Мемдер мен TikTok – жаңа заманның тілі ме?

Бүгінгі күні жастар арасында ең кең таралған, әсері күшті және күнделікті қарым-қатынастың бір бөлігіне айналған құбылыстардың бірі – мемдер мен TikTok видеолары. Бұл екеуі дәстүрлі тіл, мәтін, видео, музыка және күлкі араласқан ерекше коммуникация құралына айналды. Бұрынғыдай ұзақ мақала немесе күрделі сөзбен ой жеткізу емес, енді бір сурет немесе 10 секундтық бейнеролик арқылы күллі ұрпақтың ойын, эмоциясын, көзқарасын білдіру мүмкін болды.

Сонда бұл – жай ойын-сауық па, әлде шын мәнінде жаңа заманның тілі ме? Мемдер мен TikTok жастардың санасына қалай әсер етеді? Бұл мақалада осы сұрақтардың жауабын бірге іздеп көрейік.

---

Мем дегеніміз не және ол қалай жұмыс істейді?

Мем – белгілі бір мәдени, әлеуметтік немесе саяси мәні бар күлкілі сурет, мәтін немесе видео. Ол көбінесе ирония, сатира, пародия арқылы қоғамдағы жағдайды бейнелейді. Алғашқы мемдер интернеттің алғашқы дәуірінде-ақ пайда болғанымен, соңғы жылдары олар жаһандық мәдениеттің ажырамас бөлігіне айналды.

Мемдердің негізгі ерекшеліктері:

• Қысқа, нақты әрі күлкілі.

• Жастарға тез жетеді, бірден түсінікті.

• Бір идеяны бірнеше стильмен қайталау арқылы кең тарайды.

• Әлеуметтік желілерде (Instagram, Telegram, Reddit, Twitter) кеңінен қолданылады.

Кейде бір мем – мың сөзден де артық. Мысалы, «Бұл қиын таңдау еді, бірақ мен осылай жасауға мәжбүр болдым» деген мем арқылы адам ішкі жан дүниесін, өмірлік шешімдерін жеңіл, күлкілі тілмен жеткізе алады.

---

TikTok феномені: жаңа ұрпақтың сахнасы

TikTok – 15-60 секундтық видеолар түсіруге және көруге арналған қосымша. 2018 жылдан бері әлемде TikTok-тың танымалдығы күрт өсті. Миллиондаған жастар осы платформада өз ойын, талантын, көңіл-күйін білдіріп, тыңдарман тауып жатыр.

TikTok тек би билеу мен трендтерден ғана тұрмайды. Мұнда:

• Ағарту контенті (тарих, психология, ғылым),

• Мотивациялық видеолар,

• Кітап, фильм, курс шолу,

• Мемдер мен ирониялық қойылымдар кең таралған.

Бұл – Z ұрпағы үшін коммуникация, өзін-өзі таныту және ақпарат алудың басты құралына айналды.

---

Мемдер мен TikTok – тілдің жаңа формасы ма?

Тіл – бұл тек сөздер мен сөйлемдер жиынтығы емес. Бұл – ойды, эмоцияны, идеяны жеткізудің құралы. Мемдер мен TikTok-ты да дәл осылай қарауға болады.

Мысалы:

• Бір мем арқылы саясат, экономика, білім туралы пікір білдіруге болады.

• TikTok-тағы трендтер – жастардың көңіл күйі мен қоғамға реакциясының индикаторы.

• «POV», «Cap / No Cap», «Glow up», «Sigma», «Skibidi» сияқты сөздер жаңа ұрпақтың сленгіне айналды.

Яғни бұл – визуалды және эмоциялық тіл. Олар дәстүрлі мәтіндік тілді толықтырды, кей жағдайда – алмастырды.

---

Жаңа тілдің артықшылықтары

1. Жылдам әрі түсінікті

   • Ұзақ сөйлемдерсіз-ақ бір стикер, бейне немесе ән жолымен ойыңды жеткізе аласың.

2. Күлкі мен ирония арқылы ауыр тақырыптарды жеңіл жеткізу

   • Әлеуметтік мәселелерді (мысалы, білімдегі қиындық, жұмыссыздық) күлкілі формада көрсету арқылы оларды жұртшылыққа жақындатуға болады.

3. Жастар арасында бірлік пен түсіністік тілі

   • Белгілі бір мемді немесе трендті түсінетін адамдар бір «кодты» меңгергендей болады.

4. Шығармашылыққа жол ашады

   • TikTok пен мемдер жасөспірімдерге өзін-өзі көрсетуге мүмкіндік береді: сценарий жазу, актерлік шеберлік, монтаж, музыка таңдау – бәрі осы жерде.

---

Жаңа тілдің кемшіліктері

Әрбір құбылыстың екі жағы бар. Мемдер мен TikTok мәдениетінің кейбір теріс жақтарын да ұмытпау керек:

1. Мазмұнның жеңілдеуі

Кейде маңызды, терең ойлар қысқа әрі үстірт формада беріледі. Бұл – оқушылардың зейінін азайтып, ұзақ оқуға деген ынтаны төмендетуі мүмкін.

2. Фейк ақпарат пен манипуляция

TikTok-та кейбір жалған немесе ғылымға қайшы ақпараттар тез тарайды. Себебі олар қысқа әрі сенімді естіледі.

3. Тренд қуу мәдениеті

Кейбір жастар өзіндік ой мен ерекшелікті жоғалтып, көпшілікке ұнау үшін трендке ілесіп кетеді.

---

Мем мен TikTok арқылы ой жеткізудің мысалдары

Құбылыс	Мем немесе TikTok формасы	Мәні
Мектептегі стресс	"Teacher: Don't be late. Also teacher arrives 10 minutes late"	Мұғалім мен оқушы арасындағы екіжүзді стандартқа ирония
ҰБТ-ға дайындық	TikTok-та "1 ай қалды, мен әлі 1 парақ та оқымадым"	Уақыт тапшылығы, күйзеліс
Қоғамдағы теңсіздік	Мем: "Boss: We are family here. Also boss: No raise for 3 years"	Әлеуметтік әділетсіздік

 

---

TikTok пен мемдер – жастар белсенділігінің құралы

Қазіргі жастар мемдер мен TikTok арқылы тек күлмейді, өз позициясын білдіреді. Әлемде түрлі қозғалыстар дәл осы платформалар арқылы таралды:

• АҚШ-тағы #BlackLivesMatter қозғалысы,

• Қазақстандағы экологиялық мәселелерге арналған видеолар,

• Әйелдер құқығы, білім жүйесі туралы сындар.

TikTok арқылы жастар саяси, әлеуметтік, мәдени сауаттылығын арттырып, өз ойларын еркін жеткізе алады.

---

Мектеп пен ата-ана не істеуі керек?

Көп жағдайда мұғалімдер мен ата-аналар мемдер мен TikTok-ты «уақытты құр жіберетін нәрсе» деп бағалайды. Бірақ егер бұл құралдарды дұрыс бағытта қолданса:

• Сыныпта мем арқылы тақырып түсіндіруге болады (мысалы, физика, әдебиет).

• TikTok-та ғылыми фактілер, мотивация немесе кәсіптік бағыттағы видеолар жасауға болады.

• Ата-ана баласының қызығушылығын түсініп, оның шығармашылығын қолдай алады.

---

Қорытынды: Жаңа тіл – жаңа ойлау жүйесі

Мемдер мен TikTok – бұл жай ғана күлкілі суреттер мен би емес. Бұл – жаңа буынның өзін-өзі білдіру тілі, эмоция, ой, реакция құралы. Олар бізге тек ақпарат емес, көзқарас, күй, психология береді.

Егер біз осы тілді түсіне алсақ, жастармен тіл табыса аламыз. Ең бастысы – бұл құбылыстарды сынамай, түсініп, пайдалы бағытта қолдану.

Өйткені бүгінгі TikTok – ертеңгі журналистика, мем – болашақ әдебиеттің жаңа формасы болуы мүмкін. Өзгерісті мойындау – даму жолындағы басты қадам.

---