Селениттер

Оңтүстік Қазақстан обылысы
Шардара ауданы
№ 16 колледж
Орындаған: А-51 топ студенті Жахан Нұрдәулет Ұлықпанұлы
Жетекшісі: Айтенова Нұргул Ыдырысқызы    

Сілтілік металдардың селенитттері  суда ерімейді, ал сілтілік жер және ауыр металдардың селениттері әс жүзінде ерімейді. Барлық қышқылды селениттер суда ерімейді, бірақ олар тек қана ерітінділерде тұрақты. Селениттер өздерінің тотықтырғыш – тотықсыздандырғыштық қасиеттері жағынан SеО₂  және Н₂SеО₃-ке ұқсас келеді.
Селениттер сәйкес сульфаттарға өте ұқсас, қышқылды және орташа болып келеді, ашудас тәрізді қос тұздар түзеді.
Сульфаттардан айырмашылығы суда ерігіштігі үлкен, мысалы, басқа элементтердің сульфаттарына қарағанда РbSеО₄ және ВаSеО₄  ерімтал. 700⁰С  селенаттардың термиялық ыдырауы мына реакция арқылы өтеді:

2МеSеО₄ →2МеSеО₃ + О₂.

Сульфаттардан айырмашылығы

2МеSеО₄ →2МеО +2SеО₂ +  О₂,

Мұнда  Ме – Zn, Сd, Рb және т.б.

Теллуриттер

Теллурлы қышқыл изополиқышқыл түзуге бейім, сондықтан оның түздарының жалпы формуласы Ме₂ОуТеО₂ (у =1,2,4,6).
Теллуриттер қышқылды және орташа болуы мүмкін. Орташа тұздардың ішінде суда жақсы еритіндері сілтілік металдардың тұздары.
Теллураттар. Бұл тұздар әдетте ортотеллур қышқылының  Н₆ТеО₆  туындылары болып табылады. Ортотеллураттағы сутегі атомының орнын толығымен немесе бөлшектеп металл басады: Nа₂ Н₄ТеО₆, К₂Н₄ТеО₆, Аg₆ТеО₆, Нg₆ТеО₆. Натрий теллуратының Nа₂ Н₄ТеО₆  К₂ Н₄ТеО₆-дан  айырмашылығы суда өте нашар ериді. Ауыр металдардың теллураттары іс жүзінде ерімейді. Н₂SО₄ және Н₂SеО₄–тен айырмашылығы  теллур қышқылы ашудас тәрізді тұз түзбейді.

Сутекпен қосылыстары

Күкірт сутек сияқты Н2Sе мен Н₂Те түссіз газ сипаттамалық жағымсыз иісті, олар улы болып келеді. Н₂Sе 42⁰С-да қайнайды, ал 65⁰С –да қатады. Н₂Те сәйкесінше 2 және - 51,2⁰С. Н₂Sе және Н₂Те–дің алу жолдары Н₂S сияқты, оларды мысалы, сұйытылған қышқылды (НСl, Н₂SО₄) алюминий, темір, мыс және  т.б. селенидімен немесе теллуридімен әрекеттестіру арқылы алады.

Н₂Sе және Н₂Те суда ерітсе селенсутек және теллурсутек қышқылдары түзіледі. Күкіртсутек қышқылымен салыстырса, олар біршама күшті  болып табылады: К₁ Н₂S =9·10-18, К₁ Н₂Sе =1·10^-4 және К₁ Н₂Те =2·10^-3. Осы қышқылдардың тотықсыздандырғыштық қасиеттері Н₂S-тен Н₂Те-ге дейін өседі.  Н₂Те ылғал ауада өте тез тотығады және элементтік теллур бөлінеді. Н₂Sе тотығу процесі баяу өтеді. Сілтілік ортада  Н₂Sемен Н₂Те-тің артық мөлшерінде полиселенидтер және полителлуридтер түзіледі, ерітінділер қызыл түске боялады.

Әдебиеттер тізімі:
1. Ферсман А.Е. Редкие металлы. 1932, № 4-5.
2. Сажин Н.П., Меерсон Г.А. Редкие элементы в новой технике // Хим. наука и пром., 1956. Т.І, № 5.
3. Меерсон Г.А. и Зеликман А.Н. Металлургия редких металлов. Метиаллургиздат, 1954.
4. Зеликман А.Н., Самсонов Г.В., Крейн О.Е. Металлургия редких металлов. Металлургиздат, 1954.
5. Тронов В.Г. Кклад русских ученых в химию редких элементов. Изд. Знание, 1952.
6. Виноградов А.П. Геохимия редких и рассеянных химических элементов в почвах. Изд. АН СССР, 1950.

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: