Тоқтар мен электромагниттік өрістердің әсерінен ұлпаларда болатын биофизикалық процестер

1. Кіріспе

Электр тогы мен электромагниттік өрістердің (ЭМӨ) тірі ұлпаларға әсерін зерттеу — қазіргі заманғы биофизика мен медициналық технологиялардың өзекті бағыттарының бірі. Бұл факторлар адамның тіршілік әрекетіне түрлі деңгейде ықпал етіп қана қоймай, клиникалық практикада, оның ішінде физиотерапия, неврология, кардиология, онкология сияқты салаларда емдік мақсатта кеңінен қолданылады. Электрлік және өрістік әсерлердің негізінде ағзадағы биоэлектрлік теңгерім, жасуша ішілік процестер, мембраналық потенциал және иондық алмасу процестері өзгереді.

Электр тогы ұлпа арқылы өткен кезде иондар қозғалып, жылулық және электрофизикалық реакциялар жүреді. ЭМӨ болса, жиілігіне байланысты термиялық немесе атермиялық әсер береді. Бұл әсерлердің барлығы жасуша мембранасының өткізгіштігін, митохондриялардың белсенділігін, ДНҚ мен ақуыз синтезін өзгертуі мүмкін. Қазіргі таңда ЭМӨ әсерінен болатын физиологиялық процестерді жасушалық және молекулалық деңгейде зерттеу арқылы қауіпсіз әрі тиімді медициналық технологиялар жасау мүмкін болып отыр.

2. Материалдар мен әдістер

Бұл зерттеу жұмысының негізі ретінде электр тогы мен электромагниттік өрістердің әсеріне байланысты ғылыми мақалалар, клиникалық зерттеулер мен эксперименттік еңбектер алынды. Материал ретінде жүйке және бұлшықет ұлпаларына бағытталған зерттеулер, сондай-ақ ЭМӨ-дің тері, бұлшықет, жүйке жасушаларына әсері қарастырылды.

Зерттеу барысында қолданылған әдістердің бірі – электростимуляция. Бұл әдісте токтың жиілігі мен кернеулігі өзгертіле отырып, бұлшықет ұлпасының жауабы бақыланды. Сонымен қатар, электрофорез әдісі арқылы дәрілік заттардың тері арқылы өтуі және ұлпаға енуі зерттелді. Магнитотерапия әдісінде тұрақты және айнымалы магнит өрістерінің ағзаға әсері тәжірибелік түрде талданды.

Осы әдістерге қоса, жасуша ішіндегі процестерге ықпалын бағалау үшін биофизикалық модельдеу, электрондық микроскопия, спектрофотометрия және импедансометрия сияқты зертханалық әдістер қолданылды. Барлық мәліметтер сапалы және сандық тұрғыда өңделіп, салыстырмалы талдау жүргізілді.

3. Нәтижелер

Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде, электр тогы мен ЭМӨ ұлпаларда әртүрлі физикалық және биохимиялық процестерді туындататыны дәлелденді. Төмен жиілікті токтар жүйке жасушаларының қозғыштығын арттырып, импульстардың таралу жылдамдығын жоғарылатады. Бұлшықет тіндерінде жиырылу белсенділігі артып, трофикалық өзгерістер қалыпқа келеді. Электростимуляция арқылы ұйқы безі, ішкі секреция бездері мен жүрек ритмін реттеуге де болады.

Жоғары жиілікті өрістер термиялық әсер ету арқылы ұлпадағы температураны көтеріп, қан айналымын жақсартады, қабынуды төмендетеді. ЭМӨ әсерінен кальций иондарының концентрациясы өзгеріп, сигналдық жолдардың белсенділігі артады. Бұл – нейротрансмиттерлердің бөлінуіне, гормондардың секрециясына тікелей әсер етеді. Магнит өрісі ұзақ әсер еткен жағдайда тіндердің регенерациясы тез жүреді, ауырсыну синдромы азаяды.

Сонымен қатар, тәжірибелік деректер ЭМӨ мен токтардың әсерінен митохондриядағы АТФ түзілу деңгейі артатынын, яғни энергия алмасу үдерістерінің жандануын көрсетті. Бұл ағзаның жалпы реактивтілігін жоғарылатып, қалпына келу механизмдерін белсендіреді. Алайда, шектен тыс және бақыланбайтын әсерлер кейде жасуша құрылымының бұзылуына немесе мутациялық өзгерістерге алып келуі мүмкін.

4. Қорытынды

Электр тогы мен электромагниттік өрістер тірі ағзаның физиологиялық үдерістеріне көпқырлы әсер етеді. Олар емдік мақсатта дұрыс қолданылған жағдайда тіндердің қалпына келуін жеделдетеді, жүйке-бұлшықет өткізгіштігін жақсартады және ауру белгілерін азайтады. Алайда бұл әсерлердің тиімділігі мен қауіпсіздігі олардың дозасына, жиілігіне, әсер ету уақытына тікелей байланысты. Сондықтан әрбір терапиялық қолдану ғылыми тұрғыда негізделіп, науқастың физиологиялық жағдайына бейімделуі тиіс.

Электр және өріс әсерін зерттеу арқылы қазіргі медициналық практикада қолданылып жүрген физиотерапиялық әдістердің тиімділігін арттыруға болады. Бұл бағыттағы болашақ зерттеулер жасушалық деңгейдегі механизмдерді нақтылап, медициналық құрылғыларды жетілдіруге мүмкіндік береді. Осылайша, электрофизикалық терапияның клиникалық қолданысы кеңейіп, жеке тұлғаға бағытталған дәл медицинаға жол ашылады.