түнімен сыңсыр еді пері қыздар.
Жастық шақ бізден де өтті — қалды әудемде,
Алқымнан мезгіл-мерген алды-ау демде.
Сәлем де!
Ай астында аман жүрсе,
Біз кешіп үлгермеген сал дәуренге.
Сәлемші шауып жүрген желі ғана,
Ұқпайды жан дертімді менің о да.
Сынған Ай. Сызатты Аспан. Мүлгиді үнсіз,
Сәні қашқан өлі дала.

---