Қанбидам өрігі

Саяхатқа тағы да
Шақыр мені, түз желі.
Кел оралып алдыма
Канибадам күздері.
Асқар таулар, қол беріп,
Тік көтеріп ал мені.
Аппақ гүлдер,жол көміп,
Шаш сиқырлы сәулені.
Елдің жырын толғаған
Ұзақ болсын өмірім.
Тәжікстан, бер маған
Канибадам өрігін.
Таудан таңдап гүл өріп,
Алысқа көз жіберіп.
Сен айтқансың жастықтың
Белгісі деп бұл өрік.
Жүз жасайды кемінде
Бұл өріктен татқан жан.
Қанибадам жерінде
Сұра әйтпесе қарттардан...
Елдің жырын толғаған,
Ұзақ болсын өмірім.
Тәжікстан, бер маған
Канибадам өрігін.
Желпіген гүл мен ауаны
Жігіттік деген бақша еді.
Қаракөз сонжа қадалды
Көздері қандай жақсы еді.
Жақсылық талай іздедім,
Тұп-тұнық қара көздерден,
Жастықтың жаптым іздерін
Жасқанып жала сөздерден.
Қаракөз-қанжар қадалды,
Амалым қайсы көнбеуге.
Жасырғанмен жарамды,
Қара дақ қалды кеудемде.
* * *
Бұл кезде өмірде жоқ батыр ақын,
Өлеңді де, оқты да сапыратын.
Тасқын алып селдетіп құйып алып,
Жасын болып жауына атылатын.
Өмірі оның бұл кезге жетпеді ғой,
Өзі оның піспеген көк те еді ғой,
Бірақ оның нәр алып нөсерінен,
Шешек жарып қаншама көктеді ой.
* * *
Көз жұмды ол жаздың таңында,
Қадалып бір оқ қапыда.
Талма түстің шағында.
Хат келді оның атына.
Иесіз қиын хатты алу.
Одан да қиын қайтару,
Хат күйігі өртеген
Көңілде жоқ жай табу...
* * *
Қаламымды сұрайсың,
Білмейсің бе,бауырым,
Қалам менің қанатым,
Қалам менің қаруым.
Қаламымды сұрайсың,
Білмейсің бе, бауырым,
Қалам менің дарыным,
Қалам менің жарығым.
Қаламымыды сұрайсың,
Білмейсің бе, бауырым.
Сырымды айтар ақтарып,
Қалам менің – аруым.
* * *
Не бір ақын, не бір батыр құдірет,
Тірлігінде аталмаған ұлы деп.
Қара түндей сөніп олар өмірде
Өлгеннен соң жанған елдің күні боп.
Олар үн боп кездеседі ауадан,
Олар гүл боп кездеседі даладан.
Олар кешкен от пен суды, тау-тасты,
Өздерінше қайта басар әр адам.
* * *
Қалдың қалай қан жылдардан,
Қалдың қалай тамшы жастай.
Жауған отты жаңбырлардан
Қалдың қалай қарлығаштай.
Адымды алға бастырмаған,
Сеңнің іркіс-тіркісінде,
Төпеп көзді аштырмаған.
Қалай жүрдің бұлт ішінде.
Жер теңселіп, көк шайқалып,
Жанды теңіз, жанды жаһан,
Сол топанды кек қайтарып
Қалйша сен қалдың аман?!
* * *
Өткен істі еске сап,
Өмір бойы қоймайсын,
Ерте туып,кеш жасап
Өлмеймін деп ойлайсын.
Өсек десе көміліп,
Ұйыйсың сен қатықша,
Жүргеніңді жегіліп,
Сезбейсің сен уақытша.
Маған да күн не түрлі,
Демейсің сен кез келер.
Өліп жатқан секілді
Жамандықтан өзгелер.
* * *
Қыстарда да қыстар бар жылытатын,
Жаздарда да жаздар бар суытатын,
Жүрегіңді қанша өртеп күйдірсе де
Жаулықта да жаулық бар ұмытатын.
Дүниенің болғанымен тапшылығы,
Туар бір күн жарқырап жақсы күні,
Жел жүгіріп өткендей желді желпіп
Толқында да бар өмір жас дүбірі.
Дүниеге қарайсың кейде жылап,
Жалғыз өзің жатқандай елден жырақ,
Аспанынан көзіңе жас сұрайсың,
Тебіренген мінезді көлден сұрап.
Кейде аяздай жаныңда сезім қарып,
Ертеңгіге қарайсың көзің талып.
Алатындай бір күні сезінесің
Аспандағы айды да өзің барып.
Жел жүгіріп, бой жазып керіледі,
Толқын-бұғы бұғады, шегінеді,
Айқыш-ұйқыш дүние құшағынан.
Арпалысы өмірдің көрінеді.
* * *
Жолаушы адаспасын, қарсы алыңдар,
От жағып қара орманның қуысынан.
Жолаушы адаспасын, ән салыңдар,
Жол тапсын қараңғыда дыбысыңнан.
Өздерін санайтұғын елден асқан
Қатыгез адамдарға қол бермеңдер.
Солардың жанған отын көре алмастан
Дариға, аз ба бізде жолда өлгендер.
* * *
Жайғанда көктем келіп жас тал бүршік
Сен бүгін кеттің жерден аспанға ұшып.
Жасырды құшағына ала бұлттар
Көзімнен домалады жастар ыршып.
Жоғалдың көк жүзінде көк сағым боп,
Жүрегім жанып жатты от жалын боп.
Жолдарым жалт бұрылды мана жүрген
Келемін тас қиямен соқпағы жоқ.
Өзімнің көзімдегі жас тәрізді,
Қараймын бұлдыр сағым аспан жүзі.
Қараймын ала бұлтқа қалды ма деп
Құп-құйттай қаруытып басқан ізі.
Білмеймін шың-құздардан өттің қашан,
Бұрқырап жауып алған көкала шаң.
Мен енді бұлттарға да қарамаймын,
Көңілім қалатындай көп қарасам.
* * *
Сармақтың тартқанында «Сары өзенін»
Бір жалын шарпып өтті жан өзегін,
Басынан бабалардың талай өткен
Тарихтың алға тосты тар кезіңін.
Болса да жүрегі тас, жаны темір
Бұл күйге балқымасын нағып көңіл.
Кеудені мөлдір моншақ жауып кетті
Жас ағып жанарлардан ағыл-тегіл.
Іште шер аш бөрідей жатыр ұлып,
Қоғадай еңсе түсті жапырылып.
Кеудеде көшті асығыс күй керуені
Сарылдап сары өзендей сарыпылып.
* * *
Асырады мерген оны күшігінен,
Ұйықтады үйреншік кісі үнімен.
Ырылады келгендей оятқысы
Ұйықтап жатқан аюды қыс інінен.
Тіміскілеп тамағын тыстан сұрап,
Жүгірмеді далада тышқаншылап.
Жатты өзіңнің кішкентай үйшігінде
Ақ мылтық боп атылған қысқа шыдап.
Су-суанын, сорпасын үйден ішті,
Жоламады тағамға жиренішті.
Бір-біріне бірауық ермек болып,
Иесі итке, ит оған үйреністі.
Еркін болды жан болмай именерлік,
Арсалаңдап ойнады үйге де еніп.
Үй иесі кеткенде шаруасы боп
Өлтірді итті көршісі ине беріп.
Иесінен ит жайын сұрады жұрт,
Ұстатпады ол көршісін куә құрып.
Көзге ұрып, көршіні ұйықтатпай ит
Құлағына тынымсыз тұрады ұлып.
* * *
Жер биігі осы екен деп қалмаңдар,
Адырлардың ар жағында таулар бар.
Жер шыңырауы осы екен деп қалмаңдар.
Одан терең теңіз жатқан ақғар бар.
Арманға адам жетті екен деп қалмаңдар
Арманның да ар жағында арман бар.
Сол арманның асқарына шығуға
Үміттерді арқан етіп жалғандар.
* * *
Түндерді түксиіп аспан суық,
Қарағайлар қарайды тастан шығып.
Қарқаралы қарайды тас төбеден
Жасағайдай биіктен астамшылық.
Әлі алыста, алыста Қаршығалы,
Ұрады тек жаңбырдың тамшылары.
Щақырады Қасымның қыстаулары
Щақырады Талдының тал-шынары.
* * *
Бұл өлеңім жеткенінше,
Тблисиде күн жылынар.
Жауар бәлкім суық жаңбыр,
Жауар бәлкім жып-жылы қар.
Сенің найза кірпігіңдей,
Бүршік жарар көгеріп тал.
Шашып мөлдір жұлдыздарды
Эльбрусқа шөгер бұлттар.
Руставели алаңында,
Адам теңіз толқынында
Жүзерсің сен таң алдында
Шота томы қолтығыңда.
Сенің нұрлы жанарыңнан,
Жауар мүмкін жас жаңбырлар.
Сенің айдай қабағыңнан
Күліп қарап аспан тұрар.
Бұл өлеңім жеткенінше,
Тбилисиде күн жылынар.
Жауар бәлкім суық жаңбыр,
Жауар бәлкім жып-жылы қар.
* * *
Қара түндей жаба салған,
Қайда сияр қайғы мынау.
Қуған бір кез таласа арман
Достарымнан айырылдым-ау.
Көрмейді олар кещкі күнді ,
Келмейді олар шақырғанмен,
Естімейді ешбір үнді,
Келмейді олар аһ ұрғанмен.
Көрмейді өмір таңын бірге,
Жақпайды өлең шаңын бірге,
Олар енді жер астында
Қара түндей тар үңгірде.
Енді олар мирас-мұра
Көкірегіңді жатқан кернеп.
Қалды солып жер астында
Жүректері соққан «мен» деп.
Олар кетті түнге ұрланып,
Бұрқ-сарқтқайнап өтті дүлей.
Сөйлемейді күмбір қағып,
Кең даланың көкірегіндей.
Көңілім шер мұң толқыған,
Алаулайды қазір ішім.
Достарменен бірге отырған
Көзден ұшты мәжілісім.
* * *
Гүлдер аз ба өзім туған қырларда,
Жарлымын ба жан сусыны-жырларға,
Исфаһанның неғыламын болатын
Теміртауда өз болатым тұрғанда.
Айтылған бір аңыздар мен жыр үшін,
Исфаһанның неғыламын қылышын.
Өз жерімде қылыштар бар көтерсем
Жарқырытар күндізгідей түн ішін.
Исфаһанның жырламаймын сұлуын,
Тоқпақ жалдай толқындаған бұрымын.
Қара қөзді тәмпіш мұрын қара қыз
Берсе дболды жүрегінің жылуын.
* * *
Аппақ жон,шоқ-шоқ қайыңдар,
Ерттеулі ақ боз аттардай,
Боз көделі адырлар
Боз сақалды қарттардай.
Жазвққа шөккен кемедей,
Бұл таулар қанша жыл тұрған?!
Жел сөгіп төсін шегедей
Отымен жайдың бұлт ұрған.
Өртеген орман орнына,
Астынан жердің тепсініп,
Жол салып тыңнан соңғыға
Қайтадан өскен көк шыбық.
Құртамын тағдыр десе де
Сұрамай ешбір салауат,
Табиғат көктем өседі
Біріне-бірі паналап.
* * *
Үндемей ішке сыр сақтап,
Көзінен жасы бұршақтап,
Қаралы сұлу жылайды,
Жар қабірін құшақтап.
Күн алыста күркіреп,
Жылайды жаңбыр сіркіреп.
Соғыста солай тұратын
Зеңбіректер зіркілдеп.
Жылайды жас жапырақ,
Жел соққанда қалтырап.
Қабірде тек жанып тұр
Қызыл жұлдыз жарқырап.
* * *
Күңірендім күздің күніндей
Қасірет болды тым күшті,
Аядым ағаш түбінде
Жығылып жатқан бір құсты.
Кетіпті басып қыс соқыр,
Басында жылап қыз отыр.
Кеткендей бір ырысы
Жаратылыс аяды,
Жылады жеті дыбысы,
Жылады жеті бояуы.
* * *
Күнде тұрып ертелеп,
Жерге сеуіп ақ күміс,
Алматыда ентелеп,
Есіктерді қақты қыс.
Қайда жазғы жолығыс,
Еркін күндер болды ұмыт.
Жатыр ма екен долы қыс
Жалғыз жанды тоңдырып.
Аяз қарып үсіріп,
Боран бір ой түсіріп,
Жатыр ма жар қалтырап,
Қыс лебінен қысылып.
Азу тісің сақылдап,
Күлме аяз, мәз болып.
Жар жүрегін лапылдап,
Жылытармын жаз болып.
* * *
Тобылғы жазда,
Гүлдер жанады екен,
Далада өрт болып,
Тобылғы жазда
Жар күткен жаман екен
Екі көзің төрт болып.
Тобылғы жазда құстар ұша алмайды екен
Көлді төңіректеп.
Тобылғы жазда түс алдайды екен,
Жылайды екенсің ұйқыңда еңіреп кеп.
Тобылғы жазда Тобыл жағасында,
Тобылғы орман өртенеді.
Толарсақтан байланған тобылғы ағашына
Торы атым тыпыршып жер тебеді.
Тобылғы жазда бір жаңа жыр келіп,
Толқимын да қиналамын.
Сенің әрбір сөзіңді шын көріп,
Айтқаныңа иланамын.
Төгіле-төгіле таусылар ма екенмін.
Егіле-егіле жаншылар ма екенмін.
Тобылғы жазда,тобылғы алып,
Тор атымды қамшылар ма екенмін.
Тобылғы жаздар, шоғырлы қаздар,
Сендер де бір ақылымды ал,
Сендер кеткен соң не етермін,
Қой, тұра тұрыңдар!

---