Ақын мен тұт ағашының айтысы

Ақын:
— Безбүйрек тас айналаң,
Жатаған құз,
Құз деп мұны несіне атағанбыз?!
Жапырағыңды тұлдыр ғып жел тонаған
Неғып тұрсың, тұт ағаш, жапа-жалғыз?
Тұрғызар ма мына күз айыңды оңнан? —
Бір қақпасын құйрықпен жайын — жалған.
Топырағыңа тамырын байлап алып,
Ән салады алыста қайыңды орман.
Жұрт маңыңды не түрлі үнге бөлеп,
Кешегі күн жатушы ең гүрлеп ерек.
Тұт та кетті, құрыды жібек құрт та,
Мына тірлік, айтшы, енді кімге керек?!
"Менен саған не қайыр? — Құдайдан көр!" —
дейтін сынды жасты көз жылайман көл.
Сайқал құйын жаныңа билеп келіп,
Ырғап кәріп кетті әне күләйлән жел.
Аспан да анау. —
Баяғы далбасалық,
Қуалап жүр бір - бірін алға салып.
Жезтырнақты қара бұлт далп-далп етіп,
Ақша бұлтты бүреді қанжоса ғып ...
Танытқанда дүние түрлі ажарын,
Жақындардай жаныңа күнде ажалың.
Жапырақ - тілің жоғалған, бейбақ ағаш,
Сенің енді жетеді Кімге Зарың?!.
... Қалың орман алыста ән салады ...
Тұт ағашы:
— Тасқа жырын жазатын мұзды әріппен,
Жапырағымды жеткенмін күзге алып мен ...
Шын жанашыр болсаң сен, табалама
Тағдырымды жалаңаш құзға біткен.
Айтқансисың сен мені соттап өлең. —
Жел үп етсе ұшатын бақбақ емен.
Тап осылай тұрғанмын, ақын бала,
Бабаңыздың бабасы жоқта да мен.
Жан беруді бейне бір оңай көріп,
Тамырыма қайтесің қарай беріп?!
Көне жолда ырғалған керуендер
Дәмін татқан тұтымның талай келіп.
Бауырымдағы құсымды аяғаннан
Мен дәруіш — көкке қол жая қалған.
Қайыңды орман жоқта да, сары тамызда
Сансыраған сан жанға сая болғам.
Шеккен кезде ақырып аспан айбат,
Таппасам да бойымнан басқа қайрат;
Қауіптеніп тұтымсыз топырақтан,
Тамырымды тастағам тасқа байлап.
Дау айтпаймын, иншалла, дала, саған!
Қайғы айтпаймын ешқашан, қала, саған!
Бағыбаным — бір Тәңір.
Панасы — Адам
Ормандармен бұл жайлы таласа алам.
... Қарға өсетін Еңілік — Қарындасым,
Құмға біткен Сексеуіл — Нағашы ағам!..
Сен күрсінсең аяғы көктен келер
Мен емеспін. —
Басымнан өткен нелер.
Шымшықтарым жырлайды тағдырымды,
Күзде келмей, сен мені көктемде көр.
Көкірегіме көшіріп бақтың әнін,
Мен де бір күн көбейем, сап құрамын. —
Сарыүйек жылан ирілген бастауында,
Есен болса бұлқынған ақ бұлағым.
Аман жеткен бүгінге бір бәсіре —
Мені бағы Заманның құрдасы де.
Өзіңнен көр, жалаңбұт жүргеніңді,
Жібек құрттың зар болып пілләсіне ...
Ақын бала, қайғырма мен үшін көп,
Шын шайырға Жалғыздың шері сіңбек.
Жазда келіп жырыңның буынын бекіт,
Тасқа біткен Тамырдың жемісін жеп ...
* * *
"Бұл дала неткен тырдай жалаңаш? —
Деп көп жұрт келді араны аш —
Жарамас десіп ырғай, қара ағаш", —
Тал екті, верба аралас.
Тыңайтқыш сеуіп, нәр беріп түрлі
Жайнатты халық мекенін.
Кемді күн қайың сәнденіп түрді
Ақ көйлегінің етегін.
Қыс - қыран можап — тырнағы қайтып,
Қарғынға күлді түнгі оттар.
Сексеуіл ұқпас сырларын айтып
Жырғапты ал, енді гүл - бақтар.
"Сары шыбыжық", "тасбақа дауыл" —
Бір соғып кеткен өткенде.
Бұзып алған терек тасқа танауын
Өкпелеп қалды көктемге.
Көктемің де өтті, жазың да кетті,
Базары бақтың тарқады.
Аждаһа демді ағындап жетті
"Қазанның тары талқаны".
Жынданып желдің тап - тап бергенін
Ағаштар қалды кеш ұғып.
Қайыңның жұқа, әппақ көйлегі
Дал-дұл боп жатты шешіліп.
Шағылдар жылжып, шегінді ағаш бар,
Долырды дауыл кек қысып.
Шатырлап қирап егінді - ағаштар,
Құйынмен бірге кетті ұшып.
"Тырбық тірліктің бетін көмермін!" —
Деп қаһар төкті құм ыршып.
Құммен алысып,
Өтінде желдің
Сексеуіл қалды ... ыңырсып ...
Жем болды желге гүлің шық тұнған,
Болмады пана — Зау шынар.
... Содан ба, жырымда —
Ыңырсып тұрған
Сексеуілдердің даусы бар ...

1989 ж. Құрық

---