Шыназ жырлары

ШЫНАЗ

VIII ғасырда іргесі қаланған қала. Ташкент қаласының ежелгі орны (Шаш қаласы)

Жағасында Бозсудың мал жүретін,
Жайлы жердің қадірін һәм білетін.
Бергі бетке өтерде сол өзеннің,
Қимай-қимай кеткенмін арғы бетін!

Ағасында елімнің болды - ағалық,
Анасында жерімнің болды - аналық.
Ең соңғы рет еңіреп көшіп өттім,
Жүк көлігін ауылдың жалдап алып.

Отаным-ау, көңілсіз күйге айналған,
Бауырыңа жетелеп, қинайды арман.
Құшағыңа Шыназым басармысың,
Құшағына қазақтың симай қалған.

Өзеніңді мен талай кешіп өтем,
Сағынышым оралмас есіме кем.
Туған елі болғанмен Ержігіттің,
Туған жері болмаса - жетім екен!

Жетім емеспін…


ШЫНАЗ ЖЫРЫ

Шыназдың қасынан Боз өзен ағады,
Боз өзен әу баста-ақ сағалы, жағалы.
Боз ару өзеннің Сырлы өзен арнасы
Күн ара толықсып есігін қағады…

Боз өзен - Хауа ана, Сырлы өзен - ер Адам,
Екеуі Шыназға шектеуден қараған…
Сондағы - ұрпағы арықтар, тоғандар,
Әзіреті әулие Екеуден тараған…

Шомылсаң батасың, ұрттасаң қанасың,
Шошынсаң кетесің, ұнатсаң қаласың…
Жоғалтқан есіңді немесе затыңды,
Іздесең, үзбесең сол жерден табасың…

Өзбектің әлемі, өлеңі әдемі,
Жырына, сырына һәмма жұрт дәмелі.
Шеттегі қазақты сол елге шақырып
танытсаң өнерін,
Тыңдатсаң өлеңін шіркін-ай, қане еді?!

Таңданып қарайсың ұлығы неде деп,
Кептерің пыр-пырлап, ұшады көбелек.
Қазақтың әлемі, өлеңі, өнері өзінен зор болса,
Өзбектің жыры да өзінен керемет...

Боз өзен күледі, күле сап жылайды,
Боз бала ғұмырын Бозсудан сұрайды.
Халқына су емес, қантамырларын да,
Өзеннің атымен атаған ұнайды...

Боз өзен, Сырдария, боз Шыршық қолдаса,
Ауыр деп тұрғам жоқ жүруге жолды аса…
Шыназ жұрт барсаңыз, бір аттам Отан ғой,
Шекара соңында болғаны болмаса...


ШЫНАЗҒА АРЗУ

Ауылдың қызығы - масалар ызыңы,
Ауланың қызығы - тәп-тәтті жүзімі.
Өмірдің қызығы - жалт еткен нәрсені аузына салатын,
Сүмбіл шаш, кәрі ару әжейдің Бұзығы…

Ләйлегі ұшатын кең жазып қанатын,
Жемісі молырақ жерде азық табатын…
Жетпегір өмірде тапқанын жеткізіп көрмеген егінші,
Кетпені жоғалса қан жылап қалатын…

Ұрпағын ешқашан көрмеген сорлата,
Ағалар, ағалар… текті еді-ау арғы ата!
Пәлен уақ тыңдайсың Ақсақал батасын,
батасың бақытқа
Пәлен жыл өткен соң қабыл боп сол бата…

Жантайып тыңдайсың өзеннің гүрілін,
Шалқайып тыңдайсың бұлақтың күбірін.
Жатасың жастықты басыңа көмкеріп,
жатқанда желкеңнен,
Айқайлап бір әпкең, шырылдап бір інің.

Жүйкеңе тиген соң, бас тартып бәрінен,
Тәніңнен бөлініп, іздейді жаның ем…
Тыныштандыратын бір әуен тыңдайсың
бір емес, бірнеше…
Бастайсың беріден, аяқтап әріден…

Ырылдап өзіңе төбетің Қарауыз,
Жандарың жақындау, жеткізер ара мұз...
Ауылдан қашасың қайта іздеп келместей, қаланы жақсы деп,
Ауылда Қарауыз, ал қала алауыз…

Әуенді аларсың есіңе көп олақ,
Ауылға қайтарсың… Жер деген домалақ!
Масаны, ауланы, Бұзықты аңсайсың қаладан қашып кеп,
Сол үшін бәрінен бас тартпау керек-ақ...

ШЕР

Шыраздан кеткен Хафиздей Шыназдан кеттім,
Сәлемін арнап отанға кіназдау көптің.
Ақсақалынан бата алып өзбектің абыз,
Сағыныш басар мекенді көздеп мына біз,
Рұқсатын сұрап бел астық біраз дәулеттің.

Жабылды талай жолымыз салынып құрық,
Туған Отанның біздерге хәлін ұқтырып.
Егіз қолымды амалсыз бұра кісенге,
Оралман дейтін ор пейіл сынағыш елге,
Сағынбағандай көрінем сағынып тұрып…

Сағынып тұрып көрінем сағынбағандай,
Бақытым қонбай басыма, бағым да жанбай.
Оралман деген қазаққа темекі басып,
Шымкенттен бері Келестен келетін асып,
Көлікке мініп кетсем бе адырда қонбай?!

Мына мекенді ор кеуде оралған деген,
Мұңыма менің жолдас боп доғарды-ау деп ем...
Балақтарымнан тістелеп көгалдан көген,
Сынағыш елмен күнәмді көп алған менен,
Оралмайтындай алысқа жоғалды-ау өлең,
Жоғалып алып, азап қой оралмау деген...

---