Сырғанақ
Айналаны әппақ қып,
Түнде қар мол жауыпты.
Қыр үстінде топ бала
Салды сайран-сауықты.
Достықтың да шегі бар
Шыңда мұз, қар жарқырап,
Жаздың ашық күніне.
Сайларда су сарқырап,
Бой балқытар үніне.
Сар Тараш хикаясы
Лайық ер жігітке бағу басын,
Ойланып андау дұрыс өз шамасын.
Ретсіз ілгергіні еліктеген,
Кемітер көпке шет боп өз мағынасын.
Залым Раснай хикаясы
Карамдік Құдай — патша, пәнда — малай,
Қаталық кешірмесең өтер талай.
Кемшілік қызметінде көп кешеді,
Үкіміне ризамыз, етсе қалай.
Үш бәңқор хикаясы
Үш бәңқор отыр еді тамақ жесіп,
Құйқалы қой етіне қолды көсіп.
Сипалап сақал, мұртты сыбап майға,
Кәйіп етіп, күліп-ойнап желдей есіп.
Іскендір хикаясы
Бектерім "Сөйле!" дедің мәжіліс құрып,
Мәжіліс мысалында — алтын тұлып.
Олжаға ойдағы жоқ ұшырасып,
Жүрегім етіп отыр "дүріп-дүріп".
Сүлеймен мен кірпікшешен
Ісі жоқ, кең ойлының кеңеспенен,
Кең ойлы: "Кеңес шығар, – демес, – менен"
Білсе де, былайғыдан білім сұрап,
Өзімен үзеңгісін теңеспеген.
Ит пен сүйек хикаясы
Ерлерді еттім дастан ертеде өткен,
Жерімді аңғартыңдар алжас кеткен.
Сәулені суға түскен нәрсе санап,
Дегенге емес шығар зейілі жеткен.
Көтеншек хикаясы
Шөлетан мекен еткен бір бай арап,
Жол жүрді Рай деген кентке қарап.
Кеш қонып, ерте көшіп, көп күн жүріп,
Келді де көшелерін көрді аралап.
Ата мен бала
"Жассың" деп жан кемітпес, тусаң бүтін,
Секілді сен бір гүжім көкке сүтін.
Дәуіттің уақытында бір қора қой
— Түнде өріп, түсті егінге, болмай күтім.
Лұқпан хакім
Ұғлына үш насихат айтты Лұқпан,
Олардың оңалмас жан сөзін жыққан.
– Бұларды болма өмірде ұмытушы,
Сүйіклі, – деді, – ей, ұғлым, іштен шыққан!
Әкім Ұлықманның баласы туралы
Базарға Ұлықман ұлын ертіп шықты,
Аямай, көп ішінде ұрып жықты.
Перзенті, пардасынша зар еңіреп,
Жалынып "жан ата!" деп жерге бұқты.СЫ ТУРАЛЫ
Жарлы хикаясы
Жарлыны жаныңдай күт, тұтпа жарым,
Тартпайын десең жаным, жоқтың зарын.
Масыққан мал-мүлікке миы аздардың,
Дауамат қолында Алла қоймас нанын.
Өгіз бен есек
Бір диқан келіп хазірет Сүлейменге,
— Арза бұл айтатұғын, – деді менде.
Үйретсең хайуанаттың тілін, тақсыр,
Болар ем кездескендей көңілім кенге.
Есер мен есті
Бар еді баябанда бір бай түрік,
Жинаған жұрт таңырқар мал мен мүлік.
Болғанмен сондайынша салтанатты,
Тұрар ма түпкілікті түспей бүлік?
Соқыр мен ақсақ хикаясы
Бағдатта патша өткен Рашид-һарун,
Бақ орнап бағындырған жанның бәрін.
Шарттарын шариғаттың айлап бажай,
Сұлтан боп саясаттың құрған дарын,
Ләк-ләк пен шымшық
Сүлеймен сұлтан болып сүрді дәурен,
Есепсіз бар еді пәйкі пері, дәуден.
Мәжмұғы мақұлы қатты мұтыйғы айлап,
Оздырды қатарынан Қадыр Мәулен.
Шағала мен тасбақа
Бетінде айдын көлдің асыр салып,
Жүруші ед бір шағала аулап балық.
Қайраты — қолтықтағы қос қанаты,
Сермесе, желдей зулап, судай ағып.
Мұхаммет пайғамбар туралы хикая
Мұхаммет атты Мұрсалың,
Жас қалды ата-анадан.
Жабыр, жапа көп көріл,
Айлады раһлат панадан.
Жолаушы мен дана
Жолығып бір жолаушы бір данаға:
– Жетемін, – деді, – қашан мен қалаға?.
– Барасың асықпасаң бір-ақ күнде,
Қонасың асықсаң бес екі араға.
Қара қоңыз
Жер жүзін қара қоңыз қаптайды жаз,
Бір боққа қырық-елуден қонбайды аз.
Кетеді бірінікін бірі алып,
Еркелеп, енелеске еткендей наз.
Кете Жүсіп пен Даңмұрынға айтқаны
Татулық — таусылмайтын кен секілді,
Кен сақтау – шама келсе, шен секілді.
Ортаңда татулықтың тұрса туы,
Дос, дұшпандемес сені "кем секілді".
Қаңлы Жүсіп пен Кете Жүсіпке
Аппазға, абайласаң, көз едіңдер,
Келісіп, кекиіспей, дегенін бер.
Екеуің екі жаққа ақырайсаң,
Ағаңды, әркім: "Қитар — гөзелім" — дер.
Омар мен Нұрмаханға
Көп ойланған өте артық
— Көп сөз айтып көпіргеннен.
Мәнді болса, аз сөз артық,
— Мәнсіз болып, сетілгеннен.
Омар мен Таубайдың Жүсібіне айтқаны
Бектерім, бір-біріңмен болсаң тату,
Тарығып, тартпассыңдар тіпте қату.
"Жемейді біріккенді бөрі" деген,
Бұрынғы қариялардан қалған ату.
Молла Ермұраттың жұмбағының жауабы
Мәктубың, молла Ермұрат, келді мұнда,
Оқыдық өлеңіңді мағал ғұнна.
Дананың дара заңды біреуі едің,
Көрсетер кеуілге ұнар, көпке ымла.
Тұрмағамбет пен Сәнбала
Алтайы көз алдымда, көрдім түлкі,
Боларын біле алмадым кімнің мүлкі.
Қуғанмен, қолға түспей, қалсам босқа
— Сақтандым: "Болармын, – деп, – жұртқа күлкі".
Тұрмағамбет пен Жүрсін
Жарайды жазған хатың, інім Жүрсін,
Қиғаш қас, құралай көз нағыз һүрсің!
Баласы Алтынайдың болғаннан соң,
Айбынба, білімге бай, анық дүрсің!
Тұрмағамбет пен Әбдікәрім
Алашқа атың шыққан ақын едің,
Шәрбатын әр ғылымның татып едің.
Жар-жолдас жасыңызда және де ертпей,
Бәйгіге бағасы мол батып едің.
Алты ақынның өмір туралы айтысы
Келтірмес өлімді ойға, нәпсіге ерсең,
Нәпсіге ер емессің, ерік берсең.
Тастайды ара шөлте адастырып,
Алдыңа "әуес" атты қойып көрсең.
Тұрмағамбет пен Шахар ақынның қиял жарыстырып айтысуы
Қарыштың кемдігінен өспеді ойым,
Елу мың ең азында болса қойым.
Жеті мың жылқы, түйе жатса қаптап,
Байтаққа болар еді күнде тойым.
Тұрмағамбет пен Шәді төре
Аралап таттым тұзын талай жердің,
Барлығын айта алмаймын, көргендердің.
Көп жерін кезіп жүріп бұл жаһанның
Ғаламда бір ғажайып патша көрдім.
Көп екен көргеніңнен кермегенің
Көп екен көргеніңнен кермегенің,
Жақсы екен бәрінен де өлмегенің!
Болғасын атың — Адам, асылың — лай,
Бола ма басқылауға көнбегенің.
Түрмеде айтқаны
Ұйтқыма, ойым, енді олай, былай,
Арылар сабыр қылсаң, бастан лай.
"Кейіні кеніш — реніштің" болатұғын,
Тітіреп тұрса-дағы жұртың жылай.
Саламат жатырсың ба жолдас Абат
Саламат жатырсың ба, жолдас Абат,
Салынған түрме ішінде неше қабат.
Жүйрікке жүзден озған сейістер де,
Суытып, сылап-сипап жабу жабады.
Дүниеге келгеннен соң мирас өлмек
Дүниеге келгеннен соң, мирас — өлмек,
Өлген соң, қайта айнал ып жоқ қой келмек!
Соны ойлап өз-өзімнен қайнап, тасып,
Қиялым көкірегімді кетті кернеп.
Өтініш Әліпілам "кеп" пен "ре"
Өтініш, "Әліпілам" "кеп" пен "ре",
Салдырған сардардайсың көпке кіре.
Халықтарға қамаудағы қараударсың,
Жоқтығын жағдайының жүрсін біле.
- Джон Максвелл
- Асқар Сүлейменов
- Асқар Сүлейменов
- Асқар Сүлейменов
Барлық авторлар
Ілмек бойынша іздеу
Мақал-мәтелдер
Қазақша есімдердің тізімі