Ұйымдар арасындағы келіспеушіліктер, олардың себептері және шешім жолдары

ҚазҰУ – жарқын болашақ жаршысы! Бұл сөздің астарында терең мән-мағына жатыр.  Расында,  әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті – жаңа білім, озық идеялар мен технологиялар жүзеге асатын ғылыми-білім беру және инновациялық ірі орталық. Бүгінгі таңда оқу ордамыз ел экономикасы, мәдениеті, білімі үшін жоғары білікті мамандарды сапалы даярлауды қамтамасыз ететін ғылыми-инновациялық инфрақұрылымға ие Қазақстанның жетекші университеті және зияткерлік корпорациясы.

Осындай мықты білім ордасында болашақ мамандардың тұтас педагогикалық үдерісті және басқару ісі бойынша кәсіптік-психологиялық құзіреттілігін қалыптастыру мақсатында «Басқару психологиясы» атты пән өткізіледі. 

«Басқару психологиясы» пәнінің мақсаты – қазіргі басқару психологиясының негізгі мәселелеріне шолу жасау, жетекші іс-әрекетінің құрылымдық психологиялық аспектілерін ашу, болашақ мамандар бойында басқару өнімділігін төмендететін психологиялық себептерді талдай білу іскерлігін қалыптастыру.

Бүгінде менеджмент әлемінде ұйымдар арасында келіспеушіліктердің орын алуы қалыпты жағдайға айналды. Бұл келіспеушіліктер әртүрлі себептермен туындайды және оларды шешу – кез келген ұйым үшін маңызды міндет. Келіспеушіліктер тек ішкі ұйымдық мәселелермен шектелмей, серіктес ұйымдар, клиенттер, жеткізушілер және мемлекеттік органдар арасындағы қарым-қатынастарда да байқалады. Сондықтан ұйымдардың арасындағы келіспеушіліктерді тереңірек түсіну және оларды тиімді түрде шешу жолдарын қарастыру өте маңызды. Бұл тақырып тек ұйым мен ұйымды басқарушыларға ғана емес, қазіргі уақытта болашақ ғалым әрі ұстаз болу үшін өз білімдерін жетілдіріп жүрген Филология факультеті: Қазақ филологиясы мамандығының 1 курс магистранттары үшін де өзекті. Сәйкесінше, психология ғылымдарының кандидаты, профессор Жұбаназарова Назираш Сүлейменқызының жетекшілігімен “Басқару психологиясы” пәнінде 1 курс магистранттары “Ұйымдар арасындағы келіспеушілік және оны шешу жолы” тақырыбында ізденістер жасап, өзіндік зерттеулер жүргізді. Дәріс әрі семинар сабағындағы талқылау процесі негізінде ұйымдар арасындағы келіспеушіліктің туындау себебі, оның алдын алу және шешу жолдары қарастырылды. Ең алдымен, ұйымдар арасында орын алатын келіспеушіліктердің себептеріне тоқталсақ:

1. Ұйымдар арасындағы келіспеушіліктердің басты себептерінің бірі – коммуникацияның жеткіліксіздігі. Ақпараттың дұрыс жетпеуі немесе мүлде жетпеуі ұйымдардың өзара түсінісу қабілетін төмендетеді. Мысалы, жобаны жүзеге асыру кезінде міндеттерді және мерзімдерді нақты белгілемеу тараптар арасында түсінбеушілік тудыруы мүмкін. Бұл өз кезегінде жоба мерзімінің созылуына немесе толыққанды жүзеге аспауына алып келуі ықтимал.

2. Әр ұйымның өзіндік мәдениеті, құндылықтары мен дәстүрлері бар. Әсіресе, халықаралық ұйымдар арасында мәдени айырмашылықтар маңызды рөл атқарады. Мысалы, бір ұйымдағы иерархиялық құрылым екінші ұйымдағы демократиялық тәсілмен жанжалдасуға әкелуі мүмкін. Мәдени айырмашылықтарды түсінбеу – ұйымдар арасындағы қарым-қатынастарда қиындықтарға алып келеді.

3. Ұйымдардың басқару стилі де келіспеушіліктердің себептерінің бірі. Бір ұйымдағы авторитарлық басқару стилі екінші ұйымдағы жоба басқару тәсілдерімен сәйкес келмейтіндіктен, келіспеушіліктерді тудыруы мүмкін. Басқару стилдерінің айырмашылығы – ұйымдардың тиімді жұмыс істеуіне кедергі келтіреді.

4. Ұйымдар арасындағы ресурс бөлісіндегі проблемалар да келіспеушіліктерге алып келеді. Мысалы, қаржылық немесе материалдық ресурстарды бөлу кезінде бір ұйымның мүддесі ескеріле бермейді, бұл ұзақ мерзімді қарым-қатынастарды бұзуы мүмкін. Тараптардың арасында ресурстардың тапшылығы бәсекелестіктің күшеюіне және келіспеушіліктердің туындауына себеп болады.

5. Адамдардың жеке мотивтері мен психологиялық жағдайлары да ұйымдар арасындағы келіспеушіліктерді тудыруы мүмкін. Мысалы, бір тараптың жеке мүдделері басқалардың мүдделерімен сәйкес келмеуі жанжалдар мен түсініспеушіліктерді тудыруы мүмкін. Психологиялық факторлардың әсері коммуникацияның сапасына да теріс ықпал етеді.

Жоғарыда көрсетілген әрі өзге де себептен туындайтын ұйымдар арасындағы келіспеушілікті шешудің келесідей жолдарын ұсынамыз:

1. Тиімді коммуникация

Келіспеушіліктерді шешудің ең тиімді жолдарының бірі – коммуникацияны жақсарту. Ұйымдар арасында ашық және шынайы диалог орнату, барлық тараптардың пікірін тыңдау, мәселені анықтап, бірлесіп шешу жолдарын табуға мүмкіндік береді. Кездесулер өткізу, ақпарат алмасу, пікірлермен алмасу – бұл коммуникацияның сапасын арттырудың тиімді әдістері.

2. Мәдениетаралық түсіністік

Ұйымдар арасындағы мәдени айырмашылықтарды ескеру маңызды. Тараптар бір-бірінің мәдениетін, дәстүрлерін және құндылықтарын түсінуге тырысуы керек. Бұл ортақ мақсаттарға жетуге және ұйымдар арасындағы қарым-қатынасты нығайтуға көмектеседі. Мәдениетаралық тренингтер мен семинарлар өткізу қызметкерлердің мәдениетаралық сауаттылығын арттыруға мүмкіндік береді.

3. Басқару тәсілдерін үйлестіру

Ұйымдар арасындағы басқару стильдерін үйлестіру бірлескен жұмыс жасауға мүмкіндік береді. Тараптар ортақ басқару принциптерін анықтап, бірлесіп жұмыс істеуге тырысуы керек. Келіссөздер жүргізу арқылы ортақ шешімдерге келу ұйымдар арасындағы қарым-қатынасты нығайтуға ықпал етеді.

4. Салауатты бәсекелестік

Ресурстарды бөлу мәселесін шешу үшін ұйымдар арасында салауатты бәсекелестікті дамыту қажет. Тараптар өз мүдделерін ескере отырып, бір-бірімен ынтымақтастыққа дайын болуы керек. Салауатты бәсекелестік ұйымдардың тиімділігін арттыруға және сапалы қызмет көрсетуге ықпал етеді.

5. Психологиялық тренингтер

Ұйымдар арасындағы келіспеушіліктерді шешу үшін психологиялық тренингтер мен семинарлар өткізу маңызды. Бұл қызметкерлердің жеке мотивацияларын түсінуге және командалық жұмысты нығайтуға мүмкіндік береді. Психологиялық тұрғыдан сау орта, ұйымдар арасындағы қатынастарды нығайтуға ықпал етеді.

Қорыта айтқанда, ұйымдар арасындағы келіспеушіліктер – бұл менеджмент әлеміндегі қалыпты құбылыс. Дегенмен, оларды уақытында анықтап, тиімді шешу жолдарын қолдану, ұйымдардың ұзақ мерзімді табысын қамтамасыз етеді. Ашық коммуникация, мәдениетаралық түсіністік, басқару тәсілдерін үйлестіру, салауатты бәсекелестік және психологиялық тренингтер арқылы ұйымдар арасындағы қатынастарды нығайтып, ынтымақтастықты арттыруға болады. Келіспеушіліктерді шешу – бұл тек проблема емес, сонымен қатар ұйымдардың дамуындағы жаңа мүмкіндіктерді ашу.

Жубаназарова Н.С. психология ғылымдарының кандидаты, жалпы және қолданбалы психология кафедрасының профессоры
Сайлинова Қ.К.
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Жалпы және қолданбалы психология кафедрасының аға оқытушысы Асқарова Г.М.
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, Қазақ филологиясы мамандығының 1-курс магистранты

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: