Көркем әдебиет – рухани қазына

Түркістан облысы Жетісай ауданы Асықата кенті 
"Н.Төреқұлов атындағы №13 ЖББМ" КММ 
қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Тультаева Перуза Альмахановна

Көркем әдебиет – адамзат тарихының рухани байлығы мен мәдени мұрасының маңызды бөлігі. Ол қоғамның дамуында терең рөл атқарып, адам санасының қалыптасуына, рухани жан дүниесінің байуына ықпал етеді. Әдебиет адамзатқа тек өнер мен шығармашылықтың бір тармағы ғана емес, сонымен бірге тәрбие құралы, өмір сүрудің мағынасы мен мәнін түсіндіретін рухани қазына болып табылады.  

Көркем әдебиеттің мәні мен маңызы  

Көркем әдебиет – қоғамның айнасы. Оның көмегімен адамдар өмірді таниды, дүниетанымын қалыптастырады, түрлі мәдениеттер мен дәстүрлерді зерттейді. Әдебиет арқылы адам өз дәуірінің және өткен ғасырлардың тарихи-мәдени ерекшеліктерімен таныса алады.  
Әдебиет тек ақпарат беріп қана қоймай, адамның сезіміне әсер етеді, оны ойландырады, қуантады немесе мұңайтады. Көркем шығармалардың ерекшелігі – олардың адамға түрлі эмоциялар сыйлайтындығында және осы арқылы өмірдің түрлі қырларын түсінуге көмектесетіндігінде.  

Әдебиетте адамның ішкі әлемі терең ашылады. Ақындар мен жазушылар адам жанын түсініп, оның қиялы мен армандарына терең үңіледі. Бұл шығармашылық процесс арқылы оқырман өзіне жаңа қырынан қарап, өмірлік сұрақтарына жауап табады.  

Әдебиет – тәрбиенің құралы  

Көркем әдебиет адамдарды ізгілікке, мейірімділікке, патриотизмге тәрбиелейді. Әсіресе, қазақ халқының ауыз әдебиеті – халықтың рухани құндылықтарының айнасы. Абайдың қара сөздері мен өлеңдері, Махамбеттің жырлары, Шәкәрімнің даналығы – ұлт руханиятының қайнар көзі. Бұл шығармаларда адамгершілік, адалдық, әділеттілік сияқты құндылықтар насихатталады.  

Сонымен бірге, әдебиет жас ұрпақтың тарихи санасын қалыптастыруға үлкен үлес қосады. Әдебиет арқылы жастар өз халқының тарихы мен мәдениетін, батырлық пен ерлік дәстүрлерін біледі. Мысалы, Ілияс Жансүгіровтің «Құлагер» поэмасы тек жылқы тақырыбына арналмаған, ол қазақ халқының рухани өмірін, мәдениетін ашып көрсететін туынды.  

Көркем әдебиет – шығармашылық әлемі  

Әдебиет адамның шығармашылық ойлау қабілетін дамытады. Шығарма оқу барысында оқырман автордың ойымен бірге саяхат жасайды, оның қиялына ерік береді. Бұл процесс адамды шабыттандырып, өз идеяларын жүзеге асыруға ынталандырады.  

Әлем әдебиетінде Шекспирдің трагедиялары, Достоевскийдің психологиялық романдары, Пушкиннің лирикалық поэзиясы сияқты шығармалар адамзат мәдениетінің шыңы болып табылады. Бұл туындылар оқырманға тек эстетикалық ләззат беріп қана қоймай, оның ой-өрісін кеңейтеді.  

Әдебиеттің заманауи қоғамдағы рөлі  

Қазіргі технологиялық даму дәуірінде көркем әдебиеттің рөлі өзгеруде. Цифрлық ақпараттың көбеюі адамдардың көркем шығармалар оқуға уақытын азайтуына әкеліп соқты. Дегенмен, әдебиет өзінің маңыздылығын жоғалтқан жоқ. Әсіресе, рухани құндылықтарға зәру қоғам үшін әдебиет ерекше қажеттілікке ие.  

Бүгінгі күнде кітап оқу тек ақпарат алудың тәсілі емес, ол – жеке тұлғаның өзін-өзі дамыту құралы. Әдебиет оқырманға эмоциялық релаксация сыйлап қана қоймай, оның сыни ойлау қабілетін жетілдіреді. Сонымен қатар, қазіргі заманғы әдебиет жаһандану дәуіріндегі адамзаттың ортақ мәселелерін қозғайды, экология, әлеуметтік әділетсіздік, рухани құлдырау сияқты тақырыптарды зерттейді.  

Қазақ әдебиетінің рухани қазына ретіндегі орны  

Қазақ әдебиеті – ұлттық рухтың айнасы. Оның ерекшелігі – халықтың дәстүрі мен тарихын, мәдениетін сақтауында. Қазақ әдебиеті халықтың арман-тілегін, өмірлік құндылықтарын, рухани байлығын паш етеді.  

Бүгінгі таңда қазақ әдебиеті ұлттық мәдениеттің маңызды бөлігі болып қана қоймай, әлемдік деңгейде де танылып келеді. Мысалы, Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» эпопеясы – тек қазақ әдебиетінің емес, бүкіл әлемдік әдебиеттің жауһары. Бұл туынды қазақ халқының тарихын, тұрмыс-тіршілігін, рухани өмірін терең танытады.  

Сонымен қатар, қазіргі қазақ әдебиетінде жаңа бағыттар мен стильдер пайда болуда. Жас жазушылардың шығармалары дәстүрлі және заманауи құндылықтарды ұштастырып, жаңа буынның рухани қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған.  

Қорытынды  

Көркем әдебиет – мәңгілік құндылық. Ол адамзаттың рухани байлығының қайнар көзі болып қала береді. Әдебиет арқылы адамдар өзін, айналасын, бүкіл әлемді таниды. Ол тек өткеннің мұрасы емес, болашаққа бағыт сілтейтін шамшырақ.  

Қазіргі қоғамда көркем әдебиеттің маңызын түсініп, оны дәріптеу – әрбір азаматтың міндеті. Себебі, әдебиетсіз рухани даму, мәдениеттің өркендеуі мүмкін емес. Кітап оқуды насихаттау, әдебиетті сүйетін жас буын тәрбиелеу – болашақтың кепілі. Сол себепті, көркем әдебиетті өміріміздің ажырамас бөлігі ретінде бағалап, оның рухани байлығын сақтауымыз қажет.

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: