Ізденіссіз өмір тұл

Мен өзім журналистік қызметімді «Лениншіл жастан» бастағаныма қуанам. Өйткені мұнда жастық жалынды отқа да, суға да саласын, тыным таппай ұдайы ізденуде боласың. Ал іздену деген — творчество толғағы, қай жағынан болса да қамшылайтын күш. Ол бойыңа сіңіп алған соң, қайда жүрсең де сағынды сындырмайды, жүзіңді жарқын етеді екен. Бұл бір ғана менің пікірім емес. Ал коллективтік ізденіс болса ше! Үлкен бақыт, үлкен творчестволық лаборатория сонда. Бұған кезінде олай деп қарамауың да мүмкін. Өмірдің, буырқанған жастықтың қажеттігі, үйреншікті іс деп қана білесің. Есіл дертің сол қажеттілікті өтесем - ау, қатардан қалмасам - ау деген ойда ғана болады. Ал сол үйреншікті істе үлкен өнеге жатса ше! Қаз қалпында бәрін қағазға түсіре алмағаныңа өкінесің. Дегенмен кей сәттерге бүгінгі биік деңгейінен қарасаң, өзгеге де ұлағат боларлық өмір іздерін байқағандайсың, талпыныс іздерін көргендейсің.

Сонымен кезінде Саттар Ерубаевтай, Баубек Бұлқышевтай ор мінезді өрендер қаламын қайраған республикалық жастар газетінің редакциясына елуінші жылдардың бас кезінде университеттің, бір топ түлегі келіп қалдық. Соғыс жылдары шығуын тоқтатып, 1946 жылы қалпына келтірілген бұл газет бізді қызықтырды да, құнықтырды да.

1952 жылы январьда әдеби қызметкер болып редакцияның есігін ашқан, одан кейін бөлім меңгерушісі, жауапты хатшының орынбасары, сосын жауапты хатшы болған маған «Лениншіл жас» әмсе ыстық көрінеді. Мынау жолдар газеттің 50 жылдығына байланысты арнаулы номер үшін жазылған, оның «ардагерлерінің» бірі деп тойға шақырылған адамның кейбір есте қалғандары болатын. Қысқа жазылса да бірсыпыра сырлар бар сияқты.

Май. 1955 жыл. Күнделік жазу бұрын дағдымда жоқ-ты. Осы сапардан кейін жазғым келді, аңсарым қатты ауды. Барлық бастан кешіргендеріңді есте сақтап қала аласың ба. Ал қазір қандай мәнді оқиғаларды көріп жүрсің. Бәрін болмағанмен негізгілерін түртіп жүрейін, күнде көргенді естігендерді тізіп жаза алмаспын. Дегенмен, шама келгенше елеулісін еске сақтауға ерінбейін.

Міне тыңға шабуыл басталғалы екінші жыл. Осы сапар қатты әсер қалдырады. Ғажап көрініс. Ғажаптық шалқар теңіздей ұшы - қиырсыз толқыған егінде емес, осы өңірге келген бөлекше бір өмір лебінде.

Тұсалмай, қысылмай жазсын дегендей тың игерумен байланысты газетіміздің де көлемін ұлғайтты. Жетісіне үш рет шықса да, бұрынғыдай булықпай, арқамыз кеңіп қалады. Жігіттер «көсілетін болдық енді» деп қуанысып жүр. Еңсеміз жоғары, етектей газет шығарып, ел қатарына қосылғандаймыз. Осы үлкеюдің өзі коллективке бөлек бір жігер әкелгендей. Иә, енді барымызды салып көрейік. Бұрынғы өкпе газеттің шындығы еді ғой.

12-февраль, 1956 жыл. Үлкен оқиға. Партияның XX съезінің қарсаңы. Бүрсігүні номер соған арналмақ. Қалайша әдемі етіп шығару керек? Бұл оқиғаның өзі халқымыздың өміріндегі елеулі кезең болса, оған арналған номер елеулі болуға тиіс қой. Осы ой бәрімізді баураған. Сапар, Бекмырза, Баянжан жанын салып ішкі екі бетті жазып жатыр. Тақырыптары жақсы: «Бүгінгі біздің жоба — ертең өмір шындығы». Айтар ой көп, сыймайды, — деп жүр олар. Бірақ үшеуі де бірімізден - біріміз жақсы шығарсақ дегендей іштей бәсекелесуі. Бұл номер бұл үшеуіне ғана емес, бүкіл коллективке сын секілді. Міне макетпен бас қатып мен отырмын. Бірінші бетке плакат, ортасында нотасымен партия туралы он. Осы варианты өзіме ұнайды. Өйткені, плакатты нотамен беру жаңалық. Тағы да қандай жаңалық табылады, ойлану керек.

25-март, 1956 жыл. «Сын семсері» келді өмірге. Соңғы уақыттағы сүбелі жаңалықтың бірі. Бүгін алғаш берілгендіктен бе, осы бетке қайта-қайта қарай бергім келеді. Тақырыбы айбынды - ақ: «Сөз қысқа: бюрократтықты кедергі, кеселімен, Түйрейміз өткір сынның семсерімен».

Қолында найзасы, жүйткіп бара жатқан атты. Оның ешкіммен тайсалар түрі жоқ. Иә, қазір осындай тіліп түсетін семсердей өткір сын керек қой. Кемшілік атаулыға қырғидай тиетін құрал газет бетінен көрінді ме деймін. Енді осы семсерді майырылтпай сілтей білсек, «Сын семсерінің» алғашқы бетін әзірлеген Әбілпейіз Ыдырысов. Енді бұл семсерді әрқайсымыз қолға алсақ шіркін.

14-февраль, 1957 жыл. Күн артынан күн, ай артынан ай, жақсы мәселелер туып келеді. Биылғы жылдың өзі коллектив үшін творчестволық өрлеу жылы болғалы тұрғандай. «Газеттерің барған сайын құлпырып барады» деген әңгімені жиі естиміз. Жақсы лебіз — жарым ырыс демекші, бұл сөздер қанат бітіргендей. Міне, осы бір мәселе де тағы бір бедел қосты - ау деймін. Жарайсың Камал! Сенің "Қыз намысың" шырқау биігіне жетті. Осындай сезімталдығың, байқағыштығың ұнайды - ау бәрімізге.

Тамаша, шынында да жақсы мәселе. Бұл әңгіменің көтерілуі тек қыздардың ғана намысын оятып қойған жоқ. Біздің жігіттердің де «намысын» қозғаған секілді. Байқаймын, бұл күндері әркім де осындай жаңа мәселені жазуға тың мәселе көтеруге ниетті.

3-март, 1957 жыл. Баянжанның ұландық достары мені де шаршатты. Бірақ бүгін номерді қарап отырсам, еңбегіміз зая кетпепті. Бірінші беттің өзінде - ақ бүкіл классымен малға аттанған Шығыс Қазақстан облысы, Ұлан ауданындағы жас жалындардың игі ісі жарқырап көрініп тұр. Төрт беттің төртеуі де осыларға арналған. Тұрады арнауға. Үлкен істің қарлығаштары ғой. Сол қарлығаштарды қалай қондырам, қалай ұшырам деп макетпен біраз әуре боп ем. Бір қарауға жаман емес секілді.

1-апрель, 1957 жыл. Жігіттер біздің тау қопар десең тау қопарады «Жаңа, тың мәселе» деп жан ұшырады. Осы өрлеу барған сайын бәрімізді баурап барады. Тізсең біраз мәселелер қатар түзеген секілді. Камалдың «Қыз намысы», Әбілпейіздің «Сын семсері», Баянжанның «Ұланы», Бекмырза мен Саттардың «Комсомолдық істің сырлары», Хайдолланың «Малға 15 мың жасты жіберейігі» — бәрі-бәрі сала-сала болып орын алады. Бұрын бір номерге бір қызықты материалды беруге зәру болсақ, енді міне мені жібер, деп таласып тұратын материалдар көбейді. Әсіресе Хайдолла, өз сөзімен айтқанда машинка жанынан шықпай «бажылдап» отырып алады.

6-иіоль, 1957 жыл. Фестиваль! Фестиваль! Фестиваль! Осы үш сөз жыл басынан газет бетінен түспеді. Фестиваль жұмысымызға да бөлек серпіліс әкелді. Бірінен-бірі өткен бірнеше номерлер шығарайық дедік. Көреген Ақиқатұлы да осы фестиваль күндері туды. Міне «Көреген» бой бас мақала жазып отырмын. Жігіттердің ойынан шыға аламын ба, Көрегеннің атынан сөйлеуді маған тапсырды. Бас мақаланы біткен соң макетке кірісуім керек. Кеңседе үлгере алмай үйге әкелдім макетті. Бар «өнеріңді сал» деді жұрт. «Фестиваль күндерін қатырып шығару керек» деп жатыр. Көрейін енді шамам келгенше.

Бұл жолғы Тельманның көмегі үлкен болды. Бағанағы жасаған макеттері әдемі - ақ. Секретариатқа жаңа бір леп әкелген секілді. Фестиваль кезінде «Шаттық» диспетчері болуды да соған тапсырдық. Секретариатқа ғана емес, биыл осы бір жаңа леп, редакциядағы жас толқынмен бірге келгендей. Тельман, Шерхан, Сейдахмет, Қалихан, Совхозбек, Байболсын... Осы толқын —өзіндік өрнегі бар, үлкен үміт күттірер толқын. Қырандай қанаттарын қомдап, биікке ұшқысы келеді. Фестиваль бәрімізге де үлкен сын болғалы тұр.

7-июль, 1957 жыл. Бүгін бәріміз де кеш қайттық. Жұмыс күндегіден көп болды. Бірақ шаршамаған секілдіміз. Қызығып істегендіктен болу керек. Ертең тағы да фестиваль «әуресі». Бәріміз де асхана аралап кеттік. Оның себебі де бар. Өйткені, редакторымыз Абай Бейсембаевтан басқа ешқайсымызда үй жоқ. Жігіттер өзара қалжыңдағанда:

— Тың игерушілер де түгелдей пәтерлі болды. Біз әлі палаткада тұрамыз, — дейді.

Бірақ бұл жай ешкімді де ренжітпейді. Бәрінде де — бөлекше бір өрлік. Жұмыстың қызықтығы басқа олқылықтың орнын толтырғандай. Шіркін-ай, осындай жігіттерге бір-бір пәтердің кілтін ұстата салар ма еді.

10-октябрь, 1957 жыл. Биыл Ұлы Октябрьдің 40 жылдығы. Бес нөмірді қатар әзірлеп жатырмыз. Бірінен-бірі өтсін — ұран осы. Жігіттер идея іздеп, материал іздеп жан-жаққа кетті. Жаңа бедел, жаңа абырой әкелетін нөмірлер болсын. Әркімнің алға қойған мақсаты осы.

Газетке жазылудың алғашқы күндері де қуантты. 1955 жылы тиражды 40 000-ға жеткізу арман еді. Міне 70 000-нан асып кетіпті.

Тамаша! Пәтерсіз - ақ болайық, тиражымыз өссінші, газетіміз кемелденсінші.

13-май, 1958 жыл. Бүгін Совхозбектің Зейнолла Шүкіров жөнінде жазған очерк - бетін талқыладық. Жақсы жазылған. Соның өзінде ширай түссін деп көп пікір айттық. Тағы да өнде дедік. Совхозбек қиналса да келісті. Өйткені, жігіттердің ниетін түсінді. Жақсара түссе оған да абырой ғой.

Осы бір талқылау дәстүрге айналды. Кімде-кім тың мәселе көтеріп, қызықты дүние жазса, жиналамыз да оқимыз, оқимыз да талқылаймыз. Совхозбек те, міне, осы талқылаудан өтті, достардың, қаламдас жолдастардың қалтқысыз пікірін тыңдады.

Байлық деген жақсы ғой. Бірақ дәстүр байлығына, іздену байлығына, не жетсін. Бір жаңаға бір жаңа, бір ойға бір ой құйылса газет дәстүрі болып қалыптаса бермей ме!

27-сентябрь, 1958 жыл. Шіркін-ай, алты жылға жуық уақыт қалай зыр етіп өте шыққан. Бүгін толқу үстіндемін. Біз де «кәрілер» қатарына қосылып, енді басқа жұмысқа ауысу қамындамын. Жыл сайын жас толқын, жақсы толқын келіп қосылып жатыр. Соны қимаймын. Әлі істей тұрсам деймін. Демалысқа шыққанмен ешқайда барғам жоқ. «Келіннің бетін кім ашса, сол ыстық» дегендейін ұшқан ұяны қиып кеткім келмейді. Жігіттер де қиятын жігіттер емес. Бәрінен де ыстығы солардың мөлдір достығы, жастық отымен жарқыраған тамаша жарастығы.

Жарастық демекші... реакцияда кейінгі кезде комсомолдық тойлар көбейді. Ол заңды да. Жас жігіттер бойдақ болып қашанғы жүре береді. Үйі болмаса да үйленетін мезгілдері жетті. Пәтердің жоқтығына қарататын емес. Өмірдің жарасымды жақсы талабы. Көңілді бір тойлар науқаны басталғандай. Нығмет Ғабдуллинді, Рахметолла Ыдырысовты, Мыңбай Рашевті, Бекмырза Баймахановты, Сапар Байжановты, Шерхан Мұртазаевты өзімізше бар сән - салтанатымен құтты орындарына қондырғандаймыз. Бір-бір қызға қосақтадық та жібердік. Баратын үйлер көбейді. Бұрын салмақ Хайдоллаға, оның келіншегі Мәулеге түсуші еді. Бойдақтар дәмді ас ішкісі, демалғысы келсе, сонда ай-шайға қарамай жиналып қалатын. Енді Мәуленің де жүгі жеңілдеді, кел деп үйге шақырар келіншектер кобейді. Пәтер жалдап тұрғанмен бәрінің де пейілі кең. Оны «Лениншіл жастың» қалыптаса бастаған тағы бір дәстүрі деп санадық.

Тойлар да бірінен соң бірі қызықты болып барады. Әндетіп барамыз, әндетіп қайтамыз. Жаңа түскен келіндерге айтар беташардың мазмұны: журналистке қосылдың, шыдамды бол, ол елді көп аралайды, түнде баспаханада түнейді. Жұмысының сипаты — уақытпен санаспау, бірақ тура жолдан адаспау. Сосын өлеңдетіп жөнелеміз:

Кешігіп қалса тыржима,

Күліп жүр үйде ылғи да.

Газетіңдей жігітің жалын боп жүрсін,

Жұрт іздеп оқыр дарын боп жүрсін,

Соңыра пенсияға шыққаныңда,

Аты әйгілі журналист шалың боп жүрсін.

Қаламақыны да күйеуің көп тауып,

Келінжан, қалтаң әмсе қалың боп жүрсін.

Жаңадан түскендердің бәріне «Лениншіл жастың» келіні деген арнайы атақ берілді. Өлеңді редакторымыз Абай Бейсембаевтан бастап бәріміз айтамыз. Совхозбек Тоғысбаевтың (кейін ол Бек болды) неопалитан әндерін айтуы тіпті аңыз болып кетті. Осындай тойлардың ертеңінде коллектив бұрынғыдан да тұтасып, бұрынғыдан да сұлулана түскендей. Бүркіт Ысқақов пен Байболсын Жұматаевтың, Бек Тоғысбаевтың үйлену тойлары да бөлекше есте қалды. Той өткізудің өзінде де «Лениншіл жастың» қолтаңбасы көріне бастады. Сол жарастықты қимаймын.

Сөйтіп толқып жүрген кезімде Сапар «Жаңа леп» деген кітабын Колыма ұстата салды. Оның алғашқы бетінде: «Кәкімжан! Осы болымсыз енбегіме көзің түскенде «Лениншіл жаста» бірге істеген отты жылдарды, ондағы тамаша жігіттерді есіңе аларсың!» депті. Осындай аяулы коллективтен түбі кететінімізді біліп жазғанын көрдің бе.

Жоқ, мен одан кеттім деп ешуақытта санамаймын. Қалам ұстауды үйретіп, бойдағы отты тұтатқан, тұсауыңды кесіп, тұрлаулы жолға салған газеттен, оның жақсы дәстүрлі коллективінен қалай ғана кеттім дерсің!

Бұл күнде «Лениншіл жаста» сол жылдары істегендердің алды алпыстан асып кетті. Бірақ сонау бір қимас жастық шақты бәрі де сағына еске алады. Әдемі өмірлер өріліп, таланттар кәсіп шығыпты. Басқаны былай қойғанда сол жігіттердің ішінен «Лениншіл жас» өзіне үш редакторды таңдады. Саттар Бөлдекбаев, Шерхан Мұртазаев, Сейдахмет Бердіқұлов. Жастар газетіне тән жақсы дәстүрлерді дамытуда бұлардың сіңірген еңбегі аз емес. Шерхан жүрген жерден, ол басқарған басылым беттерінен «Лениншіл жастың» өрлігін әрқашан көргендейміз. Сейдахмет болса, осы газетті қимай, жиырма жылға тақау бір толқыннан соң бір толқынның жастық отын бойына жинаумен болды. Редакторлық рекорд деген болса, ол соның иесі. Ал арамыздан ерте кеткен Саттардың қазасы лениншіл жастықтарды тағы да ұйыстырып кетті десем, бұл артық айтылған сөз емес. Сол бір 1967 жылғы 25 мартты қайсысымыз болсақ та ұмытқан жоқпыз. Қимас қаламдас достың, әрі жас кеткен азаматтың қазасы мейілінше ауыр болды. Жиырма жылдан соң папасынан алты жасында қалған Мұратты үйлендірдік. Ол да әке жолын қуып журналист мамандығын тандап алды. Бұл тойға да сонау елуінші жылдардағыдай бәріміз түгел жиналдық. Сонда жазылған мынау өлең жолдары біраз жайды аңғартады - ау деймін.

Саттардың баласы Мұраттың үйлену тойына.

О, Саттар, басың көтер көр мынаны,
Аһ ұрып, артың сенің көп жылады.
Мұратың мұңдарыңды тиыңдар деп,
Ер жетіп, отау тігіп бас құрады.
Алдымен ата болып ал сөзіңді,
Батаны айт балаларға бал сезімді.
Сенімен бірге өткен сонау күндер,
Тербейді - ау, толқытады - ау жан сезімді.
Құдаңды, құдағиды құшты кәні,
Үлбіреп Светаң да тур ғой әні.
Бұрылмас ол дүниенің кемесінен —
Бір сәтке, мына тойға түсші кәне.
Бұл тойда бал күндер дің іздері бар,
Бұл тойда бал күндердің күздері бар.
Бұл тойда өзің білген құрбылардың,
Бұл күнде қартаң тартқан жүздері бар.
Бұл тойда ақ тілеулі анаң отыр,
Бұл тойда Себеп, Мәлік панаң отыр.
Бұл тойда қаншама жыл қайысса да,
Отыңды өшірмеген Жанар отыр.
Бұл тойда Әбекеңдей ағаң отыр,
Бұл тойда Гүлжан гүлің балаң отыр.
Бұл тойда көптен күткен тума-туыс,
Келер деп бір өзіңе қарап отыр.
Бұл тойда Төлеухандай шалдар отыр,
Бұл тойда абзал небір жандар отыр.
Бұл тойда Мұратыңның құрбылары,
Жақсылап өткізуді қамдап отыр.
Бұл тойда жоқ болса да Жәкең отыр,
Бұл тойда Шерхан, Сейдаш, Кәкең отыр.
Әзіңнің әміріңе өзек болған,
Рухын «Лениншіл жастың» әкеп отыр.
Оу, Саттар, енді - дағы келмейсің бе,
Қызығын мына тойдың көрмейсің бе.
Кей жері ретіне келмей жатса,
Дұрыстап, өзің жөндеп бермейсің бе.
0, қиял, өсіп кейде барлайсың - ау,
Жақсымен жан пердесін жалғайсың - ау.
Қимас дос өлімін де ұмыттырып,
Алдайсың - ау, бір сәтке, алдайсың - ау.
Сөз арнасын азырақ досқа бұрдым,
Бұл үшін құда-жекжат, кешір құрбым.
Балалар бақытының басы болған,
Айналдым осы күннен осы жылдың.
Жемісі мәуелесін бақтарыңның,
О, бақыт, бұл жастарға ақтарылғын.
Қалайша мен тебіренбей тура аламын.
Бұл отау жалғасы ғой Саттарымның.

Бәрімізге аға секілді, көбіміздің алғашқы редакторымыз болған Абай Бейсембаев жөнінде айтар сөз бөлекше. Адамдарды қалтқысыз танитын қабілетімен, қашанда бір қалыптан жазбайтын сүйкімді қарапайымдылығымен ол өзін жастар арасында үлкен құрметке бөледі. Редактор да бәйге атын жарататын бапкер секілді ғой. «Ат шаппайды, бап шабады». Осы мақалды творчество тіліне аударсақ, сол бір жастардың өмір бастауында осы кісінің тұрғаны қандай жақсы болған. Әбекеңнің адам алаламайтын көңіл мөлдірлігі көбімізге жұққандай - ау.

Үлкен үміт күткен жас дарынның бірі Тельман Жанұзақов еді. Ол «Лениншіл жаста» редактордың орынбасарлығына дейін көтеріліп, кейін «Правда» газетінің тілшісі болды. Тельманды да, Баянжан Мәдиевті де ажал ортамыздан ерте әкетті. Бірақ олардың жас кезіндегі жақсы қадамы, жарқын мінезі коллективтік творчествода айшықты күйінде қалды.

«Лениншіл жас» түлектерінің өсу жолы, өмір жолы жалпы қазақ журналистикасының бедеріне белгілі із қалдырды деп білем. Солардың бірі — Сапар Байжанав «Социалистік Қазақстан» газетінің редакторлығына дейін көтерілді. Бірнеше кітаптың авторы, ғылым кандидаты Мұқан Мамажанов, Хайдолла Тілемісов республикаға белгілі баспагерлер, Қазақ ССР- інің еңбек сіңірген мәдениет қызметкерлері. Кітап шығару өнері жөнінде бұл күнде қандай аудиторияда болса да кемелді пікір айта алатын азаматтар. Бекмырза Баймахановтың үтігінен өтпеген жастар ол кезде кемде-кем шығар. Өзінен гөрі өзгеге көбірек еңбек сіңіруді Бекеңнен үйрену керек деп жүретін қуақы жігіттер. Жас шыбықтай былқылдаған балауса талаптарды тәй - тәйлеуге ерінбегеннің бірі сол кісі. Бұл күнде ол да еңбегі сіңген мәдениет қызметкері, журналда жұмыс істеудің мол тәжірибесін жинаған адам.

Камал Смаилов жауапты партия қызметінде болса, Әбілпейіз Ыдырысов журналисттердің келешек ұрпағын даярлау вахтасында. Екеуі де ғылым кандидаттары.

Кездесіп сырласа қалғанда арамыздан шыққан екі ғылым докторын — Нығмет Ғабдуллин мен Рымғали Нұрғалиевтың мақтана айтамыз. Ал ғылым кандиттарының өзінен бір ғылыми-зерттеу институты и жасақтауға болар еді.

Белгілі ақын-жазушылар Жұбан Молдағалиевтың, Әбіш Кекілбаевтың, Оралхан Бөкеевтің, Қалихан Ысқақовтың жоталы шығармаларын оқығанда екінің бірі бұлардың да тұсауын кескен, қанатын қатайтып ұшырған «Лениншіл жас» екенін біле бермеуі мүмкін. Сол бір жылдардағы еңбегі арқылы осы бір кемел таланттардың қол таңбасы жастар газетінде қалса, газеттің де қолтаңбасы, олардың шығармасында жүргені күмәнсіз.

Ол жылдардағы ұмтылмас оқиғалардың бірі — Шыңғыс Айтматовтың тырнақ алды шығармасы «Жәмила» повесінің қазақ тілінде тұңғыш рет «Лениншіл жаста» басылғаны. Оны қырғыз тілінен аударған өмірден ерте кеткен, белгілі әдебиет зерттеушісі Қалжан Нұрмаханов болатын. Саттар Бөлдекбаевтің редактор кезінде осы шығарманың жариялануына байланысты жас Шыңғыстың Алматыға келуі, онымен бірге редакцияда суретке түсуіміз естен кете қояр ма екен.

Бұл шығарманың жариялану тарихы да ізденуге толы жылдардың бір нышаны сияқты. Нендей тақырып қызық, оқушылардың жан - жүрегін қалай баурауға болады — міне осы жайлы ойлап, үздіксіз толғану әркімнен бой көрсеткен қасиет еді. Бұл күнде газет тиражы 200 мыңға жуық болса, ол өзінің әрбір оқушысының аяулы ақылшысына айналып отырса, бұл редакцияға жұмысқа келген барлық толқынның, олардың қолтаңбасының арқасы деген сөз. Сол қолтаңбалар тұтасып, ізденуден талмау дәстүрін құрады. Барлық толқын да ізденіссіз өмір тұл деп есептеді. Шынында да солай. Творчестволық шаңырақ үшін іздену қуаты күшті күн нұрындай.

---