Ерлік жыры

Дүния пәни болғалы
Өтпеді кімдер заманнан,
Хауа менен Адамнан?!
Неше бір ерлер өтулі
Егескен жерден ар алған.
Қазақ – Алшын – Байұлы,
Сегіз арыс Адайдан.
Рет-рет ер өтті
Қарғытқан атын қамалдан.
Жүйрік кемел би өтті
Сөзінен жұрты пәм алған.
Қытаң заман тап болып,
Уақытта мынау азайған
Найза ұстаған Адайда
Ер өткен жоқ Шабайдан.
Бір азырақ айтайын,
Айта алсам, парқын байқайын,
Бердәулет пен Жоламан –
Ер жүрияты шабаздан.
Солардан ерлік көргелі,
Хал-ауқат етіп біз жүрміз,
Өлмессің бұрын қазаңнан.
Тұсында болған белгілі
Тарғыннан асқан ерлігі
Қалмақты қуған Шағаннан*,
Ноғайлының елінде
Ер Мұсаның баласы
Орақ пенен Мамайдан.
Хан базарлы шәһәрінде
Қауіп ойламай ажалдан,
Тұсынан озып баға алған.
Мың кісіге балаған,
Әлкен ханды өлтіріп,
Орнына ісін келтіріп,
Ерлікпенен ар алған.
Ертедегі ерлер болмаса,
Базарлы жерде бас кесіп,
Хан өлтірген батыр жок,
Заманда осы азайған.
Ер Шабайдың тұқымы
Берен батыр сазарған.
Он екі болыс үстінен
Хәкім болып қараған,
Еріткен нөкер аламан,
Әлке сынды хандарды
Табармыз деп даладан,
Болмаса шәһәр-қаладан.
Өлтіріп ханын шіренген,
Артын кұнсыз жіберген.
Осал деп ісін кім айтар
Бұл екі батыр баланы-ай,
Сүйінді жақын талайы-ай.
Әлімұлы, Байұлы.
Мынау бір Алшын –Адайда
Ер Шабайдың орнының
Нағыз екен тұқымы,
Жоқ екен қоспақ қаяуы-ай.
Жүйрік екен баршасы,
Жок екен қырсау шабаны-ай.
Жырламасқа жол бар ма,
Іс еткен соң бұлардай.
Біраз ата орнының
Белгісіз жатыр талайы-ай.
Өрден шыққан батырлар
Атақозы, Бердібек,
Ерлік қылған белгілеп.
Есен, Сүгір, Шабайды,
Шотан, Қармыс, Қонайды,
Тұсында ешкім бұларды
Айтпаған екен кем-ді деп.
Қайсы бірін айтайын,
Ертеде өткен атақты
Асыл ердің орны көп...
Бұлардан бұрын өнерлі
Беріштен шықты қос батыр –
Исатай мен Махамбет
Анау бір жатқан
Нарыннан.Арыстан ханды өлтірген
Ерназар.Бекет бұл шықты
Жоғарғы Шекті калыңнан.
Ерлік етті Ер Мыңбай,
Сұлтангелді, Көктаубай
Есентемір қарымнан,
Жау көрмесе, сағынған.
Асау, Тұрлан бұл шықты
Шеркеш деген сауырдан.
Қатарынан қайтқан жері жоқ
Қарсыласқан жауынан.
Патшамен Өтен қас болып,
Қазаға жалғыз тап болып,
Қаратаз бен Адайдың
Кешегі бір күндерде
Жанына батып ауырған.
Қала өртеп, ояз өлтірген
Иса, Досан бұл шықты
Адай деген ауылдан.
Құтылды Иса жазадан,
Досан өлді қазадан.
Сөйтіп қайрат, қаһары
Бізден талай табылған.
Қафур менен Исаның
Билік беріп қолына,
Астана халқы бағынған.
Асыл туған билерім
Ақыл тапты нағыздан.
Кешегі өткен күндерде
Арын іздеп елінің,
Аманияз* сабылған.
Жауларын талай өлтіріп,
Орнына ісін келтіріп,
Жүрегін басты қабынған.
Қайсы бірін айтайын,
Біздің Адай ерлері
Ерегескен дұшпаннан
Талай арын айырған.
Амантұрлы, Қожалак,Мыңбай,
Төкеш, Құлбек –
Айтулы ерлер өтіпті
Аюдайын ақырып
Жалыны шыққан аузынан.
Сол ерлердің ішінде,
Бердәулет пен Жоламан,
Оғы қардай бораған.
Құрбысынан озаған.
Қапияда ханды өлтірген,
Сөйтіп отын сөндірген.
Ерегессе ертілген,
Дұшпаннан қайтқан жері жоқ
Шабайдан бергі мезгілден.
Таңғалып халық шошыды.
Базарлы жерде тал түсте
Тайсалмай қылған белгіңнен.
Айтқанда аузым толады.
Басыма дәурен қонады,
Болмаса жазым ернімнен.
Біздің елдің ерлері
Қорлыққа, сірә, көнбеген,
Соғысқан жауын дендеген.
Тоқтамыс ханды өлтірген
Ертеде өткен Едіге
Абайласам деңгелің.
Қала өртеп, ояз өлтірген
Иса, Досан болмаса,
Ерлігі шақ келмейді өңгенің.
Базарлы жерде, тал түсте
Тайсалмай әкім өлтірмек
Бұ заманда, жігіттер,
Қолынан келмес пенденің.
Әбүйірлі жұрт едік,
Шабаным жүйрік,
Шалғайым берікке теңелген.
Біздің Адай ішінен
Кереметті пір шықты
Ұранда атын иеленген.
Жәрдем көріп сасқанда,
Сиынған пенде кенелген.
Айбынды ерлер көп өтті
Кіреуке киген,беренмен.
Ақылдылар өтіпті
Кеңесіп айтқан тереңнен.
Айтқыш тақ-тақ жыршы өтті
Сөз лазымын кезенген,
Қаумалаған халыктың
Тарқатқан шерін өлеңмен.
Бармағынан бал тамған
Не шеберлер өтіпті
Үлгі берген өнермен.
Қыдыр көрген бай өтті
Дәулеті толып кемелге,
Ортаймаған кемерден.
Балуан өтті балтырлы,
Алысқан алыпты шөгерген.
Көріпкел тәуіп – бұ да өтті
Ажалы жоқ пендеге
Себеп қылған демеумен.
Біздің Адай ерлері
Жүре қойса сапарға,
Қазанат мінді бедеумен.
Бұлардан белгі қалмады
Заманда мынау көнерген.
Білгенімді мен айттым,
Риза болсаң, әлеумет,
Қай шаршыда кысылмай,
Шығарған жауап көмейден.
Тұрғанда жел сөз басымда,
Ерлерімді жырламай,
Не көремін өнерден?!

*Шаған – Батыс Қазақстан өңіріндегі өзен.
*Аманияз - Хиуа басқыншылығына қарсы күрескен батыр.

---