Қоғамдық мәселе: панасыз жануарлардың жағдайы

    Панасыз жануарлар мәселесі бүгінде қоғам үшін маңызды әлеуметтік әрі экологиялық проблемалардың біріне айналып отыр. Бұл мәселе тек жануарлардың әл-ауқатына ғана емес, сонымен қатар қоғамдық қауіпсіздік пен санитарлық жағдайға да тікелей әсер етеді.

Әлемдік жағдай

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының бағалауынша, қазіргі таңда әлемде 200 миллионнан астам панасыз итбар. Ал панасыз мысықтардың саны одан да көп — шамамен 480 миллионға жуық деп есептеледі. Бұл жануарлар қалалар мен ауылдық аумақтарда бақылаусыз көбейіп, қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларында өмір сүруге мәжбүр. Еуропалық елдерде де жағдай күрделі. Сараптамалық бағалауларға сәйкес, Еуропада 100 миллионнан астам панасыз ит пен мысық көшелерде жүр. Көптеген мемлекеттерде жануарларды қорғау және олардың денсаулығын сақтау шаралары жеткіліксіз деңгейде жүзеге асырылуда. Ал Түркияда шамамен 6,5 миллион панасыз ит бар деген дерек кездеседі, бұл ел халқының шамамен 10 пайызынатең көрсеткіш ретінде айтылады.

Қазақстандағы ахуал

Қазақстанда панасыз жануарлар мәселесі әсіресе ірі қалаларда өзекті. Мысалы, Батыс Қазақстан облысының Орал қаласында 20 мыңнан астам ит тіркелген, олардың басым бөлігі панасыз екені көрсетіледі.

2024 жылы қала тұрғындарынан 1 000-нан астам иттің шағып алғаны туралы шағым түскен. Бұл жағдай қоғамдық қауіпсіздікке алаңдаушылық туғызуда. Сонымен қатар ветеринарлық зерттеулер барысында Орал қаласында зерттелген панасыз иттердің арасында жұқпалы және паразиттік аурулардың кең таралғаны анықталған. Атап айтқанда, бес түрлі гельминт түрініңжоғары деңгейде кездесетіні тіркелген. Мұндай деректер эпидемиологиялық қауіптің бар екенін көрсетеді.

Заңнамалық шаралар

Қазақстанда панасыз жануарлар мәселесін шешу бағытында белгілі бір заңнамалық қадамдар жасалуда. Ветеринария және жануарларды қорғау саласындағы заңдарға өзгерістер енгізіліп, жануарларды ұстап, микрочиптеу, санитарлық бақылауды күшейту шаралары қарастырылуда. Алайда нақты статистиканың толық болмауы — мәселенің шешілуіне кедергі келтіріп отыр, себебі көптеген панасыз жануарлар ресми есепке алынбайды.

Мәселені шешу жолдары

Мамандардың пікірінше, панасыз жануарлар мәселесін тиімді шешу үшін кастрация және стерилизация, вакцинация, жауапты иелену мәдениетін қалыптастыру, сондай-ақ қоғамдық білім деңгейін арттыру маңызды. Бұл шаралар жануарлардың санын бақылауға мүмкіндік беріп қана қоймай, қоғамдағы қауіпсіздікті қамтамасыз етуге және эпидемиологиялық тәуекелдерді төмендетуге ықпал етеді. Панасыз жануарлар мәселесі — тек ветеринарлық емес, қоғамдық маңызы бар проблема. Оны шешу үшін мемлекет, қоғам және әрбір азаматтың жауапкершілігі қажет. Жүйелі әрі гуманистік тәсіл ғана бұл түйткілді тиімді шешуге мүмкіндік береді.

«Journiverse» білім беру орталығының оқушысы: Аяулым Махмуд