Өлең, жыр, ақындар

Тар замана

Ей, Мақа, сау ма денің, уақытың хош па?
Арзумын жолығуға сіздей досқа!
Уәләкін үстімізден қарайтындар,
Жібермейді жалынғанмен бір дем босқа.

Толық

Болыңдар сау-саламат үй мен ішім

Болыңдар сау-саламат үй мен ішім,
Туысқан тілектес бол үлкен - кішің.
"Болды, - деп, - бұл қалайша", — қапаланып,
Оңбасын ешбіріңнің бұған түсің.

Толық

Кіріптар

Іс түсті биыл маған үсті-үстіне,
Түспесін мүшкіл жұмыс еш кісіге.
Кітаптан оқығанмын жазған онда:
"Сауап, - деп, - еткен қайыр үш кісіге".

Толық

Қасқырда қуат қалмаса

Қасқырда қуат қалмаса —
"Ала " дейді ешкіні.
Тоңға — торқа көреді
Қырық құраулы ескіні.

Толық

Ұстабай баласы Жүніске

Уақытсыз ұшты бұлбұл бақтарыңнан,
Түскендей боп қалдыңдар тақтарыңнан.
Қонбайды қолдарыңа қайта айналып,
Сабыр қыл, соңын сұрап Ақтарыңнан!

Толық

Байбосын мен Жәлелге

Ғайып ана хат жаздым,
Байбосын, Жәлел бөлеге.
Ықпал орнап, бақ қонып,
Болыпсыңдар бурадай,

Толық

Кәрімге айтқаны

Сөз тыңда салып құлақ інім Кәрім,
Бір туған бүтін жүктік едің нарым.
Шау тартқан сонда - дағы сықылың бар,
Жойылып ертелі-кеш иіскер дәрің.

Толық

Қасымов Ыбырай Төреге (адвокат)

Ыбырайға ықыласан сәлем бізден,
Ер едің ел билеген озық жүзден.
Мысалы дәрежең мен дәулетіңнің,
Таудай еді көрінетін құла түзден.

Толық

Жүрсін, Күлән, Шонымға

Сөз тыңда, Жүрсін менен Күлән, Шоным,
Қысқа емес, аңлауымда, ақыл - тоның.
Жақанға жаратылып келгеннен соң,
Оймаған өлім шіркін кімнің қоңын.

Толық

Әбдіхалық деген жиені өлгенде айтқан көңіл қосы

Тиген соң, апа, бізге жазған хатың,
Болды ұмыт бала-шаға, үй мен қатын.
Кеуілдің көрпесіне от тигендей,
Өксідім отыра алмай, шыдап дәтім.

Толық

Түйебай өлгенде әйеліне айтқан көңіл қосы

Құлақ қой, қайғы ішінде қалған жеңге,
Бар ма лаж, өкінгенмен, біткен демге?!
Қайғысы қайтыс болған марқұм ердің,
Сен түгіл, сырт ағайын, батты елге!

Толық

Үбісұлтан Аяпұлының баласына айтқан көңіл қосы

Қолыңнан жібек баулы қашты тұйғын,
Күллият келмеуші еді жанға қиғың.
Түрі жоқ таптыратын тұс-тұсынан,
Жоқтас деп келгенменен жұртты жиғың.

Толық

Қаражанның баласы Дәрменге айтқан көңіл қосы

Ер едің өшбу жақан тапқан бағын,
Күжім ең, көтерілмес, келсе де ағын!
Нарлардың нарқы қымбат, нәсілі таза,
Болғанын жұрт ұнатпас, жүгі шағын.

Толық

Ешнияздың баласы Мүсілімге айтқаны

Бала еді мұрынға исі Мүсілім гүлдей,
Гүл ұшып, кеуілің, аға, болды түндей.
Жарылқар жақсы көрген құлың Алла,
Жапаға жақын айлап түткен жүндей.

Толық

Есіркепке

Қадырдан хат жолдадым Есіркепке,
Білдіріп іш күйерлік жөнін текке.
Қалыпты жарық көңілің жабық болып,
Көз көрмес кездескендей бір түнекке.

Толық

Жетпісбайға

Туымды ту сияқты елге тайпы,
Тұтынған, төзім беріп, алар бәйгі,
Үкіміне Ақтың нендей қол қусырған,
Ерлердің өтеледі барлық айыбы.

Толық

Қошбанов Ғайыпқа

Қайырлы қазаларың болсын, Ғайып,
Жалындық Жаппар Хаққа қолды жайып.
Дұғасы досқа достың қабыл болып,
Жарылқар барлығын да болса да айып.

Толық

Махаңа

Кісі еді күткен дінін Махаң таза,
Тазалық тұрмысында тапты қаза.
Ұжмақтан, иншалла, орын алып,
Ісінен тіріде еткен табар маза.

Толық

Мен қалдым қайғы-қасірет қапасында

Аталық ақымды мен кештім, балам!
Өкшелес өзімменен өстің, балам!
Халқыңа хабарыңмен қамқор болып,
Сәуірдің самалындай естің, балам.

Толық

Күйігің кетті, балам, өртеп ішті

Күйігің кетті, балам, өртеп ішті,
Қаусата қабырғамды қатаң қысты!
Сабыр етіп соңын мұның сұрамасақ,
Шара не Саттар Хаққа үкімі күшті?!

Толық

Төрежанов Көбжан өлгенде әйеліне жазып берген жоқтау жыр

Құлақ қойып тыңдаңдар,
Көңіл айта келген ағайын.
Тозып қалған тозаң боп,
Көңілдің шаңын қағайын.

Толық

Аспан — садақ, ажал — оқ

Аспан — садақ, ажал — оқ,
Мысалы Алла — мергенді.
Жер — омақа, біз — қоян,
Етуге әл жоқ ербенді...

Толық

Тілек

Оңғарса талабымды Тәңірім менің,
Шаң, кірбің, көңілімнен кетер желім.
Жарқырап жанған шамдай болып тұрсам,
Сөзімді нендей айтқан тыңдар елім.

Толық

Серігің жоқ бір Алла

Серігің жоқ бір Алла!
Өлмейтін тіпті, тірі Алла!
Осыншаны халық еткен,
Құдіреті күшті, ірі Алла!

Толық

Мінәжат жырлар

Ей, Карим, көңілін көркейт мұсылманның!
Қуандыр қайбірін де қысылғанның!
Таупық бер біреуі емес, бәріне де —
Көңілінен иман нұрын ұшырғанның!..

Толық

Жас жетіп жақ тамырың білеуленді

Жас жетіп, жақ тамырың білеуленді,
Күннен күн көз гауһарың кіреуленді.
Теріңнен көрің жуық болғанменен,
Қоймайсың үзеңгіңді шіреуді енді.

Толық

Артқы өмір аңлауымда түс сияқты

Артқы өмір, аңлауымда, түс сияқты,
Алғы өмір қолға қонған құс сияқты.
Тілләға тірілікті балағанмен,
Болады бара-бара мыс сияқты.

Толық

Барады аз ғана өмір желдей заулап

Барады аз ғана өмір желдей заулап,
Әр жерге әуреледі жығып, аунап.
Бәрін де мал-мүліктің "Менікі!" деп,
Кеседен кісідейміз келген даулап.

Толық

Ой табу оңай емес ерікпесе

Ой табу оңай емес ерікпесе,
Ақсұңқар аңға ұшпайды елікпесе!
Адамды ой пікірі оянбаған,
Болады байқауымда өлік десе!

Толық

Әкеме

Ардағымсың, әкетайым, асқарым.
Қанатымсың, бар байлығым, аспаным.
Сенің арқан бүгінгі күн көргеніміз,
Жанымдасын керегі не басқанын?!

Толық

Маза жоқ майыңда да тұз болмаса

Маза жоқ майыңда да, тұз болмаса,
Көркеймес көңілің ұл мен қыз болмаса.
Алысқа, арып-ашпай, бара алмайсың,
Көнеден келе жатқан із болмаса.

Толық

Астыңда аң құтқармас атың болса

Астыңда аң құтқармас атың болса,
Хошрой қойынында қатын болса,
Әр түрлі дерт, сырқаудан денің сау боп,
Күлкі, ойын күнде көңіл шатың болса.

Толық

Мәшһүр Жүсіп атама арнау

"Бісміллә" деп сөз бастайын атам жайлы,
Артына зор із қалдырған адам жайлы.
Дүниенің бес қымбатын өлең еткен,
Көпейұлы Мәшһүр Жүсіп дана жайлы.

Толық

Ақыл туралы

Заманнан көне келе жатқан асыл сөз бар:
"Ақылына ақыл қосып ала тұғын"
Ақылдымын, мен ақпын деп ардан озба,
Белгілі жайт еңіреп артта қалатынын.

Толық

Екі егіз

"Бар" мен "жоқ", "ал" мен "бер",
О басында егіз еді.
"Ал" менен "бар" барында,
Дүние шалқар теңіз еді.

Толық

Шүкір

Таң аттырдың, көзім ашық, тыныс алам.
Шүкір етем бүгінгі күніме Алла!
Отан тыныш, бауыр бүтін, туыс аман,
Сол үшін де бақыттымын, онымды алма.

Толық

Ұшқын

Ұшқын ұшып,
Көкті құшып,
Тұтанбас па жарық боп?!
От жарқылдап,

Толық

Қу заман

Құбылып тұрған қу заман,
Әлі - ақ бастан өтесің.
Ажалдан аман қалудың,
Тапқан жоқ ешкім төтесін.

Толық

Шөлмек

Сөйлеген сөзім ыңғайлы,
Құмартып халқым тыңдайды.
Шайырдан шатақ сөз шықса,
Күлістік етіп көбісі,

Толық

Өмір өлшемдері

Әлпештеп, алды-артыңнан анаң шығып,
Қасыңнан кетпес қиғаш қадам шығып.
Ана - ана пәруана боп перзенті үшін,
Күн кешер көрсетпе деп жаманшылық.

Толық