5 сынып оқушыларына математиканы оқытудағы дидактикалық ойындар оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру құралы ретінде

Есбосынов Бердібек, Ширатов Б. С.
Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінің
физика-математика факультетінің
6В01501 "Математика" білім беру бағдарламасының 3-курс студенттері
Группа Мпко-301
Ақтөбе қ., Қазақстан

Аңдатпа: Бұл мақалада 5 сынып оқушыларының математиканы оқуға деген қызығушылығын арттырып,оқу процесі қызықты әрі тиімді өтуі үшін әртүрлі дидактикалық ойындар қарастырдық. Ойын элементтерін дұрыс қолдану оқушылардың білім деңгейін арттыруға және оқу нәтижелерін жақсартуға септігін тигізеді.

Аннотация: В этой статье мы рассмотрели различные дидактические игры,чтобы повысить интерес учащихся 5 класса к изучению математики и сделать процесс обучения более интересным и эффективным. Правильное использование игровых элементов способствует повышению уровня знаний учащихся и улучшению результатов обучения.

Аbstract: In this article,we examined various didactic games to increase the interest of 5th grade students in studying mathematics and make the learning process more interesting and effective. The correct use of game elements contributes to increasing the level of knowledge of students and improving learning outcomes.

Кілт сөздер: 5-сынып математика, дидактикалық ойындар, ойын элементтері.
    
Қазіргі білім беру жүйесінде оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру және оқу процесін тиімді ұйымдастыру маңызды мақсаттардың бірі болып табылады. 5-сынып оқушылары үшін бұл кезең ерекше маңызға ие, себебі олар бастауыш мектептен орта мектепке ауысады, жаңа пәндер мен күрделі материалдармен танысады. Осы кезеңде дидактикалық ойындар маңызды рөл атқарады, өйткені олар оқу процесін қызықты әрі тартымды етіп, балалардың білімге деген құштарлығын арттырады.

Дидактикалық ойындар оқушылардың оқу материалын жақсы меңгеруіне, логикалық және сыни ойлау қабілеттерін дамытуға, сондай-ақ әлеуметтік дағдыларын жетілдіруге көмектеседі. Ойын элементтері арқылы сабақтарда шығармашылық және белсенділік атмосферасын құруға болады, бұл балалардың оқу процесіне деген ынтасын арттырады. Осылайша, дидактикалық ойындар оқушылардың жалпы білім деңгейін көтеруге және олардың мектептегі жетістіктеріне оң ықпал етеді [1].

Дидактикалық ойындардың маңыздылығы

Дидактикалық ойындар оқыту процесінің ажырамас бөлігі болып табылады және білім беру тиімділігін арттыруға арналған маңызды құрал болып саналады. Бұл ойындар арқылы оқушылар жаңа материалды меңгеруді жеңілдетіп, өз бетінше ойлау, талдау және қорытынды жасау қабілеттерін дамытады. Дидактикалық ойындар көптеген маңызды мақсаттарға қол жеткізуге мүмкіндік береді:
1. Оқу процесінің сапасын арттыру: Ойындар сабақтарды қызықты және динамикалық етеді, бұл оқушылардың зейінін ұзақ уақыт бойы сақтауға көмектеседі.
2. Белсенді оқу: Ойындар оқушыларды белсенді түрде қатысуға мәжбүрлейді, бұл оқу процесін интерактивті және тартымды етеді.
3. Теориялық білімді практикалық дағдылармен біріктіру: Ойындар теориялық білімді нақты өмірлік жағдайлармен байланыстырады, бұл оқушылардың түсінуін жақсартады.
4. Жеке тұлғаны дамыту: Ойындар арқылы оқушылардың шығармашылық, логикалық және сындарлы ойлау қабілеттері дамиды, бұл олардың жан-жақты дамуына ықпал етеді [2, 3].

Қызығушылықты арттыру

Қызығушылықты арттыру дидактикалық ойындардың ең маңызды аспектілерінің бірі болып табылады. 5-сынып оқушылары әлі де ойын арқылы үйренуге бейім, сондықтан ойын элементтерін сабаққа енгізу олардың пәнге деген қызығушылығын арттыруға ықпал етеді. Ойындар келесі жолдармен қызығушылықты арттырады:

1. Эмоционалдық тартылыс: Ойындар оқушыларға эмоционалды тәжірибе береді, бұл олардың оқуға деген ынтасын арттырады. Эмоцияларға толы оқу процесі оқушылардың есте сақтау қабілетін жақсартады.
2. Жарыс элементі: Көптеген ойындарда жарыс элементі болады, бұл оқушыларды жеңіске жетуге ынталандырып, олардың белсенділігін арттырады.
3. Оқушылардың қызығушылықтарына сәйкес келу: Ойындар оқушылардың жас ерекшеліктеріне және қызығушылықтарына сәйкес таңдалып, олардың пәнге деген қызығушылығын оятады.
4. Өзін-өзі көрсету мүмкіндігі: Ойындар оқушыларға өз қабілеттерін көрсетуге, шығармашылық тұрғыдан ойлауға және жаңа идеяларды ұсынуға мүмкіндік береді [4].

Түсіну деңгейін жақсарту

Дидактикалық ойындар оқушылардың оқу материалын тереңірек түсінуіне көмектеседі. Ойындар оқу материалын қарапайым әрі қолжетімді түрде түсіндіруге мүмкіндік береді, бұл әсіресе күрделі тақырыптарды меңгеру кезінде маңызды. Түсіну деңгейін жақсарту бірнеше жолдармен жүзеге асады:

1. Нақты тәжірибе: Ойындар оқушыларға теориялық материалды практикалық тұрғыдан қолдануға мүмкіндік береді, бұл олардың түсінуін жақсартады.
2. Интерактивтілік: Ойындар оқушыларды белсенді қатысуға мәжбүрлейді, бұл оқу материалын тереңірек меңгеруге көмектеседі.
3. Кері байланыс: Ойындар барысында оқушылардың жауаптары мен әрекеттеріне дереу кері байланыс беріледі, бұл олардың түсіну деңгейін түзетуге және жетілдіруге мүмкіндік береді.
4. Қайталау және бекіту: Ойындар материалды бірнеше рет қайталауға мүмкіндік береді, бұл есте сақтауды және түсінуді нығайтады [4].

Жеке және топтық жұмыс

Дидактикалық ойындар жеке және топтық жұмыс дағдыларын дамытуда маңызды рөл атқарады. Бұл ойындар оқушыларға жеке және топтық тапсырмаларды орындау арқылы бірқатар маңызды дағдыларды дамытуға мүмкіндік береді.

Жеке жұмыс

Жеке жұмыс оқушылардың өз бетінше ойлау және шешім қабылдау қабілеттерін дамытуға бағытталған. Дидактикалық ойындар арқылы оқушылар келесі дағдыларды дамытады:

1. Өзіндік бақылау: Оқушылар өз жұмысын қадағалап, қателіктерін түзетуді үйренеді.
2. Жауапкершілік: Жеке тапсырмаларды орындау арқылы оқушылар өз міндеттеріне жауапкершілікпен қарауды үйренеді.
3. Өзін-өзі бағалау: Оқушылар өз жұмысын бағалап, жетістіктері мен кемшіліктерін анықтауды үйренеді.
4. Шығармашылық: Жеке ойындар арқылы оқушылардың шығармашылық қабілеттері дамиды.

Топтық жұмыс

Топтық жұмыс оқушылардың бір-бірімен ынтымақтастықта жұмыс істеуін, коммуникативтік дағдыларын және әлеуметтік қабілеттерін дамытуға бағытталған. Дидактикалық ойындар топтық жұмыс арқылы келесі дағдыларды дамытуға көмектеседі:

1. Командалық рух: Оқушылар топпен жұмыс істеу арқылы бірлесе әрекет етуді және командалық рухты қалыптастырады.
2. Коммуникация: Топтық ойындар барысында оқушылар өз ойларын айқын жеткізіп, пікір алмасуды үйренеді.
3. Көшбасшылық: Топтық жұмыс барысында кейбір оқушылар көшбасшылық қабілеттерін көрсетіп, басқаларды ұйымдастыруды үйренеді.
4. Проблемаларды шешу: Топтық ойындар оқушыларға бірлесе отырып проблемаларды шешуді және ортақ мақсатқа жетуді үйретеді.

Математика сабағында қолдануға болатын дидактикалық ойындар

1. "Математикалық кроссвордтар": Бұл ойын оқушылардың математикалық терминдер мен ұғымдарды еске түсіруіне және бекітуіне көмектеседі.

Сабақтың тақырыбы: 3-тарау. Жай бөлшектер және оларға амалдар қолдану.
Кроссворд шешу:
1. Алымы бөліміне тең немесе алымы бөлімінен үлкен бөлшек.
2. Бөлшек сызығының астындағы сан.
3. Бөлшек сызығының үстіндегі сан.
4. О нүктесінен бірдей қашықтықтағы нүктелерден құралған тұйық сызық.
5. Ең кіші жай сан.
6. Координаталық сәуледегі таңдап алынған кесінді [1-64 б].

       

2.  "Құпия сан": Бұл ойында логикалық ойлау қабілеттері дамиды.
Сабақтың тақырыбы: 4-тарау. Натурал сандарды жай көбейткіштерге жіктеу.
Сызбаның көмегімен санды жай көбейткіштердің көбейтіндісі түрінде жазу [2-23б]

3. "Геометриялық фигураларды жинау": Геометриялық фигураларды дұрыс құрастыру арқылы оқушылардың кеңістіктік ойлау қабілеттері дамиды.

Сабақтың тақырыбы: 1-тарау. Геометриялық фигураларды кескінділеу және салу
Геометриялық фигуралар берілген. Жазық фигураларды оң жаққа, кеңістік фигураларды сол жаққа жинайды.

            Жазық фигуралар                         Кеңістік фигуралар

Сабақтың тақырыбы: 1-тарау. Жай бөлшектерді қосу

4."Математикалық жарыстар": Оқушыларды екі топқа бөліп, математикалық есептерді шешу бойынша жарыстар ұйымдастыру.
Топтық жұмыс оқушыларға көптеген пайдалы дағдыларды дамытып, оқу процесін қызықты және тиімді етеді. Коммуникативтік, әлеуметтік және проблемаларды шешу дағдыларын дамыту арқылы оқушылар оқу материалын жақсырақ меңгеріп, өзара ынтымақтастық пен қолдауды үйренеді.

Мысалдар
1. Жұмбақтар мен логикалық тапсырмалар: Топтық жұмыс арқылы оқушылар математикалық жұмбақтарды немесе логикалық тапсырмаларды шешеді. Бұл олардың сыни ойлауын және командада жұмыс істеу қабілеттерін дамытады.
2. Жобалық жұмыс: Оқушылар топқа бөлініп, белгілі бір математикалық тақырып бойынша жоба дайындайды. Бұл олардың зерттеу және презентация жасау дағдыларын дамытады.
3. Математикалық ойындар: Топтық математикалық ойындар (мысалы, сандық викториналар) оқушылардың математикалық білімдерін тексеріп, оларды қызықты формада бекітуге көмектеседі [5].

Дидактикалық ойындар 5-сынып оқушыларына математиканы оқытуда маңызды құрал болып табылады. Олар оқушылардың танымдық қызығушылығын арттырып, әлеуметтік және практикалық дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Дидактикалық ойындар оқу процесін қызықты, тиімді және нәтижелі етуге ықпал етеді. Сондықтан дидактикалық ойындарды сабақтарда белсенді түрде қолдану қажет.
Дидактикалық ойын қарапайым ойыннан ерекшеленеді, өйткені оған қатысу барлық оқушылар үшін міндетті болып табылады. Оның ережелері, мазмұны, өткізу әдістемесі математикаға қызығушылық танытпайтын кейбір оқушылар үшін дидактикалық ойындар танымдық қызығушылықтың пайда болуының бастапқы нүктесі бола алатындай етіп жасалған. Математика сабақтарында дидактикалық ойында ең бастысы - математиканы оқыту. Ойын жағдайлары тек оқушылардың белсенділігін арттырады, қабылдауды белсенді, эмоционалды етеді.
Сондықтан дидактикалық ойындарды қолдану математика жалықтырарлық және құрғақ ғылым болып көрінетін пәнге қызығушылығы төмен оқушылар басым болатын сыныптарда үлкен әсер етеді. Математика сабақтарында ойын жағдайларын құру математикаға деген қызығушылықты арттырады, оқу жұмысына әртүрлілік пен эмоционалды бояуды енгізеді, шаршауды жеңілдетеді, зейінді, тапқырлықты, бәсекелестік сезімін дамытады [6].

Дидактикалық ойындарды қолдану оқушылардың білім сапасын, дағдылары мен дағдыларын арттыруға, ақыл-ой белсенділігін дамытуға оң әсер ететін оқушылардың оқу іс-әрекетін белсендірудің тиімді құралы болып табылады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Таңқыбаева  Ж. Математика.// Жалпы орта мектеп.№4, 2006.-64б
2. Тастанова Ұ.Қ «Математика сабағында дидактикалық ойындарды қолдану арқылы оқушылардың сабаққа қызығушылығын арттыру» //Жалпы орта мектеп, №1. 2005-23б.
3. Подласый И.П.Педагогика. Новый курс в двух книгах.Москва.Владос 2001.-324 с.
4. Пірімжанова Ф. Оқыту үрдісіндегі ойынның маңызы. //Жалпы орта мектеп №3, 1998.-15 б
5. Сухомлинский В.А Мектептің жас директорларымен сырласу.-А.С 1987.-138 б.
6. Огородников И.Т.Педагогика школы. –М.; -Просвещение, 1974-374с

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: