Никель

Никель (Nіccolum), Nі — элементтердің периодтық жүйесінің VІІІ тобындағы химиялық элемент, атомдық нейтроны 28, атомдық массасы 58,70. Күмістей ақ, иілгіш, созылғыш металл. Тығыздығы 8,90 г/см³, балқу t 1400°C, қайнау t 2900°C, кристалдық торы куб тәрізді, қырлары орталықтандырылған.

Табиғатта 5 тұрақты изотопы бар. Никель атауы 17 ғасырда кеншілерді мыс кентастарына ұқсастығымен шатастырған купферникель (NіAs) минералымен байланысты. Алғаш 1751 жылы швед химигі А.Кронстедт (1722 — 1765), ал таза металл күйінде 1804 ж. неміс химигі И.Рихтер (1824 — 1898) алған.

Негізгі минералдары пентландит, никелин, тағы басқа Тотығу дәрежелері +2, сирек жағдайларда +3, +4. 500°С- тан жоғары темп-рада тотығып, ұсақ дисперсті күйінде ауада өздігінен тұтанады (маңызды оксиді NіO-бунзенит минералы), қатты қыздырғанда галогендермен (NіHl2), күкіртпен (Nі₃S₂), фосформен (Nі₃P₂), тағы басқа әрекеттеседі. Никель азотпен (1455°С-қа дейін), сілтімен мүлде әрекеттеспейді. Сұйытылған тұз және күкірт қышқылдарында баяу еріп, сутек бөледі және ІІ валентті тұздарын түзеді. Олар суда жақсы ериді, гидролизі қышқылдық орта көрсетеді. Азот қышқылымен жылдам әрекеттесіп, концентрліде баяулайды. Өте ұсақталған Никельге CO-мен әсер етсе, карбонил Nі(CO₄) түзіледі. Никельді электрпештерде NіO тотықсыздандыру, Nі(CO₄)-ті термиялық жолмен ыдырату, NіCl₂ немесе NіSO₄ ерітінділерін электролиздеу және қысым қатысында аммиакты ерітінділерін H₂-мен тотықсыздандыру арқылы алады. Көп мөлшері Fe, Cu, Cr, т.б. металдармен магниттілігі, коррозия мен ыстыққа төзімділігі жөнінен ерекшеленетін құймалар алуға (мысалы, хромникель құймасы атом реакторында қолданылады), арнайы химиялық қондырғылар жасауда, көптеген химиялық процестерде катализатор, қорғағыш материал ретінде қолданылады.

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: