Жылжып жатыр

Қазығұрт тауының етегінде екі кісі сөйлесіп отыр. Бұлар алысқа көз жіберіп, ойланып қарайды. Сөздерінде жұмбақ, зілді кекесін бар да, көздерінде ашулы өкініш, ренжу бар. Кең даланың көк майсалы шөбі пісуі жетіп, дәні толып, ырғалып тұрған бір шағы еді. Бұлардың назары соған түсіп отыр.

Қиырдан аудан орталығы көзге шалынады, оның бір бүйірінде МТС пен колхоз жатыр. Зырғып аққан мөлдір сулы өзен, күнмен шағылысып көк шалғынды төбелердің күміс белбеуіңдей жарқырап, ол жатыр. Шалғын шөптің ортасында қаңқиып пішен оратын машиналар тұр да, орылған пішен жинаусыз жатыр.

Екі кісінің сөзі жай айтса да жарқын, әрі анық естіліп отыр. Бірі:

— Жылжып жатыр, — десе, енді бірі:

— Қылғып жатыр, — дейді.

Олар, әрине, іштей түсінісіп, артын ашпайды. Бірақ, сөз ыңғайынан "жылжып жатқан" мен "қылғып жатқанды" білуге де болады. Кейбіреулер жылжыған су шығар десе, кейбіреулер қылғитынды айнытпай-ақ табады. Ол, әрине "өңеш қой" деп кесіп айтады. Солай болған соң өңешпен қылғитын су ғана емес, су бейнелес сұйық, бірақ, ашуы қатты "тентек еу" екенін де білу оңай.

Ендігі жұмбақ осы жылжығанды қылғып жатқандар кімдер? — деген сұрау. Бұған келгенде ауданның: мейлің тасынан, мейлің шөбінен сұра, бәрінің айтары: МТС - тің аға механигі мен трактор бригадасының бригадирі болады.

Әсіресе, бұлар екендігін пісуі жетіп, қармақтай боп басы иілген бидайлар үрейленіп тұрып айтады. Олардың қорқатыны жел, қарға - құзғындар... солардан сескеніп, ыршынып айтады.

Жақында аудандағы мақта дайындау пунктіне қарай екі тонна шөп жылжыды да, Л. селосында тұратын Е. дейтінге екі тонна шөп тағы зырғыды. Бұлардың артын ала "Заготскот" мекемесінің қызметкеріне екі арба шөп барып, жоқ болды.

Жылжып үйренген шөп орнында тұрар емес, күндегі әдетімен 6 арбаның үсті толы селодағы бір үйге кіріп кетті. Колхоз председателі жылжыған шөптердің түсімін түгелдеп болып, Қаратастың базарына жүріп кетті. Әрине, онда барған соң белгілі ғой: жылжу мен қылғу...

Жылжып жатқанның бәрі колхоз бастығының бұйрығымен жылжи бермейтіні де бар. Кейде оның бұйрығынан тысқары - ақ жылжып кете береді. Жақында трактор бригадасының бригадирі М - нің қулығымен колхоздың жүк машинасының баллоны домалап, өзінен өзі МТС-тің қорасына кіріп жоқ болды. Бірақ мұны жоқтаған колхозда ешкім болмады, соның ақыры ірі жылжуға кездейсоқ болды.

Осы июльдің 17 күні түн ортасында, айдың жарығымен пайдаланып: 12—04 және 06—33 номерлі машиналар Гвоздовтың қорасына қарай жылжыды, тау ғып үйген колхоздың шөбі, машинадан жылжып түсіп жатты. Үшінші машина жылжып барып, М-ның есігін құшып жатты...

Қазығұрттың етегінде отырып айтушылар, сол колхоздың колхозшылары болатын. Бұлар тек далада ғана емес, қалаға да келіп айтып отыр. Ауданның құлағына алтын сырға, облысқа да жетті бұл хабар.

...Өткен жылғы қыс колхозшылардың есінен кеткен жоқ. Қандай болып еді: қақаған қаңтар, сықырлаған аяз... бір шайнам шөпке зар болып, малдары тұрмап па еді?.. Екі колхозшы осыны ойлап отыр.

Бірақ, колхоз басшыларының ойында түк жоқ. Арақ пен шөп жылжып жатыр... өңеш байғұс қылғып жатыр, қылғыған сайын, жылжып жатыр...