Қызылорда облыстық фтизиопульмонологиялық орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейі

Студент: Маенова Айнура Асанхановна
Ғылыми жетекші: Саим Л.Н.
«Қызылорда облыстық фтизиопульмонологиялық орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейі»
Қызылорда облыстық фтизиопульмонологиялық орталығы.
Қызылорда медициналық жоғары колледжі

Кілт сөздер: Туберкулез, мейіргерлік күтім,мейіргерлердің білім деңгейі, профилактика, халықтың ақпараттаныдырылу деңгейі, жұмыс сапасы, шетелдің тәжірибелер, қауіп факторлар

Тақырыптың өзектілігі: Туберкулез қоғамдық денсаулық сақтаудың негізгі жаһандық проблемаларының бірі болып табылады.Туберкулез-бұл адамзатқа 4000 жылдан астам уақыт бойы әсер еткен ежелгі ауру.

Әлем халқының үштен бір бөлігі туберкулез бактерияларын адамның жақсы жұмыс істейтін иммундық жүйесі болған кезде ауырмайды деп есептеледі. Алайда аурудың таралуын азайту үшін жасырын инфекцияны анықтау және емдеу маңызды.

Осындай конфликтілердің қандай жағдайларда жиі пайда болуы себебіне төмендегі әлемдік статистикалық мәліметтерді келтіретін болсақ.

Статистикалық мәліметтер:

2017 жылы туберкулездің жаңа жағдайларының ең көп саны Оңтүстік-Шығыс Азия мен Тынық мұхитының батыс аймақтарында болды, бұл жаңа жағдайлардың 62% құрады. Бұдан кейін жаңа жағдайлардың 25%-ы тіркелген Африка аймағы. Туберкулез-АИТВ жұқтырған адамдардың өлімінің басты себебі.

2019 жылы туберкулездің жаңа жағдайларының 87%-ы туберкулездің жоғары ауыртпалығы бар 30 елде болды. Туберкулездің жаңа жағдайларының үштен екісі сегіз елге келеді: Үндістан, Индонезия, Қытай, Филиппин, Пәкістан, Нигерия, Бангладеш және Оңтүстік Африка

2014 жылғы мамырда Дүниежүзілік денсаулық сақтау Ассамблеясы 2015 жылдан кейінгі кезеңге арналған өршіл мақсаттарымен туберкулез бойынша жаңа жаһандық стратегияны толық мақұлдаған қарар қабылдады.Бұл стратегия жаһандық ТБ індетін жоюға бағытталған, ал мақсаттары ТБ-дан болатын өлім-жітімді 95%-ға төмендету және 2015 жылдан 2035 жылға дейінгі кезеңде жаңа жағдайлардың санын 90%-ға азайту, сондай-ақ ТБ-ге байланысты бірде-бір отбасының апатты шығындарға ұшырамауын қамтамасыз ету болып табылады. Аралық нысаналы бағдарлар 2020, 2025 және 2030 жылдарға белгіленген

Америка Құрама Штаттарында туберкулездің әлемдегі ең төменгі деңгейінің бірі, ал 2019 жылы туберкулезбен ауыратындар саны туберкулездің тіркелген жағдайларының ең азын құрады. Алайда, тым көп адамдар туберкулезден зардап шегеді және біздің үлгеріліміз осы ғасырда туберкулезді жою үшін тым баяу. 2019 жылы АҚШ-та8916 адам туберкулез ауруымен тіркелді (100 000 адамға шаққанда 2,7)

2018 жылы Еуропалық Одақтың және Еуропалық экономикалық аймақтың (ЕО/ЕЭА) 30 елінде ТБ-дың 52 862 жағдайы тіркелді, соның нәтижесінде хабарлама көрсеткіші ЕО/ЕЭА-дағы 100 000 тұрғынға шаққанда 10,2 құрады. Соңғы бес жылда хабарлаудың жалпы деңгейі және көптеген елдердегі көрсеткіштер төмендеді

Соңғы төрт жылда Англияда туберкулез ауруы үштен бірге төмендеді және     2015 жылы 5 758 жағдай тіркелді. Алайда, Ұлыбритания Батыс Еуропада туберкулезбен ауыру деңгейі бойынша екінші орында. Жалпы санның азаюына қарамастан, әлеуметтік қауіп факторлары бар жағдайлардың үлесі (үйсіздік, есірткі немесе алкогольді асыра пайдалану немесе түрмеге түсу) 2014 жылғы 9,8% - дан 2015 жылы 11,8% - ға дейін өсті

ДДҰ-ның Үндістандағы туберкулез бойынша статистикасы 2018 жылы 2,69 миллион жағдайға есептелген. Үндістанда туберкулезбен ауыру көрсеткіші 2019/2020 жылдарға жоспарланған туберкулездің таралуын Ұлттық зерттеу нәтижелерін күту бойынша аралық болып табылады. Үнді халқының шамамен 40%-ы туберкулез бактерияларын жұқтырды деп есептеледі, олардың басым көпшілігінде туберкулез ауруы емес, жасырын туберкулез бар

Ресейде туберкулез-бұл әлеуметтік құбылыс, оның тамыры адамдардың өмір сүру сапасының төмен деңгейінде жатыр. Ресейде туберкулездің таралу кезеңдері ел медицинасының дамуындағы бетбұрысты сәттерді көрсетеді. Оның өршуі 90-шы жылдары тіркелді. Соңғы жылдары Ресей Федерациясы әлемдегі туберкулез ауруы мен өлім-жітімнің төмендеуінің ең әсерлі қарқынының бірін көрсетті, бұл ДДCҰ мойындаған факт. Мәселен, 2000 жылдан бастап 2019 жылға дейінгі кезеңде сырқаттанғандар саны 2 еседен астамға (2000 жылғы 133 229 адамнан 2019 жылы 60 531 адамға дейін), ал туберкулезден қайтыс болғандар саны 4 еседен астамға (2000 жылғы 29 966 адамнан 2019 жылы 7 264 адамға дейін) азайды, бұл мемлекеттің туберкулез проблемасына басым қатынасының нәтижесі болып табылады.

Ресми статистика деректері бойынша 2018 жылы Қазақстанда диспансерлік есепте 35 181 пациент тұрған, оның ішінде туберкулездің белсенді түрімен 14 874 пациент. 2018 жылы 8942 пациентке диагноз алғаш рет қойылды. Диспансерлік есепте тұрған адамдардың ең көп саны Шымкент пен Түркістан облысында (3604), Алматы (3311), Шығыс Қазақстан (2860), Қызылорда (2495) облыстарында тіркелген.

2019 жылы Қызылорда облысы бойынша 870 адам тіркелген. Емделіп шыққан пациенттер-803. Қайтыс болған пациенттер саны-44. 253 пациент 2020 жылға емделіп қалған.

Осылайша, туберкулездің таралуы Қазақстан үшін басым мәселе болып табылады. Бұл экологиялық факторларға, әлеуметтік аспектілерге, сондай-ақ туберкулездің өзгеруіне және басқа себептерге байланысты. Бұл диагностика, емдеу және алдын-алу саласында ғылыми зерттеулер жүргізу қажеттілігін, популяция деңгейінде де, жеке деңгейде де профилактикалық бағдарламаларды жетілдіру бойынша одан әрі жұмысты талап етеді.

Мейіргерлер туберкулезбен ауыратын пациенттерге дәрі-дәрмек беруге жауапты, сондықтан олар туберкулезге қарсы препараттардың басқа дәрі-дәрмектермен әсері, жанама әсерлері және ықтимал өзара әрекеттесуі туралы хабардар болуы керек. Мейіргерлер дәрі-дәрмектерді дұрыс қабылдау ережелерін сақтауы керек және дәрі-дәрмектерді құжаттаудың маңыздылығын ескере отырып, оларды тиісті уақытта дұрыс бағытта мөлшерлеуі керек

Зерттеу мақсаты:Қызылорда облыстық фтизиопульмонологиялық орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауырған пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтау

Тәсілдер мен материалдар

Зерттеу жұмысы  Қызылорда облыстық фтизиопульмонология орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейі. Мейіргерлерге сауалнама жүргізу арқылы мейіргерлердің жұмысын бағалау. Бұл сұрақтарға жауап алуға және осы мәселе бойынша мейіргерлердің пікірін анықтау арқылы зерттеу міндеттеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Зерттеу түрі: Сапалық

Зерттеу дизайны: Сапалық зерттеу, феноменальды; рандомизирленген мақсатты, популяцияға негізделген.

Зерттеу объектісі: 2020 жылы желтоқсан айында Қызылорда облыстық фтизиопульмонологиялық орталығында зерттеу жұмысы жүргізілді. Осы  зерттеуді  жүргізуде  сауалнама алынды. Зерттеуге жалпы 20 мейіргер қатысты. Соның ішінде 10 мейіргер «Жан сақтандыру» бөлімінен болса, қалған 10 респонденттер «Өкпеден тыс туберкулез» бөлім мейіргерлері.

Зерттеу құралы: Сауалнама Патрик Або Аканденің «Нигерияның оңтүстік-батысындағы Ибадандағы мейіргерлер арасында туберкулез инфекциясымен күрес саласындағы білім мен тәжірибесі» мақаласына сүйене отырып жасалынды.

Сауалнама жүргізу арқылы емханадағы мейіргерлердің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейі бағаланды.

Қорытынды:

1.2020жылы желтоқсан айында жүргізілген негізгі көрсеткіштердің рандомизерленген популяцияға негізделген талдауы Қызылорда облыстық фтизиопульмонология орталығының туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгей бағаланды,жалпы санының нәтижесі 71% құрады,жақсы дәреже екенін көрсетті.

2.Респонденттердің ең жиі кездесетін жас мөлшері 41-51жас аралығындағылар,яғни 60% құрады,білім деңгейі арнайы орта-95%,біліктілік санаты жағынан-90% (18 адам)жоғары,шылым шегудің және алкогольді шекьен тыс тұтынудың зияны туралы пациентпен әңгіме жүргізетіні мейіргерлердің көпшілігі 50%,пациенттерге жөтелген кезде майлықтармен,орамалдармен немесе қолыңызбен жабуды үйрететінін көріп тұрмыз-100%,үй жағдайында өзіне қалай күтім жасау керек екендігін түсіндіресізба? деген сұраққа оң жауап-50%,семинарға қатысуға дайын -35 %,ал мейіргерлердің жұмыс  сапасын арттыруда жиі арнайы треннингтерге жиі қатысқаны -45 % құрады,пациенттердің температурасын,қан қысымын,салмағын үнемі бақылауда қадағалап отыратыны -50  % құрады.Сонымен қатар мейіргерлердің туберкулезбен аурыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейі бағаланды.Жалпы санының нәтижесі 71 % құрады.

3.Зерттеу нәтижесінде мейіргерлердің білім деңгеінің жақсы екенін,пациентке деген қолдауларының үстемі зор екенін көруге болады.Туберкулезбен ауыратын пациенттермен   олардың туыстарына инфекцияның таралуын болдырмау және тиісті гигиеналық ережелерді сақтап жыл саыун скриннингтен өткізіп, флюрографияға    тексеріліп тұрса,аурудың алдын -алуға    таралуына жол бермеуге көмектеседі.

4.Мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтау,мейіргерлердің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі жұмысын бағалауы және қауіп факторларын төмендету қажеттілігі туралы уақытылы және толық ақпарат,пациенттердің денсаулығына бірлескен жауапкершілігі, қызметкерлердің моральдық және қаржылық мотивациясы,қазметкерлерді уақытылы бақылау үшін,жұмыс берушінің жауапкершілігі ,күтім көрсетуде барлық жағдайлардың жасалуы тиісті жабдықтардың болуы,қызметкерлердің арнайы білім деңгейі қажет.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ:

1. Cruz-Knight W, Blake-Gumbs L. Tuberculosis: an overview. Prim Care. 2013; 40(3):743–56
2. Brief history of tuberculosis. (http://www.umdnj.edu/~ntbcweb/history.htm, accessed       on 1 March 2010
3. Global tuberculosis report, 2016, WHO.
4.UK Has Second Highest Rate of TB in Western Europe, Migration to Blame. Breitbart. 2015. [cited 3 April 2017]. Available from:
5. GOV.org. Tuberculosis (TB) and other mycobacterial diseases: diagnosis, screening, management and data. United Kingdom: Public Health England.
6. Анализ проблемы распространенности туберкулеза в мире и в Казахстане. Б.С. Турдалиева, Г.Е. Аимбетова, Ф.А. Багиярова, А. Жанкаркызы
7. Послание Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаев народу Казахстана «Социально-экономическая модернизация – главный вектор развития Казахстана» от 27 января 2012 года
8. М.В. Шилова, В.С. Гавриленко. Справочник по противотуберкулезной работе. - М.: ГРАНТЬ, 1998. – 94 с.
9. Dias AA, De Oliveira DM, Turato ER, De Figueiredo RM (2013) Life experiences of patients who have completed tuberculosis treatment: A qualitative investigation in southeast Brazil. BMC Public Health 13: 595.
10. Gerrish K, Naisby A, Ismail M (2013) Experiences of the diagnosis and management of tuberculosis: A focused ethnography of Somali patients and healthcare professionals in the UK. J Adv Nurs 69: 2285-2294..
11. Leksell J, Lepp M (2013) Sjuksköterskanskärnkompetenser (Nurse's core competencies). Liber, Stockholm.
12.№ 3. - Б.11-12.

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: