Тығынбаев тығындайды да, Қалдашбаев мығымдайды

Тығынбаев шелектің тесігін, қораның есігін тығындаудан гөрі кеңірдектің, өңештің, жұтқыншақтың тесігін тығындауды жақсы біледі. Шелегі тесіліп суы ағып жатсын, қорасы тесіліп жел гулеп тұрсын, оның онымен жұмысы болмайды, ал өңештің, кеңірдектің иненің жасуындай тесігі табылса сыналып, тығындап тастайды. Тығынбаев тығынды тек ескі-құсқымен тығындап көрген емес, түйенің, болмаса биенің, онан қалса сиыр мен қойдың семізімен тығындап жібереді. Кейде іріні майдалап, семізді жонып, бірін екі етіп те жымдастыра біледі.

Өткен жылдары қаңтардың қара суығында малдары дірдек қағып, жалғыз түйір шөп таппай өңештері сорайып тұрып алды. Ең арғысы қораның жылысы да болмады:

Мал сықырлап тонда жатты,
Бірі ойда, бірі жонда жатты.
Тығынбаев қысылған жоқ,
Жылы көрпе, майлы құйқа
Қайда арақ болса сонда жатты...

Тығынбаевтың орнына Қалдашбаев келді. Ендігі тығынды соның өңешіне тығындады. "Ауыз бастырық, құтты болсын" тағы басқа толып жатқан ырымды сылтаулап, Қалдашбаевтың арандай ашылған өңешіне: малдың ірісінен, қойдың семізінен, сиырдың сүттісінен, ақшаның жүздігінен тастап - тастап жіберді. Сөйтіп жүздеген бас малдың ізі жоқ болды да кетті. Ақырында Тығынбаев Қалдашбаевтың орынбасары болып белгіленді. Екі обыр қосылды, бірі тығындаса, бірі мығымдайтын болды.

Өткен жылдың берген ауыр тәжрибесі оларға сабақ бола алмады. Бұлар әлі жайбарақат жатыр. Жастық шынтағында, ет алдында, арақ қолдарында... Өлеңді көзін жұмып алып Тығынбаев бастайды, оны Қалдашбаев қостайды да, төмендегі қорытындымен бітіреді:

"Достың жырлап бергештағы,
Қалдырмай іш тамшысын!" —

Бірақ онсыз да стакандарда тамшы қалып отырған ж.оқ, тек тезірек ішуге қамшы болсын дегендік қой, оныкі.

Сонымен олардың қолы ала жаздай осы "науқаннан" босамады, колхоз бойынша шабылатын 6000 гектар шөптің 1200 гектары ғана орындалды. Бірақ, әлдеқайдан "өрт шығып", шабылған шөптің 50 гектардан астамы өртке кетіпті... Колхоз бастығы бұл қылығына қарсы шыққан біреу болса ебін тауып колхоздан тайдырып отырды, шөміштен қысты. Егер мықты өңеш қарсы ашылса тығындап тастады, леп шығартпады.

Дегенмен колхозшы Байтуғанов бұған көнгісі келмеді, ары, адамшылығы шыдатпады. Жоғарғы орындарға арыз жазды. Арызды жасырын жазбады, ашық жазды, қылмыстарының атын атап, ашып жазды. Арыз 16 пункттен құрылды.

Жақында осы арыздың анығын ашуға әдейілеп Әмиров келді де, ауданнан Қосанов жолдас қосыла барды. Тексере келіп бұлар екі бастықтың, жұмсақ жастықтың ықпалына кетті. Байтуғановтың басына барлық бәле үйілді де қалды. Ол өтірікші де болды, суайт та атанды, сымпылдақ, жылпылдақ, қыңқылдақ та болды. Қайдағы қыңыр атақтың бәрі қылға тізіліп, соның мойнына салынды. Шындық өтірікке, өтірік шынға айналды.

Тығынбаевтың үйінің алдына дәл сол түні бір ту қой байланды, бір сағаттың ішінде ол да жайланды. Сөйтіп, тексере келген Әмиров пен Қосановтардың өңешін Тығынбаев майлы құйқамен майлады да, үстін-үстін оны арақпен айдады. Бір күн, бір түн күліп-ойнады, араққа да тоймады, қашан жығылғанша өңеші құрғырлар жұтуын да қоймады...

Арызы өтірікке айналысымен Байтуғановтың соңына Тығынбаев пен Қалдашбаев елеуреп түсті. Бірі жаман сөзбен балағаттаса, бірі қамшымен ұрып қанағаттады.

Байтуған қарт тал түсте Қалдашбаевтан таяқ жеді. Таяққа сылтау табылмай ма? Табыла қойды. Өйткені, Байтуған арыз иесінің әкесі. "Балаң бізді қаламымен таяқтаса, біз қамшымен аяқтайық" деп мазақтады да, мықтап азаптады. Арқа етінің арсасын шығарды. Байтуған доктордан алған справкасымен үйінде отыр.

Қалдашбаев пен Тығынбаевтың әлі сол баяғы сарыны, баяғы қарыны... Күнде бір бастың миын жеп, ми палаулатып қыдырыста жүр. Кеше Әуесбаевтың үйіне лақ сойдырды. Бүгін Таңатардың қозысын сойдырып, ыстық бауыр тіске басылып, бөтелкенің аузы ашылып, әсіресе шампанның көбігі көкке шашылып жатыр. Таңғы тамақ Тәмпішбайдың мойнында...

Соңғы кезде бұлардың тапқан әдістері жұмысқа шықпай қалғандарды анду. Ондай саңылау табыла қалса, актіні апарып тығындай салады, тығыннан қорыққандар бұлардың өңешіне тығын ала жүгіреді. Әрине, бұл тығындар: қозының құйрығы, бөтелкенің арағы болып шығады.

Әсіресе, жұмыстың қауырт, шөптің маяға, азықтың қапқа, күріштің ораққа қараған кезінде, Қалдашбаев пен Тығынбаевтың араны ашылып кетеді. Ашылған аранды Тығынбаев тығындайды да, Қалдашбаев мығымдап, арақты қолға алып, майлы етті сығымдап тұрып:

"Достың жырлап бергештағы,
"Қалдырмай іш тамшысын!" —

деп қырындайды. Сөйте-сөйте сілейіп барып қорылдайды. Бұл қылық тұрғанда астық тасылмайды да күріш орылмайды, тек өңештің ғана тілегін орындайды... Мұның артының не болары бәрімізге де түсінікті емес пе?