Жолбарысты жаралаған Бақай

Атақты саятшы Әукеңнің әңгімесін естігеніңіз бар ма? Егер оны естімесеңіз, бұл кең дүниеден тас құлақ кеттім деңіз. Сонау бір Ұлы Отан соғысы жылдарында бүкіл Алматы артистері болып, екі өгіз арбамен Кегенге сапар шеккен ғой. «Құдай берерінде аспаннан күлше түседі» деген, шамасы, рас болу керек, осы жолы Әукең ерекше олжалы болып, бір оқпен үш қоян атып алған ғой. «Жаны шықсын» дейсіз бе, айта көрмеңіз, жаны шықпай-ақ, өз ағамыз алдымызда жүре берсін. Одан да сіз мынаны естіңіз. Әукең менің Алдаберген нағашым екеуі саятқа бір шыққанда бүкіл Қаскелең өзенінің екі жағалауындағы жартас пен қорым тастарды мекендеген кекілікті жылқының тезегінше теріп, қаптап алған ғой.

— Ой, айтады екен-ау!

— Жоқ, олай демеңіз, айтады екен-ау емес, бұл жерде «ой, азамат-ай, ұстайды екен-ау» деңіз.

— Сонымен?

— Міне, жөнге жаңа келдіңіз! Сонымен... Сонымен, есебі, былай болған. Әукеңнің құралайды кезге атқан мерген екенін, бір оқпен үш қоян атып алғанынан білесіз. Ал менің Алдаберген нағашым тізіліп ұшып бара жатқан үйректі көлбей тұрып атқанда сол көзінен, оң аяғынан тигізген ғой.

— Қалай?

— Қалайы сол, шамасы, «мылтықтың басылуы келгенде, құланның қасынуы келген ғой» деген болуы керек. үйрек ұшып бара жатып, оң аяғымен басын қасымады деп айта аласыз ба? Ондай болатынын баяғы өткен Құламерген, Қара Қалтай, Сары Қалтайлардың бәрі білген.

— Иә, оны қоя тұр да, Әукең мен әлгі Алдаберген нағашыңның кекілік тергенін айтшы.

Қашанда мергендерді, саятшылардың көбі-ақ малаяқ емес, желаяқ болады. «Құланды да жыландай кісі ататынын» білетін боларсыз. Ендеше Әукең анау-мынау адам емес, тұра

бір өтпен аспандағы үйректің бір көз, бір аяғын жаралайтын Алдабергенді серікке бекер қаламайды. Демек, Алдекең де Әукендей ақберен болғаны да.

Саятқа шығардан үш күн бұрын Әукең мен Алдаберген мына Алматының кек базарына барып бір пұт бидай сатып алады.'Бидайды үйге әкелген соң, соғыстан кейінгі дүниенің бәрі қат кез, жалынып-жалпайып кондитер фабрикасының сол кездегі директоры Тайбериевтен бір литр спиртті де аттай қалып, атандай сұрап алып, бидайды соған екі тәулік бөктіріп қояды.

Үшінші тәулік болғанда бір пұт бидайды, енді онда спирттің судың салмағы қосылғандықтан жиырма килограммнан көп болмаса аз емес, бөртпеңді арқалап мылтықсыз-садақсыз екі саятшы саятқа шығады. Жолшыбай кез келген жүк машинасына отырып, Қаскелеңге келген соң онда дайын тұрған ат-шанаға мініп, өзен бойлап жоғары тартады.

— Өй, мылтықтарың қайда, кекілік ататын батырлар? — деп сұрайды Алдабергеннің танысы Тоқай.

— Мылтықпен әркім-ақ кекілік атып алады. Ал біз қан шығармай тірі күйінде ұстаймыз,— деп жауап береді Алдаберген.

— Не дейді, мына бар болғырлар,— деп танауы астынан Тоқай міңгір етеді де отыра береді. «Шамасы, тұзақ құратын шығар, тұзаққа түсер ол қырғауыл емес, шіл емес, кекілікті тұзақпен ұстағанды кім көріпті» деп іштей ойлайды да қолды Тоқай.

Қар қалың, құс түгіл аяқты аңның азық тауып жеуі оңай емес, тау іші қанша жылы дегенмен он бес-жиырма градус суық бар болса керек-ті. Қарагер ат жегілген жалғыз аттық шананың артына теріс қарап отырған Алдаберген мен Әубәкір екеуі тауға кірісімен жолшыбай жолдың екі жағына бөрткен бидайды аздан-аздан шашып отырады. Сөйтіп олар сайды ерлеп Қиқым утас өртеп, әк алатын жерге дейін барып, тоқтайды. Жолдағы жалғыз үй қорықшының үйіне де түспей кетеді, Сол жерде ат аялдатып, сондағы жүмысшы Иманәлінің үйінен бір шай ішіп болғанша күн екіндіге де таянып, «тоқты тоймас, шөміш кеппес» қыстың қысқа күні де өтіп бара жатады.

Саятшылар қайтуға асығады. Мұны білген Тоқай:

— Ау, батырлар-ау, әлгі аулайтын кекіліктерің қайда?— дейді, бұларды кекетіп.

— Кекілікті әлі теріп үлгермейсіз!— дейді Әукең Тоқай шалға.

Тоқай шал бұлар берекесіз, әншейін бір шалды-құйлы адамдар болды дейді де қояды.

Сонымен Тоқай атты бұрып қайтар жолға салады. Екі саятшы қолдарында екі қап, ат шананың алдына түседі де, жаяулап жүреді. Тоқай бұлардың бұл қылығына таңданғанмен үндей қоймайды. Таңданбай қайтсын, жоғары бара жатаққа жаяуласа бір сәрі, ат тарта алмады, ауыр болмасын десін, ал ылди төмен шанаға отырмағанына жол болсын! Сәлден ^ кейін-ақ Тоқайдың қызыққа батқанын көрсеңіз!

Утас өртеген жерден бір шақырым ұзап шыққаннан сен-ақ жолда жатқан кекіліктерді екі саятшы тезекше тере бастайды. Әне жерде де құлап жатқан кекілік, мына жерде де кекілік, екі қап тола бастаған соң, оларды шанаға салып, жолда етегіне жылқының тезегін терген ескі ауылдың әйелдерінше екі саятшы тондарының етегіне салып ала береді. Осылардікі рас па, өтірік пе деген Тоқай шананы тоқтата салып барып көрсе, шынымен-ақ кәдімгі өзі білетін, жаздыгүні жиырма-отыз балапанды бір-ақ ертіп жүретін ала қанат кекілік. Кекілікті Тоқай да білетін. Кекілік жұмыртқасын жиып баспайтын құс. Ол туады да, бұрынғысымен қосып, жұмыртқасын күнде шайқап, күні жеткенін шетінен шығара береді. Сондықтан да оның алдыңғы балапаны ұшуға жарағанда, артқысы қабығынан жаңа шығып жатады.

Тоқай кекілікті ұстап көрді. Былқ-сылқ етеді. Кекіліктің жаны бар сияқты, дүрсілдеп жүрегі соғып тұрғанын байқайды. «Ойпырмай, мыналардың құсты дуалайтын бір пәлесі бар шығар, мұндай жәдігөйлермен бекер-ақ жолдас болдым-ау»,— деп өзіне-өзі ренжиді. Бұларды тастап кетіп қалайын десе, жасынан білетін Алдабергеннен ұялады. Оның үстіне аспандағы құсты дуалап, жерге түсіріп, тезекше теріп алып жүрген адамдарға, жерде, екі аяғымен жер басып жүрген, шаруа шал Тоқай қиын болып па, кетіп бара жатқан жерінен көткеншектетіп жүргізіп мұны қайтарып келер болса, онда бұл рас масқара болмас па! Осыны ойлаған Тоқай шанаға қайтып келеді де, қаргерді еркімен ғана аяңдатып жүріп отырады.

Қаскелең сайының аузына бұлар жақындағанда екі қап толып, ендігі терілген кекілікті Тоқайдың тұлыбына орады. Сай аузына жеткенде екі саятшының тондарын да шананың үстіне төсеп, кекілікті оларға да салды. Бір кездері қарагер ылдиға болса да шананы зорға тартып, ат қара суға түсіп терледі. Сөйтсе, осыдан бұрын үш күн бойы қар жауып тамақ тауып жей алмаған кекіліктер соңғы күндері ылғи тас жеген екен, сондықтан қарагер тас жеген кекіліктерді тарта алмай қара суға түсіп терлеген екен.

Сай аузына жеткенде күн батып, ымырт жабылып кетті де, бағана өздері өкпелетіп түспей кеткен қорықшының үйіне қонуға мәжбүр болды. Қашанда қонақ тілеп отыратын қазақтың, әсіресе жалғыз үй отырғандардың әдеті. Үй иесі оларды құшақ жайып қарсы алды.

Кекіліктің етінің қуырғанын қуырып, асатынын асып, кешке дейін суық сорғандар лықия тойып, сол үйге жатып, қатып ұйықтап қалады.

Түннің бір шамасында үйдің іші пырылдап-дырылдап, үй иесінің есі шыққан әйелі ойбайлап жүр:

— Ойбай, жер сілкініп тұр. Ойбай, үйге пәле кіріп кетті,— дейді. Үйдің иесі де оянып алыпты. Екі саятшы да, Тоқай да бастарын көтеріп, көздерін уқаласып, не болғанын біле алмай отырады. Үйдің іші пырыл, дүріл. Бір түрлі қақылықтаған дыбыс шығады. Сөйтсе, түнде ішіктерге ораған кекіліктердің үстіне, екі қаптан да бір-екіден кекілік алған екен де, қаптың аузын байлауды ұмытып кетіпті. Үйде жылынып, мастығы тараған кекіліктер аузы бос қаптан шығып алып, үйдің ішінде пырылдап жаппай ұшып жүр екен. Үйде адамдарды көрген соң сауығып алған кекіліктер шошынып, ұшуын-қашуын одан сайын көбейтті. Сөйтіп шамды жағып көп жібергенде үйдің іші тауық қорадай пырылдаған қанат, қанаттан ұшқан мамық, ың-жың, пыр-пыр, дыр-дыр...

Ал шынын айтсам, Әукең мен Алдекеңнің саятшылығы Бақай саятшылығына қарағанда түк емес, оның жанында бұлардікі торғаймен ойнаған балалардың қылығындай.

— Оның кім еді, тағы?

— Ол менің нағашым да, жиенім де, құдам да, құдамның құдасы да емес, әншейін бір қаймана қазақ.

— Егер саятшылығы аналардан артық болса, ол да бір тазша бала десеңші.

— Олай десеңіз естімей-ақ қойыңыз.

— Жо-жоқ, айтшы айналайын!

— Менің нағашым Алдаберген аспандағы тырнаның «қайсысын атып берейін» дейтін атақты мерген болғанымен, мен оған тартпаған адаммын. Осы өмірімде қолыма мылтық ұстап көрмеген жанмын. Өйткені маған екі қабат кезінде менің шешем бүйенге жерік болыпты. Ал малдың жілігін санап ескен қазақ баласысыз, бүйеннің қандай екенін білсеңіз керек-ті. Оны үрлеп ішіне уыз қатырғанды талай көрдіңіз, жұп-жұмсақ сары уызды тамсана отырып талай жедіңіз. Сонда бүйенкің ириген қисық екенін де байқаған боларсыз. Ендеше менің неліктен қолыма мылтық ұстамайтыным түсінікті болуы керек. О баста шешем бүйенге жерік болып, мылтық атса, оны тимейтін байқұс жаратқан соң, мылтық менің не теңім. Мылтық атып алыстағы нысанаға тигізу түгіл, әлде қалай ашуланып әйеліме қолымды сермегенімде, бір қадам жерде тұрған оған тигізе алмай, екпініммен өзім жалп ете түскенмін. Содан жымып жүрген жайым бар. Ал Бақайға келсеңіз, оның шешесі бүйенге емес, көзге жерік болыпты. Сондықтан да болса керек, Бақаң көз керім жерде тұрған аңды құйрығынан атқанда, оғы бұрылып барып, көзіне төстің көрінеді...

Сонау бір жылы іле бойлап, Балқаш құлап бара жатып шаршап-шалдыққан, әбден азып-тозған, кезі шүңірейіп ішіне кіріп кеткен жалғыз жаяу келе жатқан адамға жолыға кеттім. «Адам баласы сөйлескенше, жылқы баласы кісінескенше» деген ғой, жөн сұрасып, жол жағасына екеуміз қисая жатып әңгіме шерттік.

— Атым Бақай,— деді ол.

— Иә, жол болсын, Бақа,— деймін мен қаудиып есіп кеткен сақал мен мұртты сыйлап.

— Әлей болсын! Жолбарыс қамауынан құтылып келе жатқаным,— дейді ол. Мен «қайдағы жолбарыс?» дегенім жоқ. Өйткені Тәжіктің тулақтай жеріндегі титаның тұмағындай қорықта соңғы жолбарысты бір мың тоғыз жүз елу үшінші жылы көрген болса, қазақтың Алатау мен Арқаның, Атырау мен Алтайдың арасын алып жатқан далиған даласында жолбарыс алпыс үшінші жылға дейін келмеді деуге кімнің аузы барады. Сонымен Бақаңның әңгімесін бөлмей, екі құлағымды салпитып тыңдай бердім. Егер бір сезбен оны бөліп, тіпті бір әлдеқандай сұрақ қойсам, ол әңгіме жүйесінен айрылып қалардай көріп, үнсіз қатып қалдым. Сонымен Бақаң әңгімесін соза түсті.

— Менің өзім бір асығы алшысынан түсіп, ажалдан құдай қорғап қалып жүрген жанмын. «Оқ қағарым бар» демеуші ме еді, қазекем. Нақ солай оқ қағарым бар. Азуы алты қарыс, аранын ашқан ажалдан бір емес екі құтылып кеткен адаммын. Ажалдан адам құтылмайды деседі, мен сол ажалыңызды саздау жерге құйрығын жалаңаштап отырғызып кеттім білем.

Ұлы Отан соғысынан кейінгі жылдары Әмудария өлкесінде, Әмудария емес, шырағым, шатастырып жүрме, әскер қатарында болып азаматтық борышымды атқарып жүрдім. Қайталап айтамын, шырағым, Амур дария.

Қайталап жатқаным, сендер, журналистер, біз, саятшылар сияқты шындықпен шектелмексіздер, көбіне өтірікті зықпыртып жіберетіндеріңді білем. Бір күні ойда жоқта қырғауыл етін жегім келгені. Әскери тағамханада саған қырғауыл етін кім береді, көбіне тамағымыз тары ботқа, құмық ботқа, тағысын тағылар ғой. Үйге қайтуыма да бір-ақ, ай уақытым қалған, сондықтан командирлеріме еркіндеу едім. Бір күнге рұқсат сұрадым, ол қайда баратынымды сұрады да, маған мұрсат берді. Мен не де болса деп тура Тайгаға тарттым. Тайганы білетін шығарсың,— деді ол маған,— осы заманның мектеп табалдырығын аттамаған жүгермектері де оны жақсы біледі ғой. Қалқа қорыс орман. Ағаштан аспан көрінбейді. Ит мұрыны өтпес деген тоғайың тура осында болады екен. Баяғыда ойлаушы едім, тайға тайға дейді, сол біздің Бақанас өңірінің сексеуіл шабырынан қалың болады дейсің бе деп. Кім біліпті, әр бұтаның түбінде екі-үш килограмм ет жататын біздің Балқаш ауданынан артық жер бар деп ойлаппын ба онда.

Бар арманым да, аңсағаным да қырғауыл еті. Әсіресе ауылға кетемін деген кезде сары майға қуырғанда түйін-түйін болып, табақта сап-сары болып жататын дәмді тағам есіме түсе беретін болған. Бір кездері құстың басы қылтия қалған соң «қанды басың бері тарт!» деп мылтығымды көтере берсем, әлгі құс қырғауыл емес, күрік болған тауықтай екі қанаты жерге сүйретіліп кеткен, қырқылдақ дауыс шығаратын құс. Кейін білдім, саңырау құр деген осы екен. Атпадым. Өйткені төңіректе қырғауыл жүрсе жасырынып қалар деп қорықтым.

Тайгада сандалып келе жатып, қайта-қайта бұрылып артыма қараймын. Өйткені пәле артымнан болмаса, алдыма кезенген мылтығым бар. Дәтке қуат. Дегенмен тайга іші біздің Бақанас өңірінің тоғайындай жарық емес, ағаштан аспан көрінбегендіктен бе, қараңғы да, қорқынышты да. Сөйтіп жанымды шүберекке түйіп, бекер-ақ келген екем, кетейін деп шегіне бергенім сол еді, алдымнан піскен бас сияқты бірдеме ыржияды. Құлағы шұнтиған, мен көрмеген бір хайуан. Не істерімді білмей сасқанымды айтпаңыз. Байқаймын, алакөлеңке жерде екі құлағын жымырып, әлгі маған мысықша атылмақ болғанын байқадым, бұл, шамасы, шабынғалы жатыр.

Енді кешігуге болмайтынын аңғардым. Ол атылғаннан бұрын, өзім де пәлемін, мылтықтың шүріппесін басып қалдым. Мылтық дүниені күңірентіп, гүрс етті. Хайуан ар егіп, атылып құлап түсті. Екі көзім анда, өзім көткеншектеп кейін шегіне бердім. Жайраттым білем. Жоқ, жайрата алмаппын. Хайуан орнынан қарғып тұрды. Енді құритынымды білдім. Әй ажалының жеткен жері осы болды ғой деп ойладым. Бір сәтте-ақ жоқ болдым. Құлдырап түпсізге түсіп кеттім. Не болғанымды да білмедім. Суға күмп ете түскенімді сездім. Жалма-жан су бетіне қалқып шыға келгенде қолымдағы мылтықты жоғары көтеріп, жалғыз қолмен өзен ортасына қарай жүзе жөнелдім. Шамасы, бұл сасқанымнан болса керек. Сөйтсем, сандалып жүріп, Амурдың жарқабақты жағасында тұрғанымды сезбеген екем.

Хайуан жүгіріп келіп, жарқабақтан суға секірмей төніп тұра қалды. Анық көрдім, жолбарыс екен Оқ оң құлағын жұлып кеткен екен, одан қан саулап тұрды. Амалы құрығандай кезімен мені атып, ішіп-жеп барады. Сонан соң артқы екі аяғымен жерді тарпып-тарпып жіберіп, шанды бұрқыратты. Көтерілген шаң жолбарысты жауып кетті. Екі артқы аяғымен жерді тарпа тырнап жібергенде, «қап бәлем, құтылып кеттің-ау!» деп тұрғандай көрінді. Егер Амур өзені болмаса, егер мен Балқаш жағасында өспесем, суда балықтай жүзбесем, не болар едім?! Міне, бұл менің ажал аузынан қалғаным ба, жоқ па? Шамасы, мұндай жағдай тайгадағы талайдың басында болады деп отырсың ғой. Мүмкін. Бірақ мәселе артында жатыр. Содан бір шықырымдай ағысқа қарай жүзіп, «өлмегенге өлі балық жолыққандай», бір қайықшыларға кездесіп, олар мені судан шығарып алды. Сөйтіп сүмірейіп ымырт жабыла, судан шыққан тышқандай сүйретіліп, қырғауыл тұрмақ, қалың тайгадан кесіп алған сырғауыл да жоқ, екі қолымды мұрныма тығып бөлімшеге жеттім-ау, әйтеуір.

Сол-ақ деп отырсың ба? Сол-ақ емес. Пәлесі артында жатыр. Содан бір айдан кейін мен елге кеттім. Ойда ештеме жоқ, «ел іші алтын бесік», бәрі ұмыт болды.

Нақ осыдан жеті күн бұрын,— деді Бақаң қабағын шытынып,— үйде ет таусылып қалған екен, бірер қырғауыл, әлде қоян атып әкеле қояйын деп үйден шығайын. Әншейінде жыртылып айрылатын көк сүр қояны құрғыр да кездеспей, сексеуілдің қалың шабырын аралап, біраз жерге кетіп қалсам керек. Бір уақытта әлгі сұмырай сауысқанның бірі шықылықтап жанымнан шыға келмесі бар ма. Сауысқанның шыға келгенін жаманшылыққа жорыдым. Өйткені елсізде қашанда жалғыз адамға сауысқан кездессе, оның артынан даланың бір көкжалы қоса жүреді. Оны мына сен, қаладан шықпайтын қағаз кемірген журналист, қайдан білерсің, қазақтың қойшы-қолаңының тегіс білетін шындығы бұл.

Сауысқанды көрген соң-ақ зәре-құтым қалмай, опырмалы мылтығымды кезене ұстап келе жатыр едім, анадайда жермен-жексен болып, екі жауырыны құнжыңдап, оң жақ құлағы жоқ жолбарыс жер бауырлап келіп қапты. Тани кеттім. Ескі дос, сонау Амур жағасында өзім құлағынан атып жығатын бір құлағы жоқ, шұнақ болып жазылған жолбарыс, дұрысы жолбарысы емес, елекшіні екен. (Оны артынан білдім). Сарғыш терісінің үстінде қап-қара жолақтары бар, жалғыз құлағын шабынуға ыңғайланып, жымырып алыпты. Енді болмаса тарпа бас салады, әлде лақтырып жібереді. Сонан соң қара саннан, әлде май құйрықтан ауызды бір салып, қарпиды да кете береді. Япырмай, анды мұнша кекшіл болады деп кім ойлаған, сонау Амур жағасынан мені Алатауға іздеп келуін көрдіңіз бе?! Мұндай сұмдықты кім көріпті! Сонан соң тәуекелге бел байлап тағы тартып қалайын. Өлекшін тоңқалаң асты. Жан ұшырып тұра келіп қашайын. Ол тағы да өлмепті, артыма қарасам — екшелеп келіп қалыпты.

Менің бір бала кезден шамдағайлық әдетім бар, жүгіргенде де шығымды едім, әсіресе жарты шақырым жерге мені ешкім қуып жетіп көрген емес., тіпті а дегенде ат та жете алмаушы еді. Жан-дәрменде құстай ұшып кетсем керек, жолбарыс шаңыма ермей қалыпты. Бар күшімді салып жеткен жерім бір үлкен сексеуіл шабырының арасы еді, мені қорғауға әдейі жаралғандай сол жерде жалғыз қара тал есіп тұр екен,Мені қорғауға демей не дейін, өйткені іле бойында көбіне ешкі тал, сәмбі тал ғана өседі ғой. Бұл жерде де менің оқ қағарым бар екені анық болды. Жолбарыс тал жанына жеткенде, мен үш құлаштай биікте едім. Жолбарысты енді анық көрдім, ол ағашқа асылып, алдыңғы аяғымен оны екі-үш рет тырнады, ағаш дір-дір етті, мен одан да қатты дірілдеп зәр-иманым қалмады. Бірақ едәуір биіктемін.

Жолбарыс аузы-басын жаланып, сонан соң ағаштың түбіне жатты. Алдыңғы екі аяғын созып, оған басын салып, телміріп жатыр. Сол жатқаннан ол бес тәулік жатсын, күндіз де, түнде де мені бағады да жатады. Мен құламас үшін белдігіммен өзімді талдың дініне таңып тастадым.

Алтыншы күні жолбарыс орнынан тұрды да, керіліп, созылып, дүниені күңірентіп, күн күркірегендей екі-үш рет ақырды. Сонан соң артына бұрылды да, қалың шабыр арасына кетті. Құдай жарылқады деп түсіп, енді зытқалы тұрсам, артында сарымағы бар әлгі шұнағым қайтып келе жатыр. Жалма-жан ағашқа қайта жармастым. Олар келгенше мен

қайта өрмелеп, жоғары кеттім. Осы жерде шүкіршілік еттім, егер бұл жолбарыс болмай, ағашқа өрмелейтін қабылан болса қайтер едім. Онда «өлді» деген осы дағы деп Қожанәсірше домалай беруден басқа не қалар еді.

Сөйтсем, бұл өлекшін әбден әккі қу екен. Өзі жем іздеу үшін ағаштың түбіне едәуір есейіп қалған, азу тісі балғадай сарымағын қарауылға қойып кетті. Міне дүниенің пәлесі!

Сонымен мені енді сарымақ күзетіп, жетінші күннің таңы да атты. Сарымақ кірпік қақпайды...

Түс әдетінше бір дырыл естілді де, бір тікұшақ мен төбесінде отырған тал ескен қолатқа жер бауырлап ұшып келе жатты. Нақ осы бір сәтте сарымақ қарғып тұрып қаша жөнелді. Ол алды-артына қарамай зытты. Оның кетуін қас қақпай аңдып отырған Бақай пақырың да түсе салып өз бетіне жоғалсын де. Сонымен, інім, ажал аузынан екі қалған Бақай ағаң алдыңда отыр.

Мен тіпті не дерімді білмедім. Мынаның саятшылығының басында Әукең мен Алдабергендікі әндиша болды ғой. Бұл сонда күні жолбарыс аулаумен өткен' жалайыр Келдібайдың, әлде бүкіл қазақ даласындағы жолбарысты баласы мен қатынының қаны үшін қыратын, кәдімгі Мұхтар Мағауин жазатын шапырашты Шерхан шерінің өзі болмаған өзі болмаса да шөбере-шөпшегі ме деп аңырып қалдым. Не деп болмайды.

1987

---