«Білім – қоғам дамуының негізі»

Қоғамды алға жетелейтін күш

Адамзат тарихында мемлекеттер мен өркениеттердің тағдыры көбіне бір ғана факторға – білімге байланысты болған. Жер байлығы, әскер қуаты, тіпті билік жүйесі де ұзақ мерзімді табыс пен тұрақтылыққа жеткізе алмауы мүмкін. Ал білімге негізделген қоғам – әрдайым дамудың даңғыл жолына түседі. Осы тұрғыдан алғанда, білім тек жеке адамның емес, тұтас қоғамның да іргетасы, қозғаушы күші.

---

Білім – өркениеттің іргетасы

Білім – қарапайым ақпараттар жиынтығы емес, ол – ойлау, талдау, зерттеу, жаңашылдыққа ұмтылу қабілеті. Тарихты парақтасақ, білімге негізделген елдер әрдайым биіктен көрінген. Ренессанс дәуіріндегі Еуропа, Аббасидтер тұсындағы Бағдат, әл-Фараби мен Ибн Синаның уақыты – бұлардың барлығы білім мен ғылымның гүлдену кезеңдері болды.

Қоғам дамуы үшін не керек?

• Заң мен тәртіп? Иә, бірақ ол білімсіз жүзеге аспайды.

• Техника мен технология? Иә, бірақ ол білімсіз жасалмайды.

• Мәдениет пен руханият? Бұл да білімсіз дамымайды.

---

Білімсіз қоғам – бағытсыз кеме

Білімсіз қоғам – қайда бет алғанын білмейтін, дауылға қарсы бағыт алған кеме секілді. Ондай қоғамда:

• Надандық үстемдік құрады;

• Жалған ақпарат тарайды;

• Жастар болашағына сенбейді;

• Әлеуметтік әділетсіздік тереңдейді.

Білімсіз қоғамда шығармашылық тежеледі, ғылым дамымайды, жаңашылдыққа орын жоқ. Ондай ел – өзге елдерге тәуелді болады, себебі өзіне қажетті дүниені өз күшімен шығара алмайды.

---

Білім мен экономиканың байланысы

Экономика – өндіріс пен тұтынуға негізделген жүйе. Бірақ қазіргі жаһандық экономика білім мен инновацияға тәуелді. Осы тұста:

• Жаңа өнім ойлап табатын – білімді адам;

• Қызмет көрсету сапасын арттыратын – білімді маман;

• Жаңа нарыққа енетін – білімді кәсіпкер.

Мысалы, Оңтүстік Корея немесе Финляндия сынды мемлекеттерде жер асты қазба байлықтары жоқ. Бірақ олар білімге салған инвестициясының арқасында әлемдік экономикада алдыңғы қатарда.

---

Білімді ұрпақ – қоғамның кепілі

Білім – ұрпақтан ұрпаққа өтетін мәдени және интеллектуалдық мұра. Егер жастар білімді болса:

• Олар елдің өркендеуіне үлес қосады;

• Ұлттық идеяны ілгерілетеді;

• Ғылым мен өнерді дамытады;

• Қоғамдағы мәселелерге сын көзбен қарайды.

Керісінше, жастар білімсіз болса – қоғам тоқырауға ұшырайды. Өйткені олар шешім қабылдай алмайды, жаңа идея тудырмайды, көшбасшылыққа ұмтылмайды.

---

Қоғамдағы маман тапшылығы – білім беру жүйесінің айнасы

Қазіргі таңда көптеген елдер түрлі салада маман тапшылығына ұшырап отыр. Бұл – білім беру жүйесінің қоғам сұранысына сай болмауының белгісі.

• Еңбек нарығы жылдам өзгеруде;

• Кәсіби дағдылардың маңызы артып келеді;

• Тек диплом емес, нақты білім мен тәжірибе бағаланады.

Сондықтан қоғамға қажетті салада білікті мамандар даярламайынша, даму да, тұрақтылық та болмайды.

---

Цифрлық дәуір және білім

XXI ғасыр – цифрлық трансформация ғасыры. Енді білім тек кітаппен, тақтамен шектелмейді. Онлайн курстар, ашық университеттер, жасанды интеллект – бәрі де білімге қолжетімділікті арттырды.

Бірақ:
???? Қоғам бұл мүмкіндікті қалай пайдалануда?
???? Жастар тек ойын мен TikTok-ты ғана тұтына ма, әлде білімге де мән бере ме?

Цифрлық заманда тек технологияны игеріп қана қоймай, онымен бірге ойлауды да үйрену керек.

---

Білім – әлеуметтік әділеттің кепілі

Қоғамда теңдік пен әділеттілік орнауы үшін де білім қажет. Себебі білім:

• Адамның ой-өрісін кеңейтеді;

• Көзқарасын өзгертеді;

• Өз құқығын қорғауға үйретеді.

Білімді азамат өз құқығын біледі, өзгенің де құқығына құрметпен қарайды. Бұл – демократиялық қоғамның іргетасы.

---

Ұлт болашағы білімге байланысты

Білім – ұлттың ең басты стратегиялық ресурсы. Мұнай мен газ бір күні таусылады, бірақ білім жаңара береді.
Егер мемлекет:

• Мұғалімнің мәртебесін көтерсе,

• Ғылымға қаржы бөлсе,

• Университеттерге еркіндік берсе – ол ұлттың болашағы жарқын болады.

Мысалы, Израиль немесе Жапония сынды елдер ғылым мен технологияны білім арқылы дамытты. Олар білімге арқа сүйеп, әлемдік көшбасшыға айналды.

---

Мектеп – қоғамның кіші моделі

Білім беру жүйесі – қоғамның шағын көрінісі. Қандай білім жүйесін қалыптастырсақ, ондай болашақ күтеміз.

• Мектепте еркін ойлау үйретілсе – еркін қоғам қалыптасады;

• Сын тұрғысынан ойлау дамыса – жаңашыл ұрпақ өседі;

• Ұлттық құндылықпен сусындаса – рухани бай қоғам болады.

Сондықтан мектепке жай ғана оқу орны ретінде емес, қоғамның болашағын қалыптастыратын орын ретінде қарау қажет.

---

Қоғамды алға бастайтын – мұғалім

Мұғалім – білім беруші ғана емес, тұлға қалыптастырушы. Ол қоғамдағы парасат пен мәдениеттің дәнекері.

• Егер мұғалім білімді әрі адал болса – қоғамда әділеттілік орнайды;

• Егер мұғалім шаблонмен оқытса – қоғамда тек орындаушылар қалыптасады.

Сондықтан мұғалімнің рөлі – саясаткерден де, кәсіпкерден де биік болуы керек. Себебі олар қоғамды тәрбиелейді.

---

Білім мен руханият – егіз ұғым

Білім тек техника мен ғылым емес, ол – рухани байлық. Адам білім арқылы:

• Мейірімді болуға үйренеді;

• Адалдықты таниды;

• Жақсылық пен жамандықты ажыратады.

Яғни білімді адам – рухани да кемел адам. Қоғам рухани тазалыққа білім арқылы жетеді.

---

Қорытынды: Білімсіз даму – елес

Білім – қоғамның негізі, тірегі, болашағы. Қоғам:

• Білімді адамды құрметтесе,

• Ғалымды бағаласа,

• Жастардың арманына қолдау көрсетсе – онда даму да, тұрақтылық та, болашақ та бар.

Білім – ұлтты ұлы етеді, қоғамды қуатты етеді. Ендеше, білімді құрметтейік, қолдайық, дамытайық. Өйткені болашақ – білімділердің қолында.

---