Жеңіс күні

От шашты Отан аспаны,
Төгілді көздіц жастары.
Окоптан шықты солдаттар,
Атылды көкке соңғы оқтар.
Буыны босап дірілдеп,
Сүйді жұрт бірін-бірі кеп.
Сәбиін күнге көтеріп,
Аналар тұрды күлімдеп.
Теңіз боп адам толқыды,
Жалау боп жүзді армандар.
Салют боп жанды сол түні,
Соғыстан қайтпай қалғандар.
Сызға ұйықтап, мұзды жастанған,
Бойын бір жазды шіркін ер.
Ақшуақ болып аспаннан,
Құйылды жерге күлкілер.
* * *
Күн сияқты күркіреп,
Бұлт сияқты сіркіреп,
Жай отындай жарқ етіп жоғалармын.
Жоғалмаспын!
Өтермін
Талайлардың орап алдын.
Мен сендерге көп жылдан соң,
Дәл өзім боп қайтадан оралармын.
Ол кезде болмас мені күндейтұғын,
Ол кезде болмас мені тілдейтұғын.
Ол кезде болмас қадір білмейтұғын,
Ол кезде болмас жанды кірлейтұғын.
Мен білермін ақ көңіл бірлік барын,
Мен талайға құярмын тірлік қанын.
Мен білермін көрімнен аунап түсіп,
Кімді жырлап, келешек кімді ұққанын.
* * *
Қырларында сапырылған дәні бар,
Қара бұлттай қаптап жатқан малы бар.
Қазақстан қазыналы бай өлке,
Қойынынан не керегің табылар.
Алтын нұрға кең даланы жүздіріп,
Бұл өлкеден кете алмайды күз күліп.
Таңды атырып, шығарады күніңді,
Өздері де атқан таңдай қыз-жігіт.
Ту ғып атын көтереді жаңа ұрпақ,
Қарайды әлем келбетіңе таңырқап.
Қазақстан, Қазақстан — елімді
Ақ нанымен жатыр жылда жарылқап.
* * *
Бүрін жарып, тал құлпырып көктемде,
Сілкінеді ауа бір.
Күн күркіреп,
Бұлт сіркіреп өткенде
Көтереді дала гүл,
Көктің жүзі қиқу ән,
Ағыл-тегіл құс келіп,
Көлдің беті оянғандай ұйқыдан,
Жаңа ғана түс көріп,
Шөптерінің көйлектері шыт жаңа,
Өзінше бір жасанып,
Көне күннен елге ырыс құт дала,
Кеткен мүлде жасарып.
Айдын көлдер алыс тартқан кемелер,
Шағалалар шаңқай түстей ақ желкен.
Шақырады жонын тосып төбелер,
Шық төсіме дегендей-ақ таңертең.
* * *
Келеді жер емшегін иіткелі,
Көк бұлттар жер бауырлап биіктегі.
Ағады құба жонда ерсіл-қарсыл,
Жылғалар сайын дала киіктері.
Жауынның бұрқырайды жаңа демі,
Жайланды дала аспаны, дала көлі.
Еменнің бұтағындай иірленіп,
Қайтадан қосылады дала жолы.
Тізілген таулар, көлдер бар танабы,
Алыстан мұнартады Қарқаралы.
Мекені ақындардың, батырлардың,
Даланың ұлан-байтақ шалқар әні.
Жұлдыздар балапандай жапырласып,
Тау басын ай бауырына жатыр басып.
Шыңына жел бір барып, бір келеді,
Қайтқандай қариямен ақылдасып.
* * *
Мен жаңбырдан жасқанбан,
Жаңбырлы күні туғанмын.
Азанда құйған аспаннан
Ақселмен бетті жуғанмын.
Жаңбырлы кеште жүргенмін,
Басынан сипап шалғынның.
Шашынан сипап гүлдердің,
Буына мас боп бал күннің.
Жалынға күйіп тықыршып,
Жартасты жапқан бұлттардың
Көзінен түскен тыпыршып,
Жаңбырлы жасын жұтқанмын.
Жұпарын жұтып ауаның,
Жалындап қайта жанамын.
Жас иісін искеп нәр алам
Жаңбырдан соңғы ауаның.
* * *
Украина жерінен
Арқа аумаған.
Айыру қиын
Қостанайды
Полтавадан.
Егіз туған секілді шоқылары,
Егіз туған секілді топырағы.
Толқындары бір түстес,
Көк аспандай,
Нөсері де құяды толастамай.
* * *
Мен оны Қостанайдан көптен білем,
Таныспын оның жастық көктемімен.
Жиырма жыл келе жатыр күшті қолы,
Айрылмай берік ұстап көк темірден.
Шаршы иық, шалқақ кеуде, жауырынды,
Бетінде тұрады ойнап қаны нұрлы.
Елудің еңсесінен өтсе-дағы
Еңкейіп көрген емес әлі күнге.
Түсуге құмар емес көзге тіпті,
Емес ол айтарлықтай сөзге мықты.
Бірақ та еңбегінің үлгісімен,
Үйіріп әкетеді өзге жұртты.
Көресің сабырлылық ақыл қырын,
Мінезі қорғасындай жатыр мығым.
Жансұлтан Демеевтей жақсы ұлдың,
Біледі бүкіл Отан атын бүгін.
Мейірім жатады көзқарасында,
Жаны ұқсас өзінің кең даласына.
Табанды тапжылмайтын қасиеті,
Біртіндеп ауысқандай баласына.
Жұлдызды жақсы аға ол жалы биік,
Береді досына өз жанын қиып.
Жиырма жыл комбайнда келе жатыр
Елінің ризығы — нанын жиып.
* * *
Жарты жан боп өлген жоқпын,
Көмектесті көп дәрігер,
Бірақ сендей көрген жоқпын,
Өлкемде өскен — шөп дәрілер.
Сенімен бір ақ тірлігім,
Көкігерімді ашсын бүгін —
Өздеріңнің тәттілігің,
Өздеріңнің ащылығың.
* * *
Көк бұлттарын бүркеніп,
Күн асқанда қырқадан.
Бұйра орманнан гүл теріп,
Қайтшы едің шырқап ән.
Сөлін жұтып жаңбырдың,
Жасарғанда кең жазық.
Қарағайға қалдырдың,
Есіміңді сен жазып.
Қарағайдың жүзінде,
Жылдар салған әжім тұр.
Қарағайдың жүзінде,
Өзің жазған жазу тұр.
* * *
Тиеді табаныңа тастар жылы,
Оларда — жердің нәрі, аспан нұры.
Ажырап қалған олар ағайындай,
Дүниені топан суы басқан күні.
Тастарды тұғыр етіп бүркіт қонып,
Көбігін көл жатады бүркіп, соғып.
Тастарға тамыр жайып тіршіліктей,
Қыналар шыққан жасыл бүртік болып.
Шығады желдің даусы, көлдің даусы,
Шығады шуылдаған толқын даусы.
Қаратас кірпік қағып міз бақпайды,
Бар үнін табиғаттың сол тыңдаушы.
Оларды кете алмайды жел көтеріп,
Жатады етпетінен көлге төніп,
Кейбірі жүзеді көл ортасында,
Көбіктен жүрген жандай теңге теріп.
Жаңғыртып жалпақ жатқан алыстарды,
Қағып ап қайта салып дауыстарды.
Аспанға ұшырады ұйқысынан
Оятып маңайдағы бар құстарды.
Жылтырап сыртқы түсі түлеп іштей,
Шаттықтай, кейде қайғы-реніштей,
Аспанды құламауға қадап қойған,
Жатады тастар жерде тіреуіштей.
Бетінде бедерленіп ұйып сезім,
Алысқа қадағандай қнық көзін.
Жатқандай қең далада көсіле ұйқтап,
Түсінде көріп сонау биік кезін.
* * *
Дала, дала оранған қара бұлтқа,
Толған қойны жақсылық, жамандыққа.
Толған қойны түщылық, ащылыққа
Толған қойны адалдық, арамдыққа.
Дала, дала жасқанып қорғалаған,
Құдіретке құрдай боп жорғалаған.
Дала, дала кеудесі шерге толып,
Дала, дала көз жасы сорғалаған.
Дала, дала қан ағып өр төсінен,
Талай, талай айрылған еркесінен.
Дала, дала бір кезде қоныс тапқан,
Қос айырлы қоспақтың өркешінен.
Бүгін енді өзгеше жанады отпен,
Өзені өр, самұрық самалы өктем.
Жүзеді ол теңізде кемелермен,
Ұшады ол аспанда самолетпен.
* * *
Солтүстікте алма тұр
Әлі пісіп жетпеген.
Айқай менің Алматым,
Күзінде екі көктеген.
Алмалары албырап,
Жалын атқан жүзінен.
Жүзік көзі жаудырап,
Жүзімдері тізілген,
Шабыт берген жанға аты,
Жыр дарияға шөлдесем.
Сағынамын, Алматы,
Аз күн сені көрмесем.
* * *
Орманға барып тыңдаймын,
Шырылдаған құс әнін.
Мен де құстай жырлаймын
Гүлге толып құшағым.
Жасыл орман мұнартып,
Тұрғандай бір мұң артып.
Жел тербелсс жапырақ,
Сыбырлайды сыр айтып.
* * *
Жауған жырдай Тоқай менен Тақташтан,
Мен барғанда жаңбыр құйып жатты аспан.
Қарсы алды Кремлі Қазанның,
Орнатылған ирек-ирек ақ тастан.
Сүйімбике мұнарасы шығандап,
Көркіменен көз жанарын тұрды аулап.
Мен қараймын, Қазан маған қарайды,
Мен Қазаннан, Қазан менен жыр алмақ.
Қайран Қазан, татарлардың Қазаны,
Сен туралы бізде жырлар аз әлі.
Сен арқылы дүниеге танылды
Семейдегі Шыңғыстаудың қазағы.
* * *
Жалғасатын терістікпен, түстікпен,
Туған жерден қалса тамшы ыстық дем.
Соны жұтып, көтерілем аспанға
Сол тамшыны жасыл қанат құс қып мен.
Қозғамай-ақ қойсам-дағы тау шыңын,
Сол тамшыдан қалған менде тамшы мұң.
Сол тамшыдан нәр алған бір әншімін,
Сол тамшының жердегі бір даусымын.
* * *
Ой-аспаным бұлттанып,
Көздерімнен шық тамып.
Отырамын кей кезде,
Болмас онда жұрт танып.
Ой-аспаным ашылып,
Көзімнен от шашылып.
Отырамын кей кезде,
Асқар тауға асылып.
* * *
Кешір мені, сені өзгеден кеш білсем,
Кешір мені,
қақпаңды ашып кеш кірсем.
Айастанның жұтып мөлдір ауасын,
Аракстің жағасында өстің сен.
Көздеріңде Айастанның күні бар,
Көздеріңде Арараттың мұңы бар.
Жалынынан жан демалып тынығар,
Сөздеріңде Саят-Нова жыры бар.
* * *
Бұлт үстінде қалтыраған,
Кездестің сен кешкі нұрдай.
Бір сөніп, бір жарқыраған,
Есте қалар ескі жырдай.
Кең сахара шөлдеп ішкен,
Көк даланың сағымындай.
Шатырлап кеп жерге түскен,
Найзағайдың жарығындай.
Қарттық шаққа жеткен мұңы
Қайта оралған бала күндей.
Күзде жоқ боп көктем күні,
Қайта шыққан лала гүлдей.
Көңілімде қалдың өзің
Жапырақтардың жас шағындай.
Сақталса екен балғын кезің,
Айастанның аспанындай.
* * *
Дариға, буырқанған теңіздерден,
Жасымнан қайық мініп нені іздегем.
О-дағы бәрі бекер, желкен бар ма
Арқанын алып қашып жел үзбеген.
Өр қнял жерді ақтарған, көкті ақтарған,
Әрқилы бұл өмірде соқпақ қалған.
Жұтылып қара жерге қара көздер,
Қан тамыр қардай суып тоқтап қалған.
Атылып алып таулар шыдамаған,
Тек қана адам соған жыламаған.
Адамды бар дауыспен жырламасам,
Адам боп өмір сүру күнә маған.
Айналып жылдар мейлі ауысыңдар,
Менің де табиғатта дауысым бар.
Жаралды көз жасымнан асау теңіз,
Жаралды өз басымнан қарлы шыңдар.
* * *
Көрмедім деп не қыламын,
Алыстағы шетелді.
Шетке кетсем сағынармын,
Өзім туған мекенді.
Асып-тасып толмай жатып,
Өз жерімнен қара үзбен.
Тар көшелі Торғай артық,
Мұнаралы Парижден.
* * *
Менің сөнген күндерімді,
Таба алмайсың бұл ғаламнан.
Менің терген гүлдерімді,
Таба алмайсың бұл даладан.
Жалында ол арғымақтың,
Желмен бірге шапқан зулап.
Ағынында ол балбұлақтың
Жай оты боп жатқан тулап.
* * *
Шаршасам кейде шалдығып,
Інілер мені мәз қылған.
Қайтадан қалам алдырып,
Қайтадан өлең жаздырған.
Қолдарын маған ұсынған,
Шарабын шабыт ішірген.
Қайтадан көкке ұшырған,
Қайтадан жерге түсірген.
* * *
Бір көруге жүрдім сені зар болып,
Бір жоқ болдың,
бір көріндің бар болып.
Көрінбейсің тек жанымды үсітіп,
Қара шашқа қондың бурыл қар болып.
Жүрсің қайсы түкпірінде қиянның,
Көкірегіме құйдың даусын күй-әннің.
Мүмкін сенің бұл дүниеде болмауың,
Тек жемісі болуыңда қиялдың.
* * *
Тұңғыш келіп мен тұрмын,
Тбилиси, өзіңе.
Құйып алам көркіңнің,
Барлық нұрын көзіме.
Екі бөліп қаланы,
Ақ күмістей шашылып
Кура тартып барады
Арагваға асығып.
Бір қолында қанжары,
Бір қолында бал шарап.
Грузин-ана тұр шыңда,
Ақ арманды арқалап.
* * *
Сен менің өмірімді көктем еттің,
Жерде тұрып сенімен көкке жеттім.
Өмірімнің жас гүлін өзім таптап,
Мен сені кей уақытта өкпелеттім.
Өкпелеттім, неліктен өкінемін,
Қарс айрылып жарылды көкірегім.
Жүрек дал-дал, көзімде — қара бұлт бар,
Найзағайдың жанымда оты менің.
Кім біледі бір мені сен білмесең,
Басқа жол жоқ жырыммен сендірмесем.
Өртеп жатыр жанымды топан бір от,
Өліп барам нөсер боп сөндірмесең.
Сенен қалай тіріде айрыламын,
Көңілімді өзіңмен жай қыламын.
Өмір сүріп, тек сенің шаттығыңмен,
Сенің ғана мұңыңмен қайғырамын.
Қалды өмірдің білемін жазы кетіп,
Күндер кетті мұңдарын жазып өтіп.
Өз арқаңда алшаңдап мен жүремін,
Көз нұрыңды ауадай азық етіп.
* * *
Жалғызбын жалқы таудай бір,
Жалғызбын жалқы өзендей.
Қағазға толқып тамбай жыр,
Отырам қалам кезенбей.
Жотасындай тау құздың,
Жалғызбын, неге жалғызбын.
Көкірегімде бұлттары
Жатқандай өткен бар күздің.
Жалғыздыққа келемін,
Жалғыз да болсам шыдап-ақ.
Өлеңге қайта төнемін,
Өлердей болып жылап ап.
* * *
Алыста бұлттар жүзеді,
Алыстап кеткен тағдырдай.
Алыста бұлттар жүзеді,
Қайрылмай өткен жаңбырдай.
Алыста бұлттар барады,
Түстері суық мұп-мұздай.
Алыста бұлттар ағады,
Асыға сөнген жұлдыздай.
Алыста бұлттар ағады,
Киіктей көшкен жөңкіліп.
Оларды қуып барады,
Ала құйын жел тұрып.
Мұнартты бұлттар таулар боп,
Арындап шауып ұшты аттай.
Барады бұлттар арман боп,
Жалынын жұртқа ұстатпай.
* * *
Ғашықтарға күндізгі күн қауіпті,
Ғашықтарға жұлдызды түн қауіпті.
Қараңғыны қарауыта күтеді,
Түстерінде көреді тек жарықты.
Тек жарықты түстерінде сұрайды,
Қараңғыда қайғырады, жылайды.
Екі бөлек екі жерде құлайды,
Кездеспейтін еске салып күн, айды.
Тек оларды жыр етеді жел ескек,
Қараңғыда таусылмайды кеңес кеп.
Күн сияқты, ай сияқты ауысып,
Ағады олар сәуле болып елестеп.

---