Журналистиканың қоғамдағы рөлі және әлеуметтік жауапкершілігі

Журналистиканың қоғамдағы рөлі және әлеуметтік жауапкершілігі

 

Журналистика – қоғам өмірінде ерекше маңызға ие әлеуметтік институт. Ол тек ақпарат таратушы құрал емес, сонымен қатар қоғамдық пікірді қалыптастыратын, билік пен халық арасындағы көпір қызметін атқаратын күш. Ақпараттық ғасырда журналистердің кәсіби мәдениеті мен әлеуметтік жауапкершілігі бұрынғыдан да өзекті бола түсті. Себебі қоғам санасының дамуы, демократиялық процестердің күшеюі, халықтың ақпаратқа деген талғамының артуы – журналистиканың сапалы, шынайы және әділ болуын талап етеді. Осы тұрғыдан журналистің рөлі тек репортаж жазумен шектелмей, оның әлеуметтік позициясы, этикасы және кәсіби адалдығы маңызды орын алады.

 

Журналистиканың қоғамдағы негізгі функциялары

Журналистика қоғамда бірнеше маңызды қызмет атқарады:

1. Ақпараттық қызмет

Журналистика ең алдымен дер кезінде, нақты, шынайы ақпарат таратады. Қоғам өмірінде болып жатқан жаңалықтар, саяси шешімдер, әлеуметтік жағдайлар халыққа тек журналистер арқылы жетеді.

2. Коммуникативтік қызмет

Журналистика билік пен халық арасындағы диалогты қамтамасыз етеді. Халықтың мәселесін билікке жеткізіп, биліктің шешімдерін халыққа түсіндіреді.

3. Сын және бақылау қызметі

Пресса — қоғамның «төртінші билігі». Ол билікті бақылап, қоғамдағы әділетсіздіктерді ашып, заңсыздыққа қарсы пікір қалыптастырады. Мысалы, жемқорлық, әлеуметтік әділетсіздік, құқық бұзушылық мәселелері журналистік зерттеу арқылы әшкереленеді.

4. Тәрбиелік және ағартушылық қызмет

Журналистика білім беру саласындағы жаңалықтарды, мәдениет пен әдебиеттегі өзгерістерді жариялау арқылы қоғамды ағартады.

5. Қоғамдық пікір қалыптастыру

БАҚ-та берілген ақпарат пен аналитикалық материалдар қоғамның көзқарасын өзгертіп, белгілі бір мәселеге қатысты ортақ пікір туғызады.

 

Әлеуметтік жауапкершілік — журналистиканың басты талабы

Журналистің жұмысы жоғары жауапкершілікті талап етеді. Себебі бір ақпараттың өзі қоғамға үлкен әсер етуі мүмкін. Әлеуметтік жауапкершілік бірнеше қырдан тұрады:

 • Шынайылық – жалған ақпарат, тексерілмеген дереккөз — қоғамды адастыру.

 • Бейтараптық – журналист өз көзқарасын емес, фактілерді алдыңғы орынға қоюы керек.

 • Этикалық нормалар – адамның ар-намысына тимеу, қоғамда өшпенділік тудырмау.

 • Қауіпсіздік – соғыс, терроризм, қайғылы оқиғаларды жариялауда моральдық өлшемді сақтау.

Журналист күнделікті ақпарат өндіру барысында тек кәсіби шеберлігін емес, азаматтық ұстанымын да көрсетеді.

 

3. Қазіргі қоғамдағы журналистің жаңа міндеттері

XXI ғасырда медианың жылдам дамуы, цифрландыру, ақпарат көлемінің артуы журналистерге жаңа талаптар қойды:

 • фейк ақпаратпен күресу

 • fact-checking әдістерін меңгеру

 • аудиторияның сұранысын түсіну

 • мультимедиалық форматта жұмыс істеу

 • қоғамдағы ықпалын сезіну

 

Журналист енді тек мәтін жазушы ғана емес, аналитик, зерттеуші, публицист, тіпті контент продюсеріне айналды.

 

Журналистика – қоғамның айнасы, ал журналист – сол айнадағы шынайылықты сақтайтын тұлға. Әлеуметтік жауапкершілік пен кәсіби этика – журналистиканың негізі. Қоғамның дамуы, азаматтардың сана-сезімі, ақпараттық мәдениеті – сапалы журналистикаға тікелей байланысты. Сондықтан журналист қандай жағдай болмасын, шындықты айтуға, әділдікті қорғауға және халықтың сенімін ақтауға міндетті. Нағыз журналист — қоғамның жанашыры және оның рухани қорғаушысы.

 

Лесбай Інкәр

ҚазҰУ-дың 1курс студенті

Ғылыми жетекші: ф.к.ғ.,

                                                                                                                Доцент Әліқожа.Б

---