Абай ұлағаты – ұрпаққа аманат

Абай ұлағаты – ұрпаққа аманат

(Қазақ әдебиеті + Тарих + Химия кіріктірілген сабақ)

БИГАЛИЕВА МАРЖАН МАХСОТОВНА

«Атырау облысы Білім беру басқармасының Атырау қаласы білім бөлімінің «Хиуаз Доспанова атындағы жалпы білім беретін орта мектеп» коммуналдық мемлекеттік мекемесі директоры, химия пәні мұғалімі

Баймағамбетов Ерлан Русланұлы

«Атырау облысы Білім беру басқармасының Атырау қаласы білім бөлімінің «Хиуаз Доспанова атындағы жалпы білім беретін орта мектеп» коммуналдық мемлекеттік мекемесі директорының оқу жұмысы жөніндегі орынбасары, тарих пәні мұғалімі

Гайсина Молдир Баймуратовна
«Атырау облысы Білім беру басқармасының Атырау қаласы білім бөлімінің «Хиуаз Доспанова атындағы жалпы білім беретін орта мектеп» коммуналдық мемлекеттік мекемесі қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі,
педагогика ғылымдарының магистрі

 

Ұлы Абайдың ме­рейлі 180 жылдығын жоға­ры деңгейде атап өту үшін Қа­зақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев атқарылатын іс-шаралар жоспарын бекіту туралы Жарлыққа қол қой­ған болатын.

Сабақтың мақсаты:

1. Қазақ әдебиеті:
   – Абайдың өмірі мен шығармашылығын талдау, адамгершілік пен ғылымға үндеу идеясын ашу.
2. Тарих:
   – XIX ғасырдағы Қазақстанның тарихи жағдайын, Абай дәуірін сипаттау.
3. Химия:
   – Абайдың «Ғылым таппай мақтанба» өлеңіндегі «Ғылым» ұғымын нақты ғылыммен, әсіресе химиямен байланыстыру.

Күтілетін нәтиже:

• Оқушылар Абай шығармаларының тарихи және ғылыми маңызын түсінеді;
• Абайдың «Ғылым-білім» идеясы мен заманауи ғылым (химия) арасындағы байланыс орнатады;
• Пәнаралық байланысты қолдану арқылы шығармашылық ойлау қабілеттері дамиды.

Сабақ кезеңдері:

I. Кіріспе (5 мин)

Мотивация:

Бейнежазба – «Абай – мәңгілік тұлға».

Мұғалімнің сөзі:

«Абай ұлағаты — ұлттың рухани темірқазығы. Ал оның ғылымға шақырған үндеуі бүгінгі химия, физика, математика сияқты нақты ғылымдармен де үндес.»

II. Әдебиет бөлімі (10 мин)

Тапсырма:

– «Ғылым таппай мақтанба», «Интернатта оқып жүр» өлеңдерінен үзінді тыңдау және талдау.

– Негізгі идея: білімге, ғылымға ұмтылу, еңбектің қадірі.

Оқушылар пікірі:

– Абайдың «Бес нәрседен қашық бол, бес нәрсеге асық бол» қағидасын қазіргі ғылымдағы этикамен байланыстыру.

III. Тарих бөлімі (10 мин)

Мұғалімнің кіріспесі:

– XIX ғасырдың II жартысындағы Қазақстан: Ресей отарлау кезеңі, орыс мәдениетінің ықпалы, жаңа идеялардың таралуы.

– Абайдың «Ғылым іздеу» идеясының тарихи алғышарттарын анықтау.

Тапсырма:

– Топтық жұмыс: «Абай дәуіріндегі ғылым мен ағартушылық» тақырыбы бойынша постер жасау.

IV. Химия бөлімі (10–12 мин)

Мақсаты: Абайдың ғылым туралы ойларын нақты пәнмен ұштастыру.

Мысал:

• Абай: «Ғылымсыз адам – айуан».
• Химия ғылымы арқылы табиғатты, заттың құрамын, судың, ауаның қасиетін түсінеміз.

Тапсырма:

– Химиялық тәжірибе: Судың тазалығы – өмірдің бастауы (фильтрация тәжірибесі).

– Қорытынды: табиғатты тану, тазалық сақтау – Абай ұлағатына сай іс.

V. Қорытынды. Рефлексия (5 мин)

• Оқушылар постерлер мен эссе қорғайды:
  «Абай ілімінен – ғылым биігіне»
• «Абай сөзі мен ғылым сабақтастығы» атты шағын пікірталас.

Бағалау:

• Топтық жұмыс (постер, тәжірибе нәтижесі)
• Рефлексия парағы
• Бағалау критерийлері:
  1. Мазмұнның тереңдігі
  2. Кіріктіру деңгейі
  3. Шығармашылық көзқарас

???? Сабақты қорытындылау: «Абай ұлағаты – тек әдеби мұра емес, ол – ұлтты ғылым мен білімге жетелейтін мәңгілік бағдар.»

 

Ұлы хәкім Абайдың мерейін ас­қақ­тату арқылы қазақ дү­ние­т­анымы мен философиясына терең бойлауға, ұлттық құн­ды­лықтарымыздың ке­ңі­нен­ насихатталуына басым­дық берілуі тиіс деген ойда­мын. Әсіресе, бүгінгі ақпа­раттық технологиялар ағыны үстемдік құрып, виртуальды әлемде өмір сүріп жатқан жас ұрпақтың санасына Абай шығармашылығы арқылы серпін беріп, ұлттық таным-түсініктің жастардың бойында көрініс алуы үшін ақын шығармаларындағы тәлім-тәрбие мәселелері ке­ңінен насихатталуы тиіс. Абай шығармасының сая бағында өсу, тәрбие алу – қазақ халқының бүгінгі ұр­пақтарының алдағы тұрған міндеттерінің бірі. Оның шы­­ғар­машылығы арқылы жас ұрпақтың көкірек көзін ашып, Абайды әлемге таныту, оны адамзаттың Абайына айналдыру міндетін жүктеу керек.

Болашақ жастардың қо­лында дейміз де, бірақ келер уақыттағы ұлттық таным-түсініктің бұлыңғырланып, қазақы қасиеттен алшақтап бара жатқанымызды назардан тыс қалдырамыз. Осы ретте Абайдың өмір жо­лын­дағы қия-қалтарысы, дү­ниетанымы мен ой орамдары бүгінгі жас ұрпаққа үлгі болуы үшін ағартушылық жұмыстарына басымдық берілуі ауадай қажет. Адам баласын еңбек етуге, адам­­гер­шілік қасиеттерге бау­луға, өнер мен білім, өнеге мен тәлім, достық-жол­дас­тық, парыз бен қарыз сияқты ізгі қасиеттерді өмірлік ма­ңы­зы бар шешім қабылдар алдында орынды қолдана білуге тәрбиелеп, ойдың ада­мы, то­лық адам болу үшін неден жи­реніп, неге құш­тар болуы ке­ректігін де тайға таңба бас­қан­дай анық көрсетіп кеткен еді. «Дүние де өзі, мал да өзі, Ғы­лымға көңіл бөл­сеңіз…», – деген тұжы­рымның астары білімнің маңы­зын ай­қындайды. Оның ішінде тәрбиесіз алынған білімнің емес, адами қадыр-қасиеттің бойға сіңіп барып, алынған білімнің маңызын меңзейді.

Абай адам болуға ұмтыл­ған әрбір жалынды жастың бо­йына адамгершіліктің нә­рін, ізгі қасиеттерге баулу керектігін де айқындап кет­кен. Ұлы ақынның әрбір айт­­қан сөзі – есті адам үшін өсиет-өнегенің таптырмас үл­­гісі.

Ұлы хәкім Абайдың мерейін ас­қақ­тату арқылы қазақ дү­ние­т­анымы мен философиясына терең бойлауға, ұлттық құн­ды­лықтарымыздың ке­ңі­нен­ насихатталуына басым­дық берілуі тиіс деген ойда­мын. Әсіресе, бүгінгі ақпа­раттық технологиялар ағыны үстемдік құрып, виртуальды әлемде өмір сүріп жатқан жас ұрпақтың санасына Абай шығармашылығы арқылы серпін беріп, ұлттық таным-түсініктің жастардың бойында көрініс алуы үшін ақын шығармаларындағы тәлім-тәрбие мәселелері ке­ңінен насихатталуы тиіс. Абай шығармасының сая бағында өсу, тәрбие алу – қазақ халқының бүгінгі ұр­пақтарының алдағы тұрған міндеттерінің бірі. Оның шы­­ғар­машылығы арқылы жас ұрпақтың көкірек көзін ашып, Абайды әлемге таныту, оны адамзаттың Абайына айналдыру міндетін жүктеу керек.

Болашақ жастардың қо­лында дейміз де, бірақ келер уақыттағы ұлттық таным-түсініктің бұлыңғырланып, қазақы қасиеттен алшақтап бара жатқанымызды назардан тыс қалдырамыз. Осы ретте Абайдың өмір жо­лын­дағы қия-қалтарысы, дү­ниетанымы мен ой орамдары бүгінгі жас ұрпаққа үлгі болуы үшін ағартушылық жұмыстарына басымдық берілуі ауадай қажет. Адам баласын еңбек етуге, адам­­гер­шілік қасиеттерге бау­луға, өнер мен білім, өнеге мен тәлім, достық-жол­дас­тық, парыз бен қарыз сияқты ізгі қасиеттерді өмірлік ма­ңы­зы бар шешім қабылдар алдында орынды қолдана білуге тәрбиелеп, ойдың ада­мы, то­лық адам болу үшін неден жи­реніп, неге құш­тар болуы ке­ректігін де тайға таңба бас­қан­дай анық көрсетіп кеткен еді. «Дүние де өзі, мал да өзі, Ғы­лымға көңіл бөл­сеңіз…», – деген тұжы­рымның астары білімнің маңы­зын ай­қындайды. Оның ішінде тәрбиесіз алынған білімнің емес, адами қадыр-қасиеттің бойға сіңіп барып, алынған білімнің маңызын меңзейді.

Абай адам болуға ұмтыл­ған әрбір жалынды жастың бо­йына адамгершіліктің нә­рін, ізгі қасиеттерге баулу керектігін де айқындап кет­кен. Ұлы ақынның әрбір айт­­қан сөзі – есті адам үшін өсиет-өнегенің таптырмас үл­­гісі.

---