Бала тәрбиесі

Қазіргі қоғамдағы бала тәрбиесі:эмоционалдық қолдау 

                             мен рухани дамудың маңызы

Қазіргі заман балаларының тәрбиесі және олардың қоғамдағы орны туралы терең ойланған сайын, ата-аналардың балаларына көңіл бөлуі қалай өзгеріп жатқанын байқауға болады. Менің ойымша, қазіргі қоғамдағы бала тәрбиесінің басты мәселелерінің бірі – ата-аналардың материалдық және сыртқы жетістіктерді алдыңғы орынға қойып, баланың эмоционалдық, психологиялық әл-ауқатына жеткілікті көңіл бөлмеуі. Әрине, әр ата-ана баласына бар мүмкіндікті жасағысы келеді: оны ең жақсы мектептерге апарып, түрлі үйірмелерге жаздырып, жан-жақты дамыған тұлға ретінде өсіргісі келеді. Бірақ солай жасай отырып, олар баланың ішкі әлемін, эмоциялық қажеттіліктерін естен шығарып алады.

Қазіргі ата-аналар баланы түрлі секциялар мен үйірмелерге апарып, білімге толы бағдарламамен қамтамасыз етуді ең басты мақсат етіп қойған сияқты. Әрине, бұл да маңызды. Баланың танымы кең, жан-жақты дамыған болуы үшін оған мүмкіндіктер жасау қажет. Мұның соңы баланың моральдық шаршауына, тіпті күйзелісіне алып келуі мүмкін. Бала ата-анасының күткеніне сай болмай қалудан қорқып, өзін жоғалтып алуы да мүмкін.Мысалы, кейде балаларға жетістікке жету үшін емес, жай ғана қателесу құқығы берілуі керек. Ата-аналар балаларынан үнемі жетістіктер күтсе, балалар сол үміттерді ақтай алмай қалудан қорқып, өздерін толыққанды, жеткілікті емес деп сезінуі мүмкін.Баланың достарымен еркін ойнауға, қиялын дамытуға, табиғатпен немесе қарапайым өмірлік қызықтармен айналысуға уақыты қалмайды. Бала кезіндегі шығармашылық пен ойынның орны ерекше, өйткені дәл осы кезеңде ол өзінің ішкі әлемін, жеке тұлғасын қалыптастырады.

Технологиялық даму да балалардың психологиялық және тілдік дамуына теріс әсерін тигізуде. Қазіргі балалардың көп уақыты гаджеттер мен компьютерлердің алдында өтеді. Ата-аналар баланы мазаламау үшін, оларға телефон немесе планшет беріп, теледидарды қосып қояды. Бұл баланың сөздік қорына, байланыстырып сөйлеу қабілетіне кері әсер етіп қана қоймай, оның айналадағы адамдармен қарым-қатынас жасау дағдыларын да шектейді. Бала өзіне қажетті дүниелерді экраннан көріп, алған білімі үстірт қалып, терең ойлау, мәселені шешу қабілеті дамымайды. Бұл баланың жалпы эмоционалды дамуына да теріс әсер етеді.

Тағы бір маңызды мәселе – балаға көңіл бөлінбегенде, оның мінез-құлқы мен психикалық дамуына кері әсер туады. Эмоционалды қолдау, ата-анамен терең қарым-қатынас болмаған жағдайда, бала өзін жалғыз сезініп, оның мінезі қатал, ашушаң немесе агрессивті болып қалыптасуы мүмкін. Бұл проблемалар баланың өз-өзіне деген сенімінің төмендеуіне, қоғамда өз орнын табуда қиындықтар көруіне әкеледі.

Қазіргі заман ата-аналарының басты қателігі – олар баланың сыртқы жетістіктеріне көп көңіл бөліп, оның ішкі әлемін елеусіз қалдырып жатады. Балаға шынайы қызығушылық таныту, оны түсініп, оның сезімдері мен ойларын қабылдау – ата-ана үшін аса маңызды қадамдар. Ең бастысы, ата-ана баласына сүйіспеншілік пен мейірімділік көрсетіп, оның қызығушылықтарына қолдау білдіріп, қателіктерін кешіре отырып, оны жеке тұлға ретінде тәрбиелеуі қажет

Балаға ең алдымен ата-анасының қолдауы, олармен ашық қарым-қатынасы керек. Бұл тек білім мен дамуға деген талпынысты ғана емес, баланың өз-өзіне сенімділігін арттырып, өзін қауіпсіз сезінуін қамтамасыз етеді. Егер ата-ана баламен жиі сөйлесіп, оның сезімдері мен ойларын тыңдаса, бала өзін түсінілген және қабылданған адам ретінде сезінеді. Бұл баланың тұлғалық дамуы үшін өте маңызды.

Қазіргі заманда техникалық құралдар, теледидар мен интернет баланың уақытын көп алып жатыр. Бұл баланың әлеуметтік және эмоционалдық дамуына зиян келтіруі мүмкін, себебі балалар бір-бірімен ойнап, қарым-қатынас жасап, өмірдегі шынайы сезімдерді үйренуі тиіс. Технологиялар өмірімізге қажетті жаңашылдық әкелгенімен, балаға балалық шақтағы ең маңызды нәрсені – достарымен ойнау, қиялдау және зерттеу еркіндігін беру маңызды. Өкінішке қарай, көптеген ата-аналар технологияларды тәрбие құралы ретінде пайдаланғандықтан, бала шынайы өмірден алшақтап, тек виртуалды әлемге байланып қалады.

Сонымен қатар, қазіргі ақпараттық қоғамда баланың ақпаратқа қолжетімділігі кең болғанымен, оның ішкі дүниесі байытылмауы мүмкін. Теледидар мен интернеттен алынған ақпарат көбінесе үстірт болып, баланың шынайы түсінік, терең ойлау қабілетін дамытпайды. Сондықтан ата-аналар баланың ақпаратты дұрыс қабылдап, оны өмірлік тәжірибемен ұштастыруына көмектесуі керек.

Менің ойымша, ата-ана мен бала арасындағы ең құнды нәрсе – махаббат пен сенім. Қанша жетістікке жетсе де, бала өз үйінен жылулық пен қолдау таппаса, ішкі әлемінде бос кеңістік қалуы мүмкін. Сондықтан ата-аналар өз балаларының жанында болып, олардың ішкі қажеттіліктерін түсініп, эмоционалдық қолдау көрсетуді басты мақсат етуі тиіс. Бала тәрбиесі – бұл тек білім беру немесе материалдық жағдай жасау емес, ең алдымен, рухани және психологиялық қолдау көрсету.

Қорытындылай келе, қазіргі заманда балаға тек интеллектуалдық даму мен жетістікке жету жолында емес, тұлғалық және эмоционалдық өсуіне жағдай жасау маңызды. Балаға дұрыс бағыт беру үшін, ата-ана ең алдымен оның жан дүниесіне үңіліп, оны тұлға ретінде қабылдауы қажет. Баланың денсаулығы, бақытты болуы, өзін жақсы сезінуі кез келген білім мен жетістіктен маңызды. Ата-ананың басты мақсаты – баланың толыққанды, мейірімді, өзіне сенімді азамат болып өсуіне жағдай жасау.