Ұлы тойға үш өлең

І
«ТІЛІМ» ДЕЙМІН...
«Тілім» деймін...
Ішімнен іріңдеймін.
Атой салып, атылып шықпаған соң
Жұрт көзіне іріше ілінбеймін.
«Тілім!» деймін дауыстап анығырақ,
Оңала ма онымен халі бірақ.
Көрінгенге көксорпа көкпар болған
Көз алдыма келеді арық лақ...
Дүзде жүрсем – дүңкиіп дүрсінемін,
Үйге кірсем – күмілжіп, күрсінемін.
Қырты қыңбай қыртынан қыңырайған,
Тымырайған не деген тылсым едім?
Қаңқу ма еді қаңсыған – қалайтыным?
Тантуменен таусылды талай түнім...
Абай тойын тойлауым қай тойғаным,
Ауызыма алмасам Абай тілін?!
Ұлылықты осы ма ұққан түрім?
(Арқамызда бірталай жүк бар-тұғын...)
Қай балама міндірем «Мерседесті»?
Қай санама сіндірем Мұхтар тілін?
...Жайғастырып тастадық Жамбылды да.
Жабырқай ма, қайтеді жан-діл мына?..
Мұхтар мұңы ұялап көкірекке,
Абай əні жаңадан жаңғырды ма?
Бүгінгінің жарылқар байы кімді? –
Сахарамды сағындым – сайынымды...
Енді қашан жуамын айыбымды?
Енді қашан жиямын айылымды?
Қамал бұзып қай ұлым топқа кірер?
Қан-жыныңда жоқ əлде жоқ па жігер?
Енді қашан Абайым ақыл айтып,
Енді қашан Мұхтарым таққа мінер?!
«Тілім» деймін...
Жүректі тілімдеймін.
Тілімделген жүрекке ем таппасам,
Тірілмеймін!
Індеттей іріңдеймін!..

ІІ
МҰХТАР МҰҢЫ
(Райханға)
Кешіремісің, мұңлығым, кешіремісің?
Өшіремісің – көңілден көшіремісің?
Қайрылып келіп,
Қапыда айрылып қалып..,
Қайта бір жапқан есікті Несібемісің?..
Жек көремісің,
Жоқ əлде кектенемісің?
Көгершін пішін, көріктім, көктеме мүсін?
Далаға сыймай дал болған дəргүмəн едім,
Дауысың жетпей, шерлім-ау, шектелемісің?
Саған да маған мəлімсіз арғы жəйлары
Қалаға сонау қайдағы тағдыр айдады.
Даланың еркін ұлына қаңғалақ ұрған
Қаланың ерке бір қызы қарғы байлады.
Рухым демеп, денемнен биік тұр еді...
(Кім оған бірақ кезінде иық тіреді?)
Сүйкімді ме еді, кім білсін, сүйікті ме еді –
Сарғалдақ қыздың қылығы иітті мені.
«Сөкпегін мені, – дей алман, – сөкпегін мені»,
Кеудеңде жатқан шығар-ау өкпенің кені.
Өліп те өшіп, өртеніп, өзеуреп, өбіп
Еріте алмаса не істейін от демің мені?
Алдыңда, жаным, дей алман кінəмді жеңіл,
Алла ма, Сен бе –
Кім кешер күнəмді менің?
Жай ұқса кəні еркімен езілмей жүрек,
Айықса кəні дертінен тұманды көңіл?!
Үндемей мені өлтірдің... тілің қайда еді?
Құлқына қамап қойдың ғой құлындай мені.
Қуарған гүлдей болмашы, суалған көлдей,
Құбақан жүздің неліктен құбылмайды өңі?
Əлсін де əлсін дір қағар кірпігің ғана,
Ынтызар көңіл, қайда еді ынтығың дара?
Көнбей де сенбей, келіспей жүректің мынау
Кеудемді кеулеп, төсімді түртуін қара!
Ішіңнен іріп... илігіп иегің, демің,
Сүйемін дегің келе ме, киелім менің?
Көз жасың көлге айналып, көкем-ау, бір күн
Жағада жайрап жатпағай сүйегім менің!
Аллаға аян – қылығым теріс пе менің,
Тағдырдан озып мен пақыр не істеп едім?
Кеудеме басып,
Қоштасып,
Көріспек едім..,
Шоқан мен Мұғаш – қайда жүр періштелерім?
Даусымнан мына менің де дірілім басым,
Қолыңнан келсе, қор етпе ұрығымды асыл.
Солармен ғана жұбанар жүрегім менің,
Солармен ғана ұзарар ғұмырың, жасың...
Кешірші мені...

ІІІ
ЕЛЕС
Жарты əлемге жар салғанша жоқты аңсап,
Жақсылармен жарасады мақтансақ.
Шаңырақты шайқалтады шайпау сөз,
Əруақты шақырмайды аттан сап.
Əруақты шошытады шолақ үн.
Əруақ – Елес,
Елес – ғайып қонағың.
Есігіңді –
Есінен бір шығармай
Елес торып жүргеніне тоба қыл.
Заман-жүйрік жеткізбесе Айқасқа,
Тəмам билік табаныңнан таймас па...
Қайтер едің,
Түн ішінде сол Елес
Түңлікті ашып, босағаңнан жəй басса?..
Батыр басқа,
Пақыр басқа,
Бай басқа –
Бақыт келіп қонар екен қай басқа?
Қайтер едің,
Түн ішінде сол Елес
Тебе бидей төріңе кеп жайғасса?
...Жайғасты да,
Жайды ұққандай біртүрлі
Жан-жағына жəймен қарап іркілді.
Маңғаз, мұнтаз, мамыражай қалпымен
Маңдай терін, мəйін жүзін сүртінді.
Ал, маңдайы...
Сізге өтірік, маған шын:
Қапелімде қайдан теңеу табарсың?!
Аспандағы Күн осылай жарқырап,
Ақшамдағы Ай осылай жаңарсын!
Амалы жоқ адамдайын созбасқа –
Əуезінде əуен басқа, саз басқа:
– Жазым басып, жаза кешіп жазбасқа
Əруаққа атағайсың бозқасқа.
– ?
– Сабыр сақта,
Сауал салма неге деп,
Көңіліңе көзім түсті көбелек.
Жігеріңді жеңген екен тілегің,
Жүрегіңе енген екен көне дерт.
Оны емдейтін əуел бастан жоқ айла,
Тамыршының тап баспасын тағы ойла.
Жаратқанға жан бергенше жай таппай
Ол аурудан жапа шеккен Абай да...
Ол аурудан мен де айықпас хал кешкем,
(Бір кісідей жазықсыз ем, жанкешті ем)
Жарығымды жалп еткізіп бір дауыл,
Тамырымды қиып түсті наркескен.
Жаным төрде,
Тəнім көрде...
Жер мен Көк
Алма кезек ақ бесіктей тербелмек.
Ал, қарағым, екінші рет енді мен
Терезеңнен телмірмеймін телмеңдеп.
Күн жиекке,
Енді екен деп Ай бұлтқа
Күні бұрын қамықпа да қаймықпа.
Жан дертіңе жаратушы жар болғай,
Ал, қарағым, жақсы жат та жайлы ұйықта..
– Мұқа, Мұқа!.. Ділгір, білгір Дүрдана?..
– Пəлі, пəлі... «білгір» дей ме-ау бұл бала?.
...Үй ішіне жарық кірді ұрлана,
Балауыз шам жанып тұрды мұңдана...

---