Қоқан хандығы кезі туралы

Жаппас деген елдің көпшілігі көшпелі, жаз жайлауы Сарыарқа, қыстауы Сыр өзенінің бойы еді. Көше алмаған кедейлері Сыр өзенін жағалай отырып, егін егіп, балық аулап күнелтті. Хандардың билеп-төстеуіне көнбей өмірі соғысумен шынығып өтті. Сондықтан болса да жаппастан батыр көп шықты.

Жаппас Қоқан хандығының адам айтқысыз қысымынан орыс халқының күшті, өнерлі көмегі арқасында құтылды. Ақмешітті орыс алған соң, жаппастың теңдігі күшейіп, шаруасы тыншыды. Орыспен достасып, орыстың мәдениетіне ынтығып, балаларын орысша оқытып, киім-салымын, үй абройын сыпайылап, таза тұрып, таза іше бастады. Мұны көре алмаған көршілес елдер жаппас жайлы мысқыл шайырғал сөздер айтып жүрді:

«Жаппастың итін ұрсаң, орысшалап қыңсылайды». Жаппас Көтібар деген ақсақалының Әли деген баласы орысша оқу бітіріп, орыс қызына үйленген екен. Бір күні Көтібар қаладағы баласы Әлидің үйіне келсе, орыс келіні: «Көтібар итаякович здрасти» деп сәлемдесіпті. Сонда Көтібар: «Мына атаңа нәлет өз атымды қойып, әкемнің атын да атап жіберді-ау», — деп отырмай шығып кетіпті.

«Жаппастар орыспенен құда болды,
Балалары орысша оқып, иығы шенге толды.
Қоқанның көгенінде қор боп еді,
орыспенен туысты да жұмысы оңды.
Жаппастар орыспенен қыз алысты,
үйреніп «здрастиді» қол қағысты.
орыспенен елден бұрын қоныстасып,
Көтібар шашын қойып, тез толысты.
Дөңгелек болыс болды жаппас елі,
Ақмешіт айналасын мекендеді.
Көтібар ақсақалы көп жаппастың
Көп боса орыс боп-ақ кетем деді».

Соңғы үш шумақ өлеңді «Будабай ақынның сөзі» деді.

Оқуға кеңес береміз:

Қойсары батыр мен Алмат батыр