Сандра Бемнің жыныстық-рөлдік сауалнамасы

Сандра Бемнің жыныстық-рөлдік сауалнамасы

Әрбір адам көптеген психологиялық қасиеттердің иесі болып табылады. Кейбір белгілер «жыныссыз», әмбебап, ал кейбір белгілер дәстүрлі түрде ер адам немесе әйел адам психологиясымен байланысты. Еркектік қасиеттер мен әйелдік қасиеттерге қатысты әлеуметтік стереотиптердің болуы кездейсоқ емес. Белгілі бір әдетте еркек немесе әдетте әйел психологиялық қасиеттерін иемдену факторлардың екі тобының - биологиялық және әлеуметтік тәртіптің бірлескен әсерінің нәтижесінде пайда болады. Бұл тұрғыда психологиялық жыныс биологиялық жыныстан түбегейлі ерекшеленеді.

Маскулинділік. Әдетте маскулинді, яғни еркектік қасиеттерге тәуелсіздік, талапшылдық, үстемдік, агрессивтілік, тәуекелге бару, өзіне сенімділік, және т.б. жатады. Арнайы зерттеулерде (Christiansen K., Knussmann R., 1987) жалпыланған стихиялық агрессивтілік, сондай-ақ жыныстық агрессия қан сарысуындағы андрогендердің (ер жыныс гормондары) деңгейімен байланысты. 191 адам таңдалған басқа зерттеуде (Lau Sing, 1989) ер адамдар жалпы өзін-өзі бағалаумен, сондай-ақ оқу жетістіктері мен сыртқы келбеті саласындағы жоғары өзін-өзі бағалаумен ерекшеленетінін көрсетті.

Фемининділік. Әйелдерге тән қасиеттерге дәстүрлі түрде жұмсақтық, сезімталдық, ұялшақтық, нәзіктік, ақкөңілділік, жанашырлық, эмпатия және т.б. жатады. Фемининділіктің әлеуметтік стереотиптері тұлғаның өрістік аспектілері мен іскерлік мансаптың сәттілігімен азырақ байланысты және эмоционалдық аспектілерге көп көңіл бөледі.

Андрогинділік. Қолданыстағы идеяларға сәйкес, жеке адам міндетті түрде нақты анықталған таза маскулинділік немесе фемининділіктің тасымалдаушысы болып табылмайды. Еркек пен әйелдік белгілердің мұндай үйлесімді бірігуі андрогиндік типтің бейімделу мүмкіндіктерін арттырады деп есептеледі.

Тұлғаның бойындағы маскулинділік, фемининділік, андрогинділік секілді көрсеткіштердің деңгейін анықтауға Сандра Бемнің жыныстық-рөлдік сауалнамасын пайдалануға болады.

Сандра Бемнің жыныстық-рөлдік сауалнамасы - гендерлік рөлді анықтаудың ер адамдық және/немесе әйел адамдық полюстерімен дәстүрлі түрде байланысты жеке тұлғаның мінез-құлық үлгілерінің дәрежесін өлшеуге арналған шкала.

Психологиялық жынысты диагностикалау арналған әдістемені Сандра Липсиц Бем (Sandra L. Bem, 1974)  ұсынған және ол адамның андрогиндік, маскулинділік және фемининділік дәрежесін анықтайды. Сауалнама 60 мәлімдемені (сапаны) қамтиды, олардың әрқайсысына зерттелуші «иә» немесе «жоқ» деп жауап береді, сол арқылы аталған қасиеттердің бар немесе жоқтығын бағалайды. Сауалнаманы эксперттік рейтинг түрінде де қолдануға болады. Бұл ретте ұсынылған қасиеттерге сәйкес сыналушыны бағалауды құзыретті төрешілер – сыналушыны жақсы білетін адамдар (күйеуі, әйелі, ата-анасы және т.б.) жүзеге асырады.

Әдістеменің мақсаты: Сыналушылардағы маскулинділік – фемининділік диагностикасы.

Нұсқау: «Әрбір мәлімдемеге «иә» (+) немесе «жоқ» (-) деп жауап беріңіз, осылайша өзіңізде осы қасиеттердің бар немесе жоқтығын бағалаңыз».

1. Өзіне сенетін.	31. Шешім қабылдауда жылдам.
2. Көнуге қабілетті.	32. Жанашыр.
3. Көмектесуге қабілетті,	33. Шынайы.
4. Өз көзқарасын қорғауға бейім.	34. Тек өзіне ғана сенеді
(өзін-өзі қамтамасыз ететін),	(өзін-өзі қамтамасыз ететін),
5. Көңілді.	35. Жұбатуға қабілетті.
6. Мұңды	36. Тәкаппар.
7 Тәуелсіз.	37. Билікке құмар.
8. Ұялшақ.	38. Тыныш дауысқа ие.
9. Ұяты бар.	39. Тартымды.
10. Атлетикалық.	40. Батыл.
11. Нәзік.	41. Жылы, мейірімді.
12. Театралды.	42. Салтанатты, маңызды.
13. Ұмтылғыш.	43. Өзіндік ұстанымының болуы.
14. Жағымпаздыққа құмар.	44. Жұмсақ.
15. Жолы болғыш.	45. Дос бола біледі.
16. Мықты тұлға.	46. ​​Агрессивті.
17. Адал.	47. Сенгіш.
18. Болжауға мүмкін емес.	48. Аз нәтижелі.
19. Күшті.	49. Көшбасшылыққа бейім.
20. Қылықты.	50. Инфантильді.
21. Сенімді.	51. Бейімделгіш.
22. Аналитикалық.	52. Индивидуалист.
23. Сезуге қабілетті.	53. Балағат сөздерді ұнатпайды.
24. Қызғаншақ.	54. Жүйесіз.
25. Көшбасшылыққа қабілетті.	55. Бәсекелестік рухының болуы.
26. Адамдарға қамқорлық.	56. Балаларды жақсы көру.
27. Тура, шыншыл.	57. Әдепті
28. Тәуекелге бейім.	58. Амбициозды, мақсат қойғыш.
29. Басқаларды түсіну.	59. Сабырлы.
30. Жасырын, құпияшыл.	60. Дәстүрлі, шарттылықтарға ықпалды.

 

Жауаптар бланкісі:

№	жауап	№	жауап	№	жауап	№	жауап	№	жауап	№	жауап
1		11		21		31		41		51
2		12		22		32		42		52
3		13		23		33		43		53
4		14		24		34		44		54
5		15		25		35		45		55
6		16		26		36		46		56
7		17		27		37		47		57
8		18		28		38		48		58
9		19		29		39		49		59
10		20		30		40		50		60

 

Сауалнаманың кілті:

Маскулинділік («иә» жауабы）	1,4, 7, 10, 13,16, 19, 22, 25, 28, 31, 34, 37, 40, 43,46, 49, 52,55,58
Фемининділік («иә» жауабы）	2,5,8,11, 14, 17,20,23,26,29,32,35,36,41,44,47, 50,53,56,59

Нәтижелерді өңдеу:

Кілтпен жауаптың әрбір сәйкестігі үшін бір ұпай беріледі. Содан кейін фемининділік (F) және маскулинділік (М) көрсеткіштері келесі формулалар бойынша анықталады:

F= Фемининділік бойынша ұпайлар суммасы / 20

М= Маскулинділік бойынша ұпайлар суммасы / 20

Негізгі IS индексі IS = (F-M)*2,322 ретінде анықталады.

Интерпретация:

Егер IS индексінің мәні -1-ден +1-ге дейінгі аралықта болса, онда андрогинділік туралы қорытынды жасалады. Егер индекс -1-ден төмен болса (IS < -1), онда маскулинділік туралы, ал индекс +1-ден жоғары болса (IS > 1) - фемининділік туралы қорытынды жасалады.

Сонымен қатар, IS < -2,025 болған жағдайда олар айқын маскулинділік туралы айтады, ал егер IS > +2,025 болса, олар айқын фемининділік туралы айтады.

Алынған мәліметтерге сүйене отырып, жыныстық рөлдердің төрт түрін ажыратады:

1. маскулинді – маскулинділіктің жоғары көрсеткіштері мен фемининділіктің төмендігі;

2. фемининді – фемининділіктің жоғары көрсеткіштері және маскулинділіктің төмендігі;

3. андрогиндік – маскулинділіктің де, фемининділіктің де жоғары көрсеткіштері;

4. дифференциацияланбаған – маскулинділіктің де, фемининділіктің де төмен көрсеткіштері.

Сандра Бемнің жыныстық-рөлдік сауалнамасы басқа тұлғалық сауалнамалардың көмегімен психодиагностикалық тестілеу нәтижелерімен үйлестіре отырып, сауатты және кәсіби қолдану сыналушылардың (немесе клиенттердің) жеке тұлғалық ерекшеліктері мен белгілерін психодиагностикалауда дәлірек нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Психология мамандығының 4-курс студенті: Аскарова Ж. К.

Оқытушы: Болтаева А.М

Әл-Фараби ат. ҚазҰУ

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: