Теңіз терминдерінің қысқаша сөздігі

Анкерок — тұщы суға арналған кеспек.

Арқан бухтасы — шиыршықтап (шумақтап) оралған арқан.

Бак — жоғарғы палубаның тұмсық жағы.

Бакштаг — кеме бағытының бір түрі. Бұл бағытты ұстағанда кеме жүрісі жел бағытымен 100°-тан 170°-қа дейінгі аралықты құрайды.

Баркептина — шлюпкада ескекшілер отыратын орындық, үш немесе одан да көп мачталы желкенді кеме. Мұндай кеменің алдыңғы мачтасындағы желкен түзуінен, ал қалғандарында қиғаш орналасады.

Бейдевинд — кеме бағытының бір түрі. Бұл бағытты ұстағанда кеме жүрісі жел бағытымен 10°-тан 80°-қа дейінгі аралықты құранды.

Бизапь-мачта — үш немесе одан да көп мачталы кеменің ең артқы мачтасы.

Бимсы — кемеге көлденең бекіткен белағаштар. Палуба осылардың үстіне қондырылады.

Битенгтер — арқан-жіптерді бекітуге арналған ағаш немесе металл тұғыршалар.

Бом-кливер — кеме тұмсығындағы үшбұрышты қиық, желкендердің алдыңғысы.

Брашпиль — зәкір немесе құрал-жабдықтарды көтеруге арналған айналмалы шығыр.

Бушприт — кеме тұмсығына шамалы шығып тұратын ағаш бөрене.

Бом — кливер мен кливердің алдыңғы төменгі бұрыштары осы бөренеге байланады.

Ванттар — мачталарды тігінен ұстап тұратын, бір ұштары бортқа байланған құрал-жабдықтар. Арқан баспалдақтары бар.

Верт — кішірек зәкір.

Вымбовка — зәкір шпилін қолмен бұрап көтеруге арналған шығыр.

Жел бетіне шығару — желкеннің төменгі артқы бұрышын жел жақтағы бортқа қарай ауыстыру.

Галион — үлкен желкенді кеменің бір түрі.

Галс — кеменің жел ыңғайына қатысты бағыты. Мысалы: он немесе сол галспен жүру дегеніміз — он жақтан немесе сол жақтан соққан жел ыңғайымен жүру деген сөз.

Галфинд — кеме бағытынын біртүрі. Бұл бағыт кезінде кеме жүрісі 80"- тан 100"-қа дейін бұрыш жасайды.

Гафель — бір басын мачтаға жантайта бекіткен бөрене. Жоғарғы желкендер осы бөрене арқылы көтеріледі.

Гафель-гардель — гафельдің алдыңғы ұшын көтеруге қызмет ететін құрал

Гик — бір басы мачтаға бекітілген көлденең бөрене.

Гиттер — желкеннің төменгі жиегін жоғарғы басына қарай тартатын(сиыратын) арқан-жіптер.

Грот-грот — мачтегі төменгі желкен.

Грот-мачта — мачтаны тұмсық жағынан екіншісі.

Дирик-фал — гафельді көтеретін құрал

Каперлер — теңіздегі дұшпан кемелерін ұстаудан тұтқындауға дейін өз үкіметінен ұлықсат алған каперлік жеке меншік кемелер.

Кат-балклер — зәкірлерді палубаға көтеруге арналған кеме тұмсығындағы кран іспетті бұрылмалы, төрт қырлы бөренелер.

Килъ — кеменің астыңғы жағына ұзыннан салынған жуан бөрене. Кеменің негізгі бөлшектерінің бәрі осы бөренеге бекітіледі.

Кильватер — кеменің артында қалатын құйрықты жұлдыз секілді ақсонар із. Мыс: кильватерде жүру дегеніміз ─ алдыңғы кеменің ізін қуалап жүру деген сөз.

Кливер — кеме тұмсығындағы үшбұрышты қиық желкендердің екіншісі.

Кливер-фал— кливерді көтеретін арқан-жіп.

Клипер — желкенді кемелердің аса жүрдек (жүйрік)түрлерінің бірі.

Клотик — мачтаның немесе стеньганың төбесіне жабылған ағаш дөңгелек.

Клюз — зәкір шынжыры өтетін борттағы тесік.

Кнехтеp — палубаға бекітілген, тросты орауға арналған темір тұғыршалар.

Коммингс — су кіріп кетпес үшін биіктеу жасалған люктің жиегі.

Корма — кеменің артқы жағы (бөлігі).

Кафель — нагель-мачта шеңберінің тесігіне кигізілген діңгек (құрал-саймандарды бекітуге немесе іліп қоюға арналған).

Лаг — кеме жүрісінің жылдамдылығын немесе оның жүріп өткен жолын өлшейтін (анықтайтын) аспап.

Лаглинь — лаг қалтқысын байлайтын жіп.

Леер — екі ұшы екі жаққа (діңгекке) бекітілген ұзын жіп. Бұл көбінде кейбір желкендерді қоюға, ал кейде кәдімгі кір жаға үшін пайдаланылады.

Ликтрос — желкен жиектерін көктеуге арналған жұмсақ трос.

Марсовые — мачта желкендерін қоюға немесе жинап алуға бейімделген мастростар.

Теңіз милі (миль) — 1 миль-1852 метрге тең ұзындық өлшемі.

Бортқа! (на борт) — жүргізу тұтқасын шегіне дейін бұрау.

Найтовы — тросты немесе шымжырлы бекіту.

Нирал — желкендерді жинар кезде оларды төмен тартатын құрал

Нок — кез келген көлденең немесе қиғаш бөрененің сыртқы ұшы (басы); мыс: гафельдің ногі.

Обводы — кеме қаңқасының түрі (формасы)

Оверштаг — "оверштаг бұру" — кеме жел арнасын тұмсығымен кесіп өтерде, желге қарсы шұғыл бұрылу.

Остойчивость — жел немесе су ағысы қисайтқан кезде кеменің түзу қалыпқа қайта түсуге икемділігі.

Пиллерстер — палубаны астынан ұстап тұратын тік бөренелер.

Планшир — шлюпка бортының немесе кеме фалынбортының үстіңгі белағашы.

Полветра — "полветрде" — галфинд деп аталатын кеме бағытының екінші атауы (кеме жүрісі жел бағытымен 10"-тан 80°-қа дейінгі аралықты құрайды).

Полубак — кеме тұмсығындағы палуба үстінде орналасқан алаңша.

Ракс-бугель — мачта бойымен ары-бері жүгіріп тұратын қармақты сақина. желкеннің үстіңгі жиегі бекітілетін сырықшаны көтеруге арналған.

Рангтоут — желкендер байланатын ағаш немесе металл бөліктер.

Риф — "рифке алу" — желкеннің төменгі етегінен бастап сиыра жинау арқылы оның көлемін кішірейту. Желкендер негізінен қатты жел кезінде рифке алынады.

Рубка — жоғарғы палуба үстіне тұрғызылған кішкентай үйшік. Кеме жүрісі осы үйшіктен басқарылады.

Румпель — жүргізу тұтқасының (руль) үстіңгі бөлігіне кигізілген мүйізшелер . Руль осы мүйізшелер көмегімен бұрылады.

Салинг — айқын түрінде мачтаға бекітілген ағаш сырықтар, — арқан-жіптерді байлауға, сондай-ақ степьгаға тіреу болуға қызмет етеді.

Сампан — Қиыр Шығыспен Қытайда кеңінен тараған жалпақ табанды желкенді кеме.

Свайка — троспен жұмыс істегенде пайдаланылатын істік тәрізді үшкір темір.

Сезни — оралған желкендерді бір орынға жинау кезінде, оларды біріктіріп байлап қоюға пайдаланылатын қысқа тростар.

Спенкер (контр-бизань) — артқы мачтаға ілінетін төртбұрышты қисық желкен.

Стаксель — фок-мачтаға тікелей ілінген алдыңғы үшбұрышты желкендердің үшіншісі.

Стеньга — мачтаның жалғасы болып есептелетін ұзын ағаш діңгек.

Степс — мачтаның төменгі басым бекітетін терең ұялы ағаш бөрене.

Такелаж — рангоуттың кейбір бөліктерін бекітетін немесе желкендер мен рангоутты көтеріп-түсіріп тұратын құрал-жабдықтар.

Тали — ауыр заттарды көтеруге арналған ұялы темір шығыр. Онымен желкендерді де басқарып тұрады.

Талреп — тік тұрған такелаж құрал-саймандарың тартуға арналған трос немесе винт (бұранда).

Топ — ұшар басы, төбесі, топ-мачта-мачтаның ұшар басы, төбесі.

Топсель — грот-мачта пен фок-мачтанын жоғарғы қиық желкені.

Тузик — екі ескекті шағын шлюпка (қайық).

Туманный горн — желкенді кемелерде тұманды сәттерде дабыл қағып тұратын керней.

Уваливать под ветер — желден жалтару — қарсы соққан жел арқылы тұмсығымен бұрылу.

Фал — желкенді немесе туды көтеруге арналған құрал.

Фалшь — шлюпканы байлап қоятын трос (арқан).

Фалшь — борттың жалғасы, үстіңгі палубаның биік ернеуі.

Фальшкиль — кильдің астынан бекітілген төрт қырлы бөрене (брус).

Фок — фок-мачтадағы төменгі желкен.

Фок-мачта — алдынғы мачта.

Фор-ванты — Фок-мачтаның ванты (мачтаны тігінен ұстап тұратын арқан-жіптер)

Фордеинд — кеме бағытының бір түрі. Бұл бағытты ұстағанда кеме жүрісінің бұрышы он борт жақтан 170"-тан сол жақ борттан170"-қа дейінгі аралықты қамтиды.

Форштевень — кеменің алдынғы тұмсық тұсы (кильдің жалғасы).

Хват-тали — екі шығырдан тұратын шағын талилер (палубада әртүрлі жұмыстар атқаруға пайдаланылады).

Швартовы — кемені жағаға байлайтын немесе басқа бір кемеге тіркеуге ілетін трос (арқан).

Шкот — желкендерді басқаруға арналған құрал.

Шлюп — бір мачталы шағын желкенді кеме.

Шпангоуттар — кеме қаңқасының көлденең қабырғалары.

Шпигаттар — борттың немесе палубаның су ағызуға арналған тесіктері.

Шпор — мачтанын немесе стеньганың төмен басы (ұшы).

Штаг — мачтаны немесе степьганы алдыңғы жағынан ұстап тұратын құрал (арқан-жіп).

Шторм-трап — арқан-жіптен жасалған баспалдақ.

Ют — палубаның корма жағы (артқы).

Якорный огонь — зәкір оты — кеме зәкірде тұрған кезде тұмсық үстіне іліп қоятын шам.

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: