Әлемде соғыстар мен геосаяи тұрақсыздық қаншалықты күрделі мәселе болып отыр?

·       2024 жылы глобал деңгейде 61 мемлекетаралық қарулы қақтығыс тіркелген – бұл соңғы жеті онжылдықтағы ең жоғары көрсеткіш. 

·       Әлемде 122,1 миллионнан аса адам мәжбүрлі түрде көшіп кеткен — қақтығыс, зорлық-зомбылық пен қатыгездік салдарынан (2025 жылдың сәуір айына дейін) 

·       Осындай мәжбүрлі көші-қон жағдайында 73,5 миллион адам ел ішінде (ішкі түрде) көшіп кеткендер қатарына кіреді. 

·       2024 жылы әлемде 59 белсенді мемлекетаралық қақтығыс болған, ал 2024 жылы ғана қақтығысқа байланысты 152 000-нан аса адам қаза тапқаны анықталған. 

Орта Азиядағы елдердегі (Central Asia) соғыстар мен геосаяси тұрақсыздық:

Негізгі статистика

• Біріккен Ұлттар Ұйымының босқындар мәселелері жөніндегі агенттігі (UNHCR) дерегінше, Орта Азия аймағында тәуелсіздік алғаннан кейін – яғни 1991 жылдан бері – соғыс, езгі не адам құқықтарының бұзылуы себептерімен басқа елдерден келген көші-қон толқындарын қабылдаған жағдайлар болған. 
• Қақтығыс қаупінің негізгі драйверлері ретінде аймақтағы шекара даулары, су-энергетикалық ресурстарға қатысты келіспеушіліктер және сыртқы ықпалдың өсуі аталады. 
• Аймақтың экономикалық әлеуеті 2024 жылы шамамен 500 миллиард доллардан асып отыр; бірақ қауіпсіздік мәселелері мен сыртқы геосаяси өзгерістердің ықпалы айтарлықтай үлес алады. 

Қырғызстан

• 2022 жылы Тәжікстан-мен шекарада болған қақтығыста шамамен 83 адам қаза тапқан (Тәжікстан дерегінше). 
• Сол қақтығыста шамамен 136 000 адам эвакуацияланған. 
• 2021 жылы сол елдер шекарасындағы қақтығыста кемінде 55 адам қаза тапқан. 
• 2022 жылғы кейбір дерек бойынша кемінде 20 мектеп-балабақша зардап шеккен. 

Өзбекстан

• 2024 жылы кибершабуылдар саны 12 миллионнан асып кеткен. 
• 2023–2024 жылдар аралығында киберқылмыстың өсімі шамамен 6 700 %-ға жеткен деген бағалау бар.  

«Journiverse» білім беру орталығының оқушысы: Қуанышбайқызы Альбина