Мұғалімнің қызметі

Оқушының қызметі

Тақтадағы жазу

Мұғалім оқушылармен амандасып, сабақтың басталуына дайындығын тексереді. Сабақтың мақсатымен таныстырып өтеді. Жаңа сабақты бастамас бұрын, кез-келген бірнеше оқушыдан үй тапсырмасын тексереді. Дұрыс болған жағдайда, басқа оқушылар есептің дұрыстығын ауызша тексереді. Дұрыс болмаған жағдайда, мұғалім оқушының жауабын түзетеді. Үй тапсырмасы тексерілгеннен кейін, мұғалім өткен тақырыптар бойынша сұрақтар қояды:

    1. Жай бөлшек дегеніміз қандай бөлшек?

    2. Жай бөлшекті жай бөлшекке бөлу амалы қалай орындалады?

    3. Жай бөлшекті көбейту амалы қалай орындалады?

    4. Жай бөлшекті азайту үшін не істейміз?

    5. Жай бөлшекті қосу үшін не істейміз?

    6. Санның бөлігін табу және бөлігі бойынша санды табудың айырмашылығы неде?

 Жарайсындар, балалар, барлық сұрақтарға дұрыс жауап бердіңдер. Енді даптерге күнді және бүгінгі сабақтың тақырыбын жазайық.

Күрделі есептеулер жай бөлшекпен есептеу қиындық туғызғын соң ондық бөлшектер ұғымы енгізілді. Мұндай бөлшектердің алдымен бүтін бөлігі, содан соң бөлшек бөлімінің алымы жазылады. Бүтін бөлік бөлшек бөліктен үтірмен ажыратылады. Ондық бөлшек екі бөліктен тұрады. Ондық бөлшектің жазылуындағы үтірдің сол жағындығы цифрлар оның бүтін бөлігі, ал оң жағындағы цифрлар бөлшек бөлігін құрайды.

Анықтама: Ондық бөлшектің бөлшек бөлігінің цифрлары ондық таңбалар деп аталады.

Ондық бөлшектердің бірліктенде кіші разрядтары болады. Олар:

Ондық үлестер разряд бірлігі -

Жүздік үлестер разряд бірлігі -

Мыңдық үлестер разряд бірлігі -  т.с.с.

Мысалы. 2,817 ондық бөлшегін разрядтық қосылғыштарға жіктеп жазайық:

Демек, 2,817 ондық бөлшегінде 2 бірлік, 8 ондық үлес, 1 жүздік үлес, 7 мыңдық үлес бар.

Анықтама. Бірліктенде кіші разрядтары бар ондық жүйеде жазылған сан ондық бөлшек деп аталады.

1. Бөлімдері 10,100,1000 және т.с.с разряд бірліктері болатын сандарды ондық бөлшек түрінде жазу үшін:

1) санның бүтін бөлігін жазып, одан кейін үтір қою керек:

2) үтірдің оң жағына берілген бөлшектің алымын жазу керек:

3) бөлшектің бөлімінде қанша нөл болса, үтірден кейін сонша ондық таңба жазылады. Алымындағы таңбалар аз болған жағдайда үтірдне кейінгі (алымындағы) цифрладың алдына қажетінше нөлдерді жазу керек.

Мысалдар:  (оқылуы: нөл бүтін оннан үш)

(оқылуы:3 бүтін жүзден 7)

Бөлімдерінің жай көбейткіштерге жіктелуінде 2 мен 5 сандары ғана болатын қысқарылмайтын жай бөлшектерді ондық  бөлшек түрінде жазуға болады.

Мысалдар:

 Демек, жай бөлшекті ондық бөлшек түрінде жазу үшін, жай бөлшектің бөлімі 10, 100,1000 және т.с.с. болатындай натурал санға оның алымын да, бөлімін де көбейту керек.

№884 мысал (ауызша).

№885 мысал (ауызша).

№888. Ондық бөлшекпен жазыңыздар.

№889. Дұрыс бөлшек түрінде жазыңыздар.

№891. Қосындының мәнін ондық бөлшек түрінде жазыңыздар.

Мұғалім сабақты пысықтайды.

Сабақты қорытындылайды. Үйге тапсырма береді

Үй жұмысы. №888 (қалғандары) №889 (қалғандары) №891 (2,4)

Оқушылар мұғаліммен амандасады. Мұғалім сабақтың мақсатын айтқанда зер салып тыңдайды.

Үй тапсырмаларын мұғалімге тексертеді.

1. Алымы және бөлімі бар бөлшектер жай бөлшектер деп айтылады.

2. бөлгішті кері бөлшекке айналдырып, көбейту амалы ережесі  бойынша көбейтеміз

3. алымын алымына, бөлімін бөліміне көбейтеміз

4. бөлшектерді ең кіші ортақ бөлімге келтіріп, бөлімдері берідей.  

5. бөлшектерді ең кіші ортақ бөлімге келтіріп, бөлімдері берідей

6. санның бөлігін табу үшін санды осы бөлшекке көбейтеміз, ал бөлігі бойынша санды табу үшін, бөлікке сәйкес санды осы бөлшекке бөлеміз

Оқушылар дәптерге күнді және сабақ тақырыбын жазады.

Оқушылар анықтамаларды кітаптан көшіріп жазып алады.

Оқушылар тақтадағы мысалдарды жазып отырады.

884 есептегі ондық бөлшектерді оқыйды және ондық  таңбалар саанын айтады.

885 есептегі ондық үлесті, жүздік, мыңдық, онмыңдық т.с.с. үлестерді айтады.

№888. 1) 0,9 2) 0,007 3) 0,03 4) 2,315 5) 3,05 6) 9,207

№8

Үй жұмысы.

№888 (қалғандары) №889 (қалғандары) №891 (2,4)

1)   (оқылуы: нөл бүтін онннан үш)

2)  (оқылуы: 3 бүтін жүздне 7)

Үй жұмысы. №888 (қалғандары) №889 (қалғандары) №891 (2,4)