Өтірік өлеңдер

Айттым да, өтірік өлең жұртқа жақтым,
Қой қылып құмырсқаны жаздай бақтым.
Айғырын шегірткенің ұстап мініп,
Қой тастан адыр-адыр түлкі қақтым.
Мен өзім жас күнімде тырна бақтым,
Тырнамды семірсін деп қырға бақтым.
Балықтың бас-аяғын түгендеуге,
Іледе итке мініп, үш жыл ақтым.
Мен өзім жас күнімде қарға бақтым,
Қарғаны семірсін деп жарға бақтым.
Мешін жылы ақсүйек үлкен жұт боп,
Арығына қарғаның жабу жаптым.
Мен өзім жас күнімде қарға бақтым,
Арықтап әр қарғама жабу жаптым.
Желді күні жетеуі желдеп кетіп,
Бақанастың түбінен әрең таптым.
Қарға жеріп, ішпеді суын қақтың,
Суы қылды қашықтық Белбұлақтың.
Ақ өзектен инемен құдық қазып,
Күнде үш уақ қарғамды суға жаптым.
Шымшықтың шылым қылдым қу басынан,
Бозторғай шылбыр қылдым шудасынан.
Көбелектің қанатын көпір қылып,
Теңіздің өте шықтым турасынан.
Көбелек тумай жатып, үйін көрдім,
Балықтың соймай жатып миын көрдім.
Өзгем өтірік болса да, осыным шын,
Астыма тышқан мініп, түйе өңгердім.
Келемін өзен құлдап, масаны айдап,
Үркіттім инелікті «Адағайлап».
Болғанда Құрбан айты қыз қуамын,
Асауын бөгелектің жемге байлап.
Айттым да, өтірік өлең желдей естім,
Ұстап ап, қос құланның мұрнын тестім.
Болса да, өзгем өтірік, осыным шын,
Жүк артып, бес қоңызға түнде көштім.
Айттым да, өтірік өлең желдеп кеттім,
Соңымнан: – Көбелекті кел, – деп кеттім.
Асауын бөгелектің ұстап мініп,
Астыма бес қап бидай теңдеп кеттім.
Бөгелек ертең ерте пысқырып жүр,
Тақымға таман тауды қыстырып жүр.
Өзгем өтірік болса да, осыным шын,
Мойнында бөгелектің бес құрық жүр.
Үлкені бұ дүниенің маса батыр,
Маса батыр бір тауды қашап жатыр.
Бір масаның семізін сонда көрдік,
Алпыс екі табаққа жасап жатыр.
Ауыры бұ дүниенің үрген қарын,
Жалғыз өзім көтердім соның бәрін.
Көтеріп, түстеп барып қойғанымда,
Көтере алмай жығылды атандарым.
Жыланды жолда жатқан таяқ қылдым,
Тасбақаның сүйегін аяқ қылдым.
Шегірткенің айғырын шертіп мініп,
Қоспастан үйіріне саяқ қылдым.
Айттым да, өтірік өлең елге жақтым,
Қайырып көбелекті көлге жаптым.
Инелік пен масаны құда қылып,
Үстіне инеліктің шекпен жаптым.
Айыл қылдым жыланның жонын илеп,
Көбелекке жүр екен сона күйлеп.
Сол сонаның айғырын іздеп жүрсем,
Бір тоғайда жүр екен түйе сүйреп.
Инелікке міндім де, сона қудым,
Үш күн түнеп, сонаны қона қудым.
Енді жеттім дегенде ине сынып,
Енді инелік мінбеске тоба қылдым.
Төскі тартпам жыланның үйегінен,
Тіс шұқышым шіркейдің сүйегінен.
Ар жақтағы араны алты-ай қуып,
Жаңа қайтып келемін түнеу күннен.
Әр тышқанның тісінен балта еткенмін,
Бас терісін басбақша қалта еткенмін.
Көбелектің қанатын көпір қылып,
Адам өтпес дариядан алты өткенмін.
Әтейі сона деген кәпір екен,
Құмырсқа бір талай жан батыр екен.
Үйіне көбелектің кіріп келсем,
Ас беріп, әкесіне жатыр екен.
Асына тамам сона тойған екен,
Қырық өгіз, алпыс бие сойған екен.
Асынан кеше барып, бүгін келдім,
Бейіт қып Алатауды ойған екен.
Келеді мына жақтан топты маса,
Біреуінің тұмсығы темір аса.
Жегенге ептеп-септеп тамақ жоқ ба?
Ет шықты елу табақ бір тоңаша.
Кенеге кежім жауып, бесті ат қылдым,
Бетегені бес жарып, келсап қылдым.
Бозторғайдың шудасын күзеп алып,
Күндіз-түні иіріп, бес қап қылдым.
Көбелектің көнектей майын алдым,
Төрт елі үйегінен айыл алдым.
Атым сиген жерінен көл тұрғызып,
Көлденеңі қырық кез жайын алдым.
Жібердім бес сауысқан Үріжарға,
Жануар бірі – жүйрік, бірі – жорға.
Өзгем өтірік болса да, осыным шын,
Жүк қылдым кекілікті бес жүз нарға.
Бөденемен қайтардым бөлтірікті,
Басына қарағайдың көл тұрыпты.
Өзгем өтірік болса да, осыным шын,
Бір шалды шіркей теуіп өлтіріпті.
Айдадым жылқы қылып отыз түлкі,
Борсықты ұстап мінсең, аттың мүлкі,
Ішінде топ кісінің жығып кетіп,
Қылдың ғой, ойбай, қарсақ, мені күлкі.
Күмістен ақ тышқанға таға қылдым,
Терісін көртышқанның жаға қылдым.
Терісін сармасаның жыртпай сойып,
Жиындық он бес қарыс саба қылдым.
Жиылып тоғыз жігіт көтере алмай,
Қылмасқа енді саба тоба қылдым.
Жоғартыннан келемін құлан атып,
Құла шолақ тышқанды бұлаңдатып.
Құла айғырмен әкелген құланыма,
Ауыл-аймақ – барлығы қалды батып.
Арамен Алатауды алты ай шаптым,
Көртышқанның жүнінен айыл тақтым.
Күзгі қарда Көбеңдей жемдеп «мініп»,
Жеті өзеннің бойынан түлкі қақтым.
Айттым да, өтірік өлең қызық қылдым,
Алты құлаш жыланнан шұжық қылдым.
Шаңыраққа шаңқита іліп тастап,
Қыздың көзін шұжыққа қызықтырдым.
Маса қызын беріп көбелекке,
Күйеу жолдас болыпты бөгелек те.
Шаранадан қарық қылып жыртыс жыртып,
Той қылып, ат шаптырды төңірекке.
Маса қызын беріпті көбелекке,
Қара шыбын жүріпті жеңгелікке.
Тоғыз сона той малға айдап сойып,
Ақ киізін артыпты инелікке.
Төментіннен келемін жоғары өрлей,
Төрт қап өлең теңдедім аузын түйрей.
Төрт қабының бірінің аузын ашсам,
Анау-мынау қашады тонын сүйрей.
Шымшықтың шылым қылдым қу басынан,
Бозторғай шідер түйдім шудасынан.
Бір өзіме қарайтын мың торғай бар,
Ешкім менің бай емес, бір басымнан.
Бозторғайдың жүзі жүр жұлмасынан,
Тоқитұғын қап, шекпен шудасынан.
Торғай тұрып, қатыным түйе іздейді,
Болады екен олағы ұрғашыдан.
Бит айтады: – Сіркені қатыным, – деп,
Сірке айтады жейдені шатырым деп.
Бит өлгенде, бұл сірке не деп жоқтар,
Ақ тырнақпен алысқан батырым деп.
Алтыннан ақ қоянға қақтым таға,
Бір тышқаннан үш тонға піштім жаға.
Суық сайын кигенде күйдіреді,
Кешке оранып жатады бала-шаға.

---