«Шолпан» журналының тарихы және қазақ руханиятындағы орны.

«Шолпан» журналы: Қазақ руханиятындағы ерекше басылым. 

XX ғасырдың басындағы қоғамдық-саяси өзгерістер қазақ баспасөзіне тың серпін әкелді. Сол кезеңде ұлттық ой-сананы оятуға, ағартушылықты дамытуға бағытталған маңызды басылымдардың бірі — «Шолпан» журналы. Журнал қазақ қоғамындағы білім, мәдениет және әдебиеттің дамуына айрықша үлес қосты.

 

Журналдың жарық көруі

«Шолпан» журналының алғашқы саны 1922 жылдың 15 қазанында Ташкент қаласында жарық көрді. Басылымның шығарушы-редакторы — Иса Тоқтыбаев. Ташкент ол жылдары қазақ зиялыларының бас қосатын орталығы болғандықтан, журналдың да дәл осы қалада шығуы кездейсоқ емес.

 

Жазылу бағасы және қолжетімділігі

Журналдың бағасы шығарылымның соңына дейін өзгермей, тұрақты сақталды. Бұл оның халыққа қолжетімді болуын көздеген саясатын көрсетеді.

Жазылу ақысы төмендегідей болды: 

2 айға – 800 сом

3 айға – 400 сом

1 саны – 150 сом

Ол кездегі қиын экономикалық жағдайда басылымның бағаны өсірмей, тұрақты ұстап тұруы редакцияның жауапкершілігін және оқырманға деген құрметін көрсетті.

 

Журнал авторлары — Алаш атты алыптар

«Шолпан» журналының бірінші санының соңғы бетінде басылымға мақала, өлең, зерттеу жазған авторлардың аты-жөндері берілген. Бұл тізім — қазақ руханиятының алтын қоры.

Журналға атсалысқан тұлғалар:

•Нәзір Төрекұлұлы

•Сұлтанбек Қожанов

•Санжар Асфендияров

•Тұрар Рысқұлов

•Мұхтар Әуезов

•Ораз Жандосов

•Халел Досмұхамедов

•Иса Қашқынбаев

•Аққағаз Досжанова

•этнограф Әбубәкір Диваев

•Мырзағазы Есболов

•Кәрім Жәленов

•Сегізбай Айзунов

•Жаһанша Досмұхамедов

•Ә. Сыддықов

•А. Арабаев

•Олегов

•Искалов

•Әбдірахман Оразаев

•Сара Есова және басқа да көптеген зиялы қауым өкілдері. 

Бұл тұлғалардың басылымға қатысуы «Шолпанды» сол дәуірдегі ең беделді рухани орталықтардың біріне айналдырды.

 

Журналдың мазмұны мен бағыттары: 

 

«Шолпан» — тек әдеби журнал емес, көпсалалы ағартушылық басылым болды. Онда:

•Қазақ қоғамындағы әлеуметтік мәселелер

•Әйел теңдігі, отбасы, тәрбие

•Білім беру мен ғылымның жаңалықтары

•Әдеби шығармалар

 

Ұлттық мәдениет пен тарихқа қатысты зерттеулер сияқты маңызды материалдар жарияланып отырды.

Сонымен қатар журналға сол кездегі танымал жазушылардың көркем шығармалары, өлеңдері, аудармалары, публицистикалық мақалалары жарияланып тұрған.

 

Қазақ әйелдерінің санасын оятудағы рөлі

«Шолпан» журналы қоғамдағы әйел рөлін, олардың білім алуы мен теңдігі мәселесін көтеруге ерекше көңіл бөлді. Аққағаз Досжанова, Сара Есова секілді қазақ әйелдерінің пікірлері жарияланып, қазақ қыздарының жаңа қоғамда белсенді болуына жол ашылды.

 

Қорытынды

Қысқа уақыт шығып үлгерсе де, «Шолпан» журналы — қазақ руханиятында өшпес із қалдырған басылым. Оның айналасына қазақтың ең мықты тұлғалары жиналып, ұлттық мәдениет пен әдебиеттің дамуына үлкен серпін берді. Журналдың тұрақты бағасы, мазмұнының тереңдігі және авторлар құрамының мықтылығы оны XX ғасыр басындағы қазақ баспасөзінің ең құнды мұраларының біріне айналдырады.

---