Кибербуллинг – заманауи қауіп

      Қазіргі заманның ажырамас бөлігіне айналған интернет пен әлеуметтік желілер адамзатқа шексіз ақпарат алу, білім жетілдіру, байланыс орнату мүмкіндігін сыйлады. Алайда осы артықшылықтармен бірге жаңа қауіптер де туындады. Солардың бірі – кибербуллинг. Бұл – адамды онлайн кеңістікте қудалау, қорлау, намысына тию немесе жәбірлеу әрекеті. Кибербуллингтің ауқымы күн санап өсіп, оның зардаптары да ауырлап келеді.

Кибербуллингтің түрлері мен белгілері

Кибербуллингтің бірнеше түрі бар:

 • Қорқыту мен үркіту: интернет арқылы басқа адамға қоқан-лоққы көрсету, оның жеке өміріне араласу.

 • Жала жабу: жалған ақпарат тарату, адамның беделін түсіруге тырысу.

 • Жеке ақпаратты жариялау: адамның рұқсатынсыз оның жеке мәліметтерін (сурет, мекенжай, хаттар) тарату.

 • Жәбір көрсету: қорлайтын немесе масқаралайтын хабарламалар жазу.

Кибербуллинг көбінесе әлеуметтік желілерде, мессенджерлерде, электрондық пошталарда және онлайн ойын платформаларында орын алады.

Статистика және зардаптар

Халықаралық зерттеулерге сәйкес, жасөспірімдердің шамамен 20–30 %-ы кибербуллингтің құрбаны болған. Қазақстанда да бұл көрсеткіш алаңдатарлық. 2022 жылғы Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, мектеп оқушыларының 15 %-ы онлайн қорлауға ұшыраған.

Кибербуллингтің психологиялық зардаптары аса ауыр болуы мүмкін. Жәбірленушілер арасында:

 • депрессия,

 • күйзеліске ұшырау,

 • өзін-өзі бағалаудың төмендеуі,

 • тіпті суицидтік ойлар байқалады.

Себептері мен ықпал етуші факторлар

Кибербуллингтің кең таралуына бірқатар факторлар әсер етеді:

 • Анонимдік: қорлаушылар көбінесе жалған аккаунттарды пайдаланады. Бұл оларды жауапкершіліктен босатқандай әсер қалдырады.

 • Ақпараттың тез таралуы: бір ғана пост немесе хабарлама бірнеше секундта мыңдаған адамға жетуі мүмкін.

 • Қадағалаудың әлсіздігі: әлеуметтік желілердің әкімшілігі барлық қорлау әрекеттерін дер кезінде анықтап, тоқтата алмайды.

Кибербуллингке қарсы күрес тәсілдері

Кибербуллингпен күресу үшін мынадай шаралар қажет:

 • Құқықтық реттеу: Қазақстанда ақпараттық қауіпсіздік туралы заңдар бар. Алайда кибербуллингке қатысты нақты құқықтық нормаларды күшейту қажет.

 • Білім беру: мектептер мен колледждерде оқушыларға интернеттегі қауіпсіздік ережелерін, этика мен медиа сауаттылықты үйрету маңызды.

 • Ата-аналардың қолдауы: балалармен ашық сөйлесіп, олардың интернеттегі әрекеттерін бақылау, қолдау көрсету қажет.

 • Әлеуметтік желілердің жауапкершілігі: платформалар қорлау сипатындағы контентті анықтап, оны тез арада жою тетіктерін жетілдіруі тиіс.

«Journiverse» білім беру орталығының оқушысы: Аскербек Аяулым