«Білімді ұрпақ – ел ертеңі»

Болашақты кім жасайды?

Қоғамның әр кезеңінде «болашақ» деген ұғым көп айтылған, ол туралы армандаған, жоспар құрған. Бірақ бір ғана ақиқат бар – болашақтың кілті бүгінгі ұрпақтың қолында. Ал ұрпақтың сапасын анықтайтын ең маңызды фактор – білім. Егер ұлт өз болашағын ойласа, ең алдымен жастардың білім деңгейіне мән беруі керек.

Халқымызда: «Асыл тастан, ақыл жастан», «Білімді ұрпақ – ел болашағы» деген сөздер бекер айтылмаған. Себебі білімді ұрпақ – тек жеке табысты адам емес, ол – елді дамытатын күш, қоғамды ілгерілететін қозғаушы тетік, ұлттың мәртебесін асқақтататын тірек.

Білімді ұрпақ дегеніміз кім?

Білімді ұрпақ дегенде тек оқымысты, кітаптан бас алмайтын адамды елестетудің қажеті жоқ. Білімді ұрпақ – бұл:

• Заман талабына сай ойлай алатын;

• Сыни пікір қалыптастыра білетін;

• Ұлттық құндылықтарды заманауи көзқараспен ұштастыра алатын;

• Ғылым мен технологияны меңгерген;

• Қоғамға пайдасын тигізетін;

• Туған елін сүйетін әрі белсенді азамат бола алатын тұлға.

Білімділік – тек ақпаратты жаттау емес, онымен өмір сүре білу, оны өмірде қолдана алу, басқаға үйрете алу, жаңасын жасау.

Ел болашағы білімді жастарға қалай байланысты?

Бүгінгі оқушы – ертеңгі мұғалім, дәрігер, инженер, заңгер, ғалым, саясаткер. Егер олардың ой-санасы кең, дүниетанымы терең, рухы биік, білімі мықты болса – ел де өркендейді. Керісінше, білімге немқұрайлы, өмірге дайын емес жастар көп болса – мемлекеттің даму қарқыны бәсеңдейді.

Мемлекеттің қуаты – адами капиталда

Экономика, қауіпсіздік, мәдениет, дипломатия – бәрінің түп негізінде адам капиталы жатыр. Яғни, елдің басты байлығы – мұнай мен газ емес, білімді адам. Әлемдік тәжірибе де соны дәлелдеп отыр. Мысалы:

• Жапония табиғи ресурсы аз мемлекет. Бірақ білім мен технологияға инвестиция салу арқылы әлемдік көшбасшы елге айналды.

• Оңтүстік Корея соғыстан кейінгі күйзелістен білім арқылы шықты.

• Финляндия білім беру жүйесін түбегейлі өзгертіп, қазіргі таңда әлемдегі үздік білім елдерінің қатарына кірді.

Демек, Қазақстан да болашағын қамтамасыз еткісі келсе, білімді ұрпақ тәрбиелеуге бар күшін салуы керек.

Қазіргі заман жастары қандай білім алуы керек?

Бүгінгі әлем тез өзгеруде. Сондықтан жастардың бойында тек пәндік білім ғана емес, өмірлік дағдылар да болуы қажет. Атап айтқанда:

• Сыни ойлау – ақпараттың рас-өтірігін ажырату;

• Шығармашылық – жаңа идея ойлап табу;

• Коммуникация – ойды анық жеткізу, көпшілік алдында сөйлеу;

• Командалық жұмыс – бірлесіп әрекет ету;

• Цифрлық сауаттылық – технологияны дұрыс қолдану;

• Мәдени ашықтық – басқа ұлттар мен көзқарастарды құрметтеу.

Бұл дағдылар кез келген салада, кез келген елде қажет. Олар – бүгінгі жаһандану дәуірінде біліммен қатар жүруі тиіс маңызды құралдар.

Білім мен тәрбие егіз ұғым

Жас ұрпақты білімді етіп өсіру үшін тәрбие де қатар жүруі керек. Тек білімді, бірақ адамгершілігі жоқ адам қоғам үшін қауіп болуы мүмкін. Сондықтан білім мен тәрбиені бөліп қарауға болмайды.

Абай атамыз: «Толық адам» ұғымын ұсынғанда, оның үш негізін атаған – ақыл, жүрек, еңбек. Яғни нағыз білімді адам – ойлы ғана емес, мейірімді де, еңбексүйгіш те болуы тиіс. Осы қасиеттер ұштасқанда ғана ол ел болашағын сеніп тапсыруға лайықты тұлғаға айналады.

Қазақстандағы білімді ұрпақ тәрбиелеу жолдары

Қазақстанда соңғы жылдары білім саласында реформалар жасалып жатыр. Мектептер жаңартылған білім мазмұнына көшті, электронды ресурстар көбейді, Назарбаев Зияткерлік мектептері мен халықаралық мектептер саны артты. Алайда әлі де шешімін күткен мәселелер көп:

• Ауыл мен қала мектептері арасындағы білім сапасының алшақтығы;

• Мұғалімдердің әлеуметтік мәртебесі мен жалақысы;

• Жоғары оқу орындарының академиялық бостандығы мен сапасы;

• Жастардың ғылымға қызығушылығының төмендігі;

• Шетелге кетіп жатқан мигрант жастар мәселесі.

Егер осы түйткілдерге шын көңілмен қарап, кешенді шешімдер қабылданса, білімді ұрпақ тәрбиелеуге нақты жол ашылады.

Ұстаз – білімді ұрпақтың сәулетшісі

Ұрпақты білімді етіп өсірудегі басты тұлға – ұстаз. Мұғалім – балаға тек пән үйретіп қана қоймайды, оның ішкі жан дүниесін қалыптастырады, адамдық қасиеттерін оятады. Сондықтан ұстаздың рөлі – ерекше.

Қазіргі таңда «Педагог мәртебесі туралы» заң қабылданып, мұғалімге жүктелетін артық міндеттер қысқарып, жалақы өсті. Бұл – жақсы бастама. Енді білім беру саласына талантты жастар келуі үшін педагог мамандығының абыройын әрі қарай арттыра беру керек.

Жастарға үндеу: Болашақты өзің құрасың!

Бүгінгі жастар – Тәуелсіз Қазақстанның ең үлкен капиталы. Сендерге артылған үміт – көп, жауапкершілік – зор. Тек ата-ана немесе мұғалім емес, тұтас ел сендерге сенеді. Осы сенімді ақтаудың ең тиімді жолы – біліммен қарулану.

Тек мектеп бағдарламасымен шектелмей, өзін-өзі дамытуға, кітап оқуға, шет тілін меңгеруге, ғылымға бет бұруға, технологияны игеруге ұмтылу – білімді ұрпақтың міндеті.

Уақытты босқа өткізбей, әр күніңді өз болашағыңа инвестиция жасаумен өткіз. Себебі бүгінгі күшің мен талпынысың – ертеңгі табысың мен жетістігіңнің негізі болмақ.

Қорытынды: Білімді ұрпақ – Тәуелсіз елдің тірегі

Бүгінгі таңда Қазақстанды дамыған елдер қатарына қосу туралы жиі айтылады. Бұл арманды жүзеге асыру – сөзбен емес, іс-әрекетпен, нақты қадаммен, сапалы біліммен ғана мүмкін. Ол үшін ең алдымен білімді, тәрбиелі, саналы ұрпақ тәрбиелеуіміз керек.

Ұлы істер – біліммен басталады. Ұлттың ұлы болашағы – білімді ұрпақтың қолында. Олай болса, «білім – жарық сәуле» десек, сол жарықты алаулатып жаятын жастар – біздің елдің ертеңі. Сол себепті «Білімді ұрпақ – ел ертеңі» деген сөз – жай ұран емес, ұлттық идеологияның темірқазығына айналуы тиіс.