Басқару психологиясы — тұлға мен ұйым үйлесімін қалыптастыратын ғылым

Қазіргі жаһандану дәуірінде кез келген ұйымның табысы тек технологиялық жетістіктерге немесе қаржылық көрсеткіштерге ғана емес, ең алдымен адам ресурсына, яғни ұйым мүшелерінің өзара қарым-қатынасына, психологиялық үйлесіміне тәуелді. Тиімді басқару – бұл тек бұйрық беру немесе бақылау емес, адам табиғатын түсіне отырып, оның әлеуетін ашуға мүмкіндік жасау. Осы тұрғыдан алғанда, «Басқару психологиясы» пәні заманауи басшының кәсіби және тұлғалық дамуы үшін аса маңызды бағыт болып табылады.

2025 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті өзінің 91 жылдық мерейтойын, ал ұлы ойшыл, екінші ұстаз Әбу Насыр әл-Фарабидің 1155 жылдығын атап өтуде. Бұл екі мерейтой — ғылым мен адамгершілік үйлесімінің мәнін айқындайтын ерекше кезең. Әл-Фараби еңбектерінде адамның жан дүниесі, ақыл мен мінездің үйлесімі, рухани кемелдік пен қоғамдағы өзара түсіністіктің рөлі кеңінен сөз болады. Демек, басқару психологиясының қазіргі ұстанымдары да осы гуманистік идеялардың жалғасы іспетті.

Басқару психологиясы пәні басшы мен қызметкер арасындағы өзара әрекеттестік заңдылықтарын зерттейді. Бұл ғылымның негізгі мақсаты – ұйымдағы адамдардың мінез-құлқын, эмоциялық реакциясын, уәждеме мен қарым-қатынасты психологиялық тұрғыда түсіндіру. Басқарушы үшін тек стратегиялық шешім қабылдау жеткіліксіз, сонымен қатар ол адамдарды ынталандырып, сенім орната білуі тиіс. Осы себепті бұл пән студенттерге эмоциялық интеллект, коммуникативтік мәдениет, көшбасшылық қасиеттер, конфликтілерді шешу тәсілдері сияқты өмірлік маңызды қабілеттерді үйретеді.

Тиімді басшының ең басты қағидасы — адамды басқару емес, адам арқылы басқару. Бұл дегеніміз, басшы ұжымды жай ғана бақылаушы емес, ол — ұжымның рухын көтеруші, сенім мен ынтымақтың дәнекері. Мысалы, психологиялық тұрғыда тұрақты ортада қызметкерлер өз идеяларын ашық білдіреді, бастамашыл әрі жауапты болады. Ал бұл өз кезегінде ұйымның дамуына, инновациялық шешімдердің туындауына жол ашады.

Пәннің мазмұнына эмоция мен мінез-құлықты талдау, мотивациялық механизмдерді түсіну, ұжымдағы қарым-қатынастың психологиялық ахуалын қалыптастыру секілді маңызды тақырыптар кіреді. Студент бұл пән арқылы тек кәсіби білім емес, өзін-өзі тану, адамдармен қарым-қатынас орнату мәдениетін де меңгереді.

Басқару психологиясының тағы бір өзекті қыры — қақтығыстарды тиімді шешу тәсілдері. Кез келген ұйым ішінде пікір қайшылығының болуы заңдылық, алайда бастысы — сол қайшылықты өркениетті жолмен реттей алу. Бұл пән студенттерге конфликтіні тұлғалық даму құралы ретінде қарауға үйретеді.

Қазіргі еңбек нарығы эмоционалды интеллекті жоғары, психологиялық тұрғыда тұрақты және ұжыммен тіл табыса алатын мамандарды ерекше бағалайды. Сондықтан басқару психологиясын терең меңгеру — болашақ көшбасшының кәсіби жетістігінің кепілі.

Әл-Фараби бабамыз айтқандай, «Қайырымды қала тұрғындары – өзара сүйіспеншілік пен түсіністікке негізделген қоғамның үлгісі». Сол секілді қазіргі ұйым да өзара сенім мен рухани үйлесімге сүйенгенде ғана табысты болмақ.

Қорыта айтқанда, «Басқару психологиясы» – тек академиялық пән ғана емес, ол адамның ішкі әлемін, мінезін, қарым-қатынас мәдениетін, басшылық философиясын терең түсінуге жетелейтін өмір мектебі. Бұл пәнді меңгеру арқылы әрбір студент тек болашақ маман емес, сонымен қатар парасатты, ізгілікті және ұжымшыл тұлға ретінде қалыптасады.

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: