Қазақ әдебиетін оқытуда жобалау әдістерін қолдану: мақсаты мен тиімділігі

Түркістан облысы Жетісай ауданы Асықата кенті 
"№11 Жеңіс " мектеп-гимназия коммуналдық мемлекеттік мекемесінің 
қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Керимова Салтанат Набиевна

Кіріспе

Қазақ әдебиеті – ұлттық сананы қалыптастыратын, рухани құндылықтарды дәріптейтін маңызды пәндердің бірі. Бұл пән оқушылардың көркем шығармаларды түсініп оқып, әдеби талдау жасауына, шығармашылық қабілетін дамытуына ықпал етеді. Қазіргі білім беру жүйесінде оқытудың жаңа технологиялары мен әдістерін қолдану қажеттілігі туындап отыр. Солардың бірі – жобалау әдісі. Бұл әдіс оқушылардың өз бетімен ізденіп, зерттеу жұмыстарын жүргізіп, шығармашылық тұрғыдан ойлауына мүмкіндік береді.

Бұл мақалада қазақ әдебиетін оқытуда жобалау әдісін қолданудың мақсаттары, ерекшеліктері мен тиімділігі талдайтын боламын. Сонымен қатар, осы әдісті сабақ барысында қолданудың жолдары мен мысалдары қарастырылады.

1. Жобалау әдісінің мәні мен мақсаты

Жобалау әдісі – оқушыларды белгілі бір мәселені шешуге бағыттайтын, зерттеу жүргізу арқылы нәтижеге қол жеткізетін әдіс. Бұл әдістің негізгі мақсаты – оқушылардың сыни ойлауын, шығармашылық қабілетін, өз бетімен жұмыс істеу дағдысын дамыту.

Жобалау әдісінің негізгі мақсаттары:

Оқушыларды зерттеушілік қызметке баулу;

Әдеби шығармаларды жан-жақты талдау дағдыларын қалыптастыру;

Шығармашылық қабілетті арттыру;

Топтық жұмыс жасауға дағдыландыру;

Қазақ әдебиетіне деген қызығушылықты арттыру.

Жобалау әдісі оқушыларға дайын білімді беруден гөрі, өз бетімен ізденуге, ақпаратты талдауға және оны қолдануға мүмкіндік береді.

2. Жобалау әдісінің ерекшеліктері

Жобалау әдісі басқа оқыту технологияларынан бірнеше ерекшелігімен ажыратылады:

1. Оқушының дербестігін арттыру – оқушылар өз бетінше ізденіп, ақпарат жинап, оны өңдейді.

2. Практикалық бағыттылығы – оқушылар тек теориялық білім алып қоймай, оны нақты өмірлік жағдайларда қолданады.

3. Зерттеушілік дағдыларды дамыту – оқушылар белгілі бір мәселені зерттеп, шешімін табуға тырысады.

4. Шығармашылық әлеуетті дамыту – оқушылар әдеби шығармаларға өзіндік көзқарас қалыптастырады.

5. Топтық және жеке жұмыс істеу дағдылары – оқушылар жоба барысында бірлесе жұмыс істеп, пікір алмасады.

Бұл әдіс оқушылардың білімін тексеру құралы ғана емес, олардың өз бетімен дамуына ықпал ететін тиімді құрал болып табылады.

3. Қазақ әдебиеті сабағында жобалау әдісін қолдану жолдары

Жобалау әдісін әдебиет сабақтарында әртүрлі тәсілдермен қолдануға болады.

3.1. Шығармашылық жобалар

Оқушылар белгілі бір әдеби шығарма бойынша көркем жоба немесе шығармашылық жоба әзірлейді. Мысалы:

“Абай жолы” роман-эпопеясы бойынша театрландырылған қойылым әзірлеу;

“Менің сүйікті кейіпкерім” атты иллюстрациялық жоба жасау;

Қазақ батырлар жырының қазіргі жастарға ықпалы тақырыбында видеопрезентация дайындау.

Бұл жобалар оқушылардың әдебиетке деген қызығушылығын арттырып, шығармашылық ойлауын дамытады.

3.2. Зерттеу жобалары

Бұл әдіс оқушыларды белгілі бір тақырып аясында зерттеу жүргізуге бағыттайды. Мысалы:

“Қазақ әдебиетіндегі әйел бейнесі” – әртүрлі шығармалардан алынған әйел кейіпкерлерінің образдарын салыстыру.

“Қазақ әдебиетіндегі ұлттық идея” – Абай, Шәкәрім, Мағжан шығармаларындағы ұлттық құндылықтарды талдау.

“XX ғасырдағы қазақ әдебиетінің бағыттары” – социалистік реализм, модернизм, постмодернизм бағыттары бойынша зерттеу.

3.3. Ақпараттық жобалар

Бұл жобалар белгілі бір әдеби шығарманы немесе авторды насихаттауға бағытталады. Оқушылар:

Презентациялар, инфографикалар әзірлейді;

Әдеби сайт немесе блог жүргізеді;

Әлеуметтік желілерде әдеби челлендж ұйымдастырады (мысалы, #АбайӨлеңдері челленджі).

3.4. Интербелсенді жобалар

Интерактивті жобалар оқушылардың бір-бірімен қарым-қатынасын арттырады. Мысалы:

“Әдеби дебат” – бір шығарманың екі түрлі көзқараста талқылануы.

“Кейіпкерді қорғау” сот процесі – оқушылар бір кейіпкердің іс-әрекетін ақтап немесе даттап, сот процесін ұйымдастырады.

“Әдеби квест” – оқушыларға шығарманың мазмұны бойынша тапсырмалар беріліп, олар оны шешу арқылы қорытындыға келеді.

4. Жобалау әдісін қолданудың тиімділігі

Жобалау әдісін қолдану арқылы қазақ әдебиеті сабағы қызықты әрі нәтижелі өтеді. Бұл әдістің тиімділігі келесі артықшылықтарынан көрінеді:

1. Теория мен тәжірибені ұштастырады – оқушылар әдеби шығармаларды оқумен қатар, оны өмірлік тәжірибемен байланыстырады.

2. Оқушылардың белсенділігін арттырады – сабақ барысында оқушылар тек тыңдаушы емес, белсенді қатысушы болады.

3. Сыни ойлау дағдыларын қалыптастырады – оқушылар көркем шығарманы талдап, өзіндік қорытынды жасайды.

4. Коммуникативтік дағдыларды жетілдіреді – топтық жобалар арқылы оқушылар пікір алмасып, өз ойын жеткізуге үйренеді.

5. Кәсіби бағдар береді – зерттеу және шығармашылық жұмыстар арқылы оқушылар болашақ мамандығына қатысты дағдыларды меңгереді.

5. Қорытынды

Жобалау әдісі қазақ әдебиеті сабағында оқушылардың шығармашылық, зерттеушілік және коммуникативтік қабілеттерін дамытудың тиімді құралы болып табылады. Бұл әдіс оқушылардың әдеби шығармаларды тек оқып қоймай, оны талдап, зерттеп, өмірмен байланыстыруына мүмкіндік береді. Сонымен қатар, жобалау әдісі оқушылардың жеке және топтық жұмыс жасау дағдыларын қалыптастырады, олардың сыни ойлауын арттырады.

Қазіргі заманғы білім беру үрдісінде мұғалімдер жобалау әдісін кеңінен қолдану арқылы қазақ әдебиетінің оқытылу сапасын арттырып, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын күшейте алады. Сондықтан бұл әдісті тиімді пайдалану – бүгінгі күннің басты талаптарының бірі.

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: