, «Геймификация: Ойын арқылы оқу мен даму үрдісі»

Геймификация: Ойын арқылы оқу мен даму үрдісі

Білім беру жүйесі заман талабына сай үздіксіз өзгеріп, дамып келеді. Соңғы жылдары жастардың назарын аударған әрі кең таралған тәсілдердің бірі — геймификация. Бұл – ойын элементтерін оқу немесе жұмыс процесіне енгізу арқылы қызығушылықты арттыру, мотивацияны көтеру, білімді оңай әрі тиімді меңгеруге жол ашатын әдіс. Адам баласы ежелден ойын арқылы үйреніп, дамып отырған. Ал қазіргі заманда ойын технологиялары мен цифрлық құралдардың дамуы бұл үрдісті жаңа деңгейге көтерді. Геймификация – тек ойын емес, ол – заманауи білім мен дамудың қуатты құралына айналуда.

Геймификация дегеніміз не?

Геймификация (ағылш. gamification) — ойынға тән механизмдерді (ұпай жинау, марапаттау, деңгейлерден өту, көшбасшылар кестесі, бәсекелестік, миссиялар және т.б.) оқу, жұмыс, мотивация, маркетинг сияқты ойыннан тыс салаларға енгізу процесі. Мақсаты – адамның белсенділігін, қызығушылығын және мақсатқа ұмтылысын арттыру.

Білім беру жүйесінде геймификация – оқушылар мен студенттерге оқу материалын қызықты, тиімді әрі есінде қалатындай етіп ұсыну тәсілі. Яғни, оқу – енді тек жаттау емес, ойын арқылы іздену, әрекет ету және тәжірибе жасау процесі.

Геймификацияның артықшылықтары

1. Қызығушылықты арттыру

Көптеген жастар үшін дәстүрлі сабақтар мен оқулықтар қызықсыз көрінуі мүмкін. Ал ойын арқылы ұсынылған материал оларды белсенді етіп, қатысуға итермелейді. Ойын – ішкі мотивацияны оятады.

2. Жетістікке жету ынтасын арттырады

Ұпай, бейдж, деңгей сынды элементтер арқылы оқушы әр жетістігі үшін марапатталып отырады. Бұл өз-өзін бағалауға, жетістікке жетуге ынталандырады.

3. Қателіктерден қорықпау

Ойын – қателесуге мүмкіндік беретін орта. Геймификацияда оқушы қателесіп, соның негізінде үйренеді. Бұл үрей мен ұялу сезімін азайтады.

4. Бәсекелестік пен командалық жұмыс

Кейбір геймификациялық жүйелер оқушыларды топқа бөліп, бірге тапсырма орындауға итермелейді. Бұл – коммуникация, көшбасшылық, серіктестік дағдыларын дамытудың жолы.

5. Есте сақтау қабілетін жақсартады

Ойын арқылы берілген мәліметтер көбіне визуалды, дыбыстық, әрекетке негізделген болғандықтан, ақпарат ұзақ уақыт есте сақталады.

Геймификация қалай іске асады?

Геймификацияны оқу үдерісіне енгізу бірнеше әдіс арқылы жүзеге асады:

1. Ұпай мен рейтинг жүйесі

Оқушы әр дұрыс жауап, белсенділік, тапсырма орындау үшін ұпай жинайды. Бұл ұпайлар арқылы сынып ішіндегі орнын, прогресін көре алады.

2. Бейдждер мен марапаттар

Белгілі бір жетістікке жеткен оқушы арнайы марапат алады. Бұл жетістікке жетуге ұмтылысты арттырады.

3. Квест және миссиялар

Оқушыларға ойын сценариі ұсынылады: олар бір мақсатқа жету үшін бірнеше тапсырмадан өтуі керек. Мысалы, «Ғарыш сапары» немесе «Тарих лабиринті» сияқты ойын арқылы пән материалдары беріледі.

4. Виртуалды және нақты сыйлықтар

Кейбір платформаларда виртуалды кейіпкер сатып алу, қосымша мүмкіндіктер ашу секілді марапаттар қолданылады. Кейде нақты марапаттар (грамота, сыйлық) да беріледі.

5. Ойын платформалары мен қосымшалар

Көптеген геймификациялық платформалар бар:

• Kahoot! – викториналық ойындар жасауға арналған.

• Quizizz – тесттерді ойын түрінде тапсыруға мүмкіндік береді.

• Classcraft – оқушыларды RPG стиліндегі ойын кейіпкерлеріне айналдырады.

• Duolingo – тілді ойын түрінде үйрететін платформа.

Жастар мен геймификация

Жастар – ойын технологияларына ең бейім топ. Көпшілігі бала кезінен бастап түрлі компьютерлік, мобильдік ойындар арқылы цифрлық ортада өмір сүруге дағдыланған. Сондықтан да, оларға оқу мен даму процесін ойын арқылы беру – тиімді әдіс.

1. Жастардың өмір салтына сай

Қазіргі жастардың назары – қысқа. Олар әлеуметтік желі, видео, интерактив арқылы ақпарат тұтынуға үйренген. Геймификация осы форматпен үндеседі.

2. Креативті ойлау мен шешім қабылдау дағдылары дамиды

Ойын барысында логикалық ойлау, стратегия жасау, тәуекел ету секілді қабілеттер дамиды. Бұл жастардың болашақ өміріне де қажет.

3. Кәсіби дамуға көмектеседі

Геймификация тек мектеппен шектелмейді. Кейбір университеттер мен компаниялар да оны қолданып жатыр. Мысалы, жұмыс орнында тренингтер, тимбилдинг ойындары арқылы қызметкерлердің қабілеті мен мотивациясы артады.

Қиындықтары мен сын-пікірлер

Геймификация қаншалықты қызықты әрі пайдалы болса да, оны шектен тыс қолдану немесе дұрыс ұйымдастырмау келесі қиындықтарға алып келуі мүмкін:

1. Тек марапатқа тәуелділік

Оқушылар тек ұпай немесе сыйлық үшін әрекет етсе, ішкі мотивация жоғалуы мүмкін. Сондықтан геймификациямен қатар оқудың маңызын түсіндіру қажет.

2. Сапасыз ойын мазмұны

Кей платформаларда ойын қызықты болғанымен, білім мазмұны әлсіз болады. Бұл – білім сапасына кері әсер етеді.

3. Уақыт пен ресурстардың жетіспеуі

Мұғалімдерге геймификациялық жүйелерді дайындау үшін уақыт, шығармашылық және техникалық құралдар қажет.

4. Барлық оқушыға бірдей әсер етпеуі

Кейбір оқушылар ойынға қызықпауы мүмкін. Сол себепті әр түрлі әдістерді қатар қолдану маңызды.

Қазақстандағы тәжірибе

Қазақстанда да геймификацияға деген қызығушылық артып келеді. Көптеген мектептер мен жоғары оқу орындары онлайн платформаларды қолдана бастады. «Bilimland», «Opiq», «Twig-Bilim» секілді отандық платформаларда ойын элементтері енгізіліп жатыр.

Сонымен қатар, түрлі IT мектептер, кодинг үйірмелері балаларды ойын арқылы бағдарламалауға үйретуде. Бұл балалар мен жасөспірімдерге күрделі нәрселерді жеңіл әрі қызықты түрде меңгеруге көмектеседі.

Қорытынды

Геймификация – оқу мен дамудың болашағы. Ол жастардың қызығушылығын оятып, білім алуды шынайы қажеттілікке айналдырады. Ойын арқылы берілген білім есте жақсы сақталады, әрі бұл әдіс креативтілік пен ынтымақтастықты дамытады.

Дегенмен, геймификацияны тиімді пайдалану үшін мұғалімдердің де, ата-аналар мен оқушылардың да бұл үрдіске саналы көзқараспен қарауы қажет. Ойын – тек көңіл көтеру құралы емес, ол — тәрбиелеу мен үйретудің қуатты тәсілі. Ал оны дұрыс қолдану — бүгінгі жастардың білім жолындағы жарқын болашағының кілті.

---